57 lessons Geschiedenis middelbare school vmbo k leerjaar 4
Looking for interactive lesson materials Geschiedenis for middelbare school vmbo k leerjaar 4? Browse ideas for online lesson plans Geschiedenis from other educators.
Lesson plan with 1 Lesson
Wat is dat?!
Vreemde museumstukkenVoortgezet onderwijs bovenbouwLesdoelenAan het eind van de les kennen de leerlingen de betekenis van de begrippen: collectie en conservator.Aan het eind van de les kunnen de leerlingen de herkomst en functie van een voor hen onbekend object met behulp van handvatten onderzoeken en presenteren.Leerlingen maken een presentatie over een onbekend object uit onze geschiedenis. Ze ontdekken niet alleen wat het is, maar bedenken ook een alternatieve uitleg om hun klasgenoten voor de gek te houden. Wie trapt erin? Inleiding In het Nederlands Openluchtmuseum bewaren we heel veel voorwerpen die in onze geschiedenis dagelijks gebruikt werden. Een schep, een fiets, een huis. De voorwerpen zeggen iets over hoe we toen leefden. Ze zijn bijzonder omdat ze inmiddels verdwenen of veranderd zijn. Of ze horen bij een belangrijke gebeurtenis uit ons verleden. Soms zijn er objecten waarvan je geen idee hebt wat het is. Zelfs de experts in het museum weten soms niet waar het voor gebruikt werd. Dat vinden onze conservatoren (de mensen die verantwoordelijk zijn voor het bewaren van de spullen) erg leuk, want dan kunnen ze onderzoek doen en misschien wel iets nieuws leren over onze geschiedenis. In deze opdracht gaan leerlingen zelf een soort ‘conservator’ spelen. Ze gaan in groepjes onderzoek doen naar een object waarvan je niet meteen kunt zien wat het is en waarvoor het gebruikt werd. Alle objecten horen bij een periode uit onze geschiedenis: de Republiek, de VOC of de Tweede Wereldoorlog. Uit welke tijd ze komen, zeggen we er niet bij. Ze moeten zelf, met behulp van een aantal tips, op onze website opzoeken wat het object is, uit welke tijd het komt en waarvoor het gebruikt werd. Daarna mogen ze fantaseren: wat zou het ook geweest kunnen zijn, uit welke tijd en waarvoor zou het gebruikt worden? Ook daar moeten ze een geloofwaardig verhaal van maken. Ze presenteren deze twee uitleggen in de klas. De klas mag kiezen: wat denken zij dat het is? Meer over dit onderwerp: zie de onderstaande links. Opbouw en voorbereiding -Zorg voor pen en papier of voorzie elke leerling van een device (mobiel,tablet,laptop).-Introduceer de opdracht met behulp van de digibordles.-Deel de klas op in groepjes. Er zijn in totaal 7 ‘mysterieobjecten’, dus maak maximaal 7 groepjes.-Verdeel de mysterie-objecten onder de groepjes. Ze krijgen alleen een foto van het object en twee tips om op te zoeken wat het is (zie downloads). Zelf kun je in de pdf ‘Antwoorden mysterie objecten docent’ opzoeken wat de voorwerpen zijn.-Laat de leerlingen op de website van het openluchtmuseum opzoeken wat het voorwerp is. -Laat ze daarna een geloofwaardig alternatief bedenken. -Ze maken een korte presentatie van de twee betekenissen met de hoofdstukken: Wat is het? Waar werd het voor gebruikt? Uit welke tijd komt het? -Laat de leerlingen per groepje presenteren. -De andere leerlingen mogen na elke presentatie stemmen welke uitleg zij denken dat de juiste is. Wie heeft de meeste leerlingen voor de gek gehouden? TIP: een goede alternatieve uitleg is natuurlijk net zo goed opgebouwd als de ware uitleg! Ook hiervoor moeten leerlingen onderzoek doen naar de tijd en voorwerpen uit die tijd!LinksCollectie Nederlands Openluchtmuseum
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 3-6
Nederlands OpenluchtmuseumLesson plan with 6 Lessons
Historisch Overzicht vanaf 1848 en Staatsinrichting: Het Interbellum
TIjd van Wereldoorlogen
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo k, g, t, mavo, havo, vwoLeerjaar 3-6
Waarover gaat Deze serie?
Het interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode van uiterste. Aan de ene kant waren er het einde van de Eerste Wereldoorlog, de Vrede van Versailles en de vooruitzichten van een schijnbare eeuwigdurende economische groei. Aan de andere kant, maar zeker niet los te zien van de eerste opsomming, waren er pessimisme, de crisisjaren, verlies aan vertrouwen in de democratie en de opkomst van niet-democratische stromingen, zoals het fascisme in West-Europa. Toch wordt deze periode door de meeste historici vooral gezien als een wapenstilstand van twintig jaar: een periode van ongemakkelijke vrede.In de serie wordt uitgebreid aandacht besteed aan extreemlinkse- en extreemrechtse dictaturen. Ieder met zijn eigen unieke kenmerken. Soms is bewust gekozen om iets meer achtergrondinformatie te geven: overigens niet om de leerlingen te overspoelen met leerstof, maar meer om de kaders voor hen wat duidelijker te maken.De vaardigheid oorzaak en gevolg is in deze serie nadrukkelijk aanwezig: vermoedelijk nergens in de geschiedenis zijn in een relatief korte periode historische oorzaken en gevolgen zo duidelijk te zien. Overigens is het belangrijk dat leerlingen leren van het verleden, maar waak voor al te makkelijke vergelijkingen tussen het hedendaagse (politieke) klimaat en het interbellum. De geschiedenis herhaalt zich simpelweg niet: elke situatie en periode in de geschiedenis is anders. Net zoals de voorwaarden die bepaalde ontwikkelingen creëren ook uniek zijn.
1. Leven in de Sovjet-Unie
De extreemlinkse dictatuur in de Sovjet-Unie onder Stalin is één van de twee totalitaire samenlevingen die leerlingen moeten kennen, hoewel er discussie onder historici is of Nazi-Duitsland wel als totalitaire samenleving kan worden gezien. Vooral het ontbreken van een echte staatseconomie, alsmede een terreursysteem dat minder georganiseerd bleek dan in eerste instantie werd gedacht, zijn dan de belangrijkste tegenargumenten.Voor de leerlingen is dit een relatief onbekend onderwerp. Waarschijnlijk kennen sommige leerlingen Stalin wellicht uit één van de vele Top 10: Wie is de grootste moordenaar aller tijden?'-video’s op YouTube, waarin hij regelmatig, overigens geheeld terecht, genoteerd staat. De Sovjet-Unie is voor de leerlingen meestal dat land dat zijn bondgenoten tijdens de Eerste Wereldoorlog in de steek heeft gelaten.Deze les gaat, logischerwijs, in op de Sovjet-Unie onder Stalin en dan met name de aspecten die kenmerkend zijn in de periode 1924-1939: collectivisatie, planeconomie, persoonsverheerlijking, censuur, showprocessen en de strafkampen. Alle onderdelen zijn voorzien van uitgebreide achtergrondinformatie en sprekende beelden.Leerlingen vinden dit over het algemeen een fascinerend onderwerp, juist om vanwege het feit dat het een keer niet over de dictatuur in Nazi-Duitsland gaat.Voor de leerlingen vind je bij Links en Bijlagen een fotostrip over dit onderwerp, waarin alle onderdelen uit de les aan bod komen.Mocht je tijd over hebben in de les, dan is de aflevering uit de serie In Europa over Rusland (inderdaad, die met 'het jongetje Pavlik Morozov') een absolute aanrader. Hoewel, omwille van de tijd, sommige passages kunnen worden doorgespoeld.Wil je je eigen kennis over dit onderwerp verbreden, dan zijn de volgende, zeer leesbare én ontluisterende, boeken van historicus Orlando Figes verplichte kost : De fluisteraars: leven onder Stalin en Revolutionair Rusland. Veel beter zul je ze over dit onderwerp niet lezen.Onderwerpen:op welke manier komt Stalin aan de machtde kenmerken van de Sovjet-Unie onder Stalinde positie van de Sovjet-Unie in de periode 1917-1945Personen:Vladimir LeninJozef StalinVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 11 Lessons
Leven van de natuur
Tijdvak van Jagers en Boeren
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1-6
WAAROVER GAAT DEZE SERIE?
De eerste mensen leefden van dingen die ze in de natuur vonden; ze jaagden, visten en verzamelden bessen en noten. Meer dan 90% van de tijd dat de moderne mens bestaat, leefde hij in kleine groepen jager-verzamelaars. Pas op het moment dat de landbouw wordt uitgevonden, rond 11.000 voor Christus, verandert deze manier van leven drastisch. De neolithische revolutie (of eerste landbouwrevolutie) betekende de overgang van een samenleving van jager-verzamelaars met een rondtrekkend bestaan naar een samenleving van mensen die in nederzettingen woonden (sedentarisme) en aan landbouw en veeteelt deden.Behalve ingaan op deze verandering in middelen van bestaan, behandelt deze lesserie ook belangrijke vaardigheden zoals: het werken met jaartallen, bronnen, en indeling van de tijd.
De TIJD indelen
Voor leerlingen is het werken met jaartallen lastig. Met name het werken met jaartallen voor het jaar 1, leveren eigenlijk bij elk niveau in het eerste leerjaar problemen op. Deze les behandelt het werken met jaartallen stap voor stap, waarbij de vaardigheden van de leerlingen tussentijds wordt getoetst aan de hand van korte quizvragen.
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 6 Lessons
De Eerste Wereldoorlog (onderbouw)
Tijd van Wereldoorlogen
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 2-6
Waarover gaat Deze serie?
‘De oorlog die aan ons land is voorbij gegaan’. Dat was toch een beetje de positie van de Eerste Wereldoorlog in het Nederlandse geschiedenisonderwijs. Dat is de afgelopen tijd gelukkig veranderd en wordt het belang van deze oorlog ook voor ons leerlingen onderkend. Al is het alleen maar vanwege het feit dat de strijd in de loopgraven inmiddels ruim honderd jaar geleden in ons Europa heeft plaatsgevonden.Maar de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog zijn niet te onderschatten en alleen daarom al van groot belang om een plek te krijgen binnen het Historisch Overzicht vanaf 1848: van de ruim één miljoen Belgische vluchtelingen, naar de opkomst van Adolf Hitler en uiteindelijk de Tweede Wereldoorlog. Met name dat laatste is voor historici ook vaak de reden om te spreken van één grote wereldoorlog die slechts onderbroken werd door een wapenstilstand van ongeveer twintig jaar.De Grote Oorlog spreekt in eerste instantie niet veel leerlingen aan: het is een grote onbekende en, mede vanwege het ontbreken van tastbare bronnen én bekende speelfilms. Maar als het onderwerp wordt behandeld dan verbazen de leerlingen zich niet alleen over de zinloosheid van een loopgravenoorlog, maar ook over de uitvindingen tijdens de ‘oorlog van de uitvinders’ die steeds gruwelijker wapentuig bracht voor op, onder en boven het slagveld.
1. Een land om trots op te zijn
In deze les wordt de naam Eerste Wereldoorlog kort behandeld. Het is goed om uit te leggen dat de naam zelf pas later (vermoedelijk rond 1920) werd gebruikt en dat voor de meeste landen die erbij betrokken waren de term Grote Oorlog veel meer passend was. Het was de Oorlog die alle oorlogen zou beëindigen, waarna de kaarten in Europa voorgoed waren geschud.In deze les worden bijna alle oorzaken van de Eerste Wereldoorlog genoemd, maar uiteraard kan hierin een keuze worden gemaakt.Alle oorzaken bij elkaar waren genoeg om een oorlog te beginnen, maar uiteindelijk was het bekende druppel, de aanslag op de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand door Servische nationalist Gavrilo Princip, die ervoor zorgde dat de Europese landen met elkaar in oorlog kwamen.Dit onderwerp leent zich dan ook uitstekend om de historische vaardigheid oorzaak, gevolg en aanleiding uit te diepen. Onderwerpen:terminologie van de Eerste Wereldoorlogoorzaken van de Eerste Wereldoorlog: militarisme, nationalisme, modern imperialisme, wapenwedloop, bondgenootschappende verschillende Europese bondgenootschappende aanleiding: de aanslag op Frans FerdinandPersonen:Frans FerdinandGavrilo PrincipVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 4 Lessons
Cultureel-mentale ontwikkelingen in Nederland na 1945
TIjd van Televisie en Computer
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavoLeerjaar 3,4
Waarover gaat Deze serie?
De meeste leerlingen vinden dit een leuk onderwerp, mede vanwege het feit dat ook hun leven, net als dat van hun ouders, na de Tweede Wereldoorlog plaatsvindt. Wat hen dan vooral opvalt zijn de snelle veranderingen in Nederland na de Tweede Wereldoorlog waardoor de jeugd van hun ouders, in vergelijking met hun eigen jeugd, hopeloos ouderwets lijkt. Dit onderwerp is niet ingewikkeld en veel onderdelen ervan zitten ook in het Historisch Overzicht vanaf 1848 verweven. Van alle schoolexamenonderwerpen is dit vermoedelijk de lichtste en daardoor ook bijzonder goed te gebruiken in de lagere niveau’s van het VMBO.Het onderwerp is mede vanwege de relatief beperkte inhoud goed zelf uit te breiden met bijvoorbeeld de homo-emancipatie, globalisering of de angst voor terrorisme. Hiermee is ook een bruggetje gemaakt naar het Historisch Overzicht vanaf 1848.
1. Hard werken en zuinig leven
De Tweede Wereldoorlog, en met name de Duitse Bezetting is hard aangekomen in Nederland: er is armoede, de infrastructuur is kapot en er zijn veel doden te betreuren. In deze les wordt gekeken naar Nederland direct na de Tweede Wereldoorlog tot ongeveer halverwege de jaren 50. Centraal in deze les staat de Wederopbouw, waarbij écht de schouders eronder gezet moesten worden om het land weer te herstellen. Zuinig leven is een goed onderwerp om met de leerlingen te bespreken. Wat betekent _zuinig leven_ voor de leerlingen? Sommigen hebben wellicht zuiniger moeten leven door de recente economische crisis en de werkloosheid die deze voortbracht. Voor leerlingen zullen de traditionele rollenpatronen of de ideeën over seksualiteit soms ouderwets voorkomen, hoewel recent onderzoek juist uitwees dat jongeren over deze onderwerpen vaak traditioneler denken dan werd aangenomen. Hierover kan een leuk en boeiend klassengesprek worden gevoerd.Onderwerpen:De schouders eronder: de WederopbouwHet gezin in de jaren '50
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 4 Lessons
Cultureel-mentale ontwikkelingen in Nederland na 1945
TIjd van Televisie en Computer
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavoLeerjaar 3,4
Waarover gaat Deze serie?
De meeste leerlingen vinden dit een leuk onderwerp, mede vanwege het feit dat ook hun leven, net als dat van hun ouders, na de Tweede Wereldoorlog plaatsvindt. Wat hen dan vooral opvalt zijn de snelle veranderingen in Nederland na de Tweede Wereldoorlog waardoor de jeugd van hun ouders, in vergelijking met hun eigen jeugd, hopeloos ouderwets lijkt. Dit onderwerp is niet ingewikkeld en veel onderdelen ervan zitten ook in het Historisch Overzicht vanaf 1848 verweven. Van alle schoolexamenonderwerpen is dit vermoedelijk de lichtste en daardoor ook bijzonder goed te gebruiken in de lagere niveau’s van het VMBO.Het onderwerp is mede vanwege de relatief beperkte inhoud goed zelf uit te breiden met bijvoorbeeld de homo-emancipatie, globalisering of de angst voor terrorisme. Hiermee is ook een bruggetje gemaakt naar het Historisch Overzicht vanaf 1848.
1. Hard werken en zuinig leven
De Tweede Wereldoorlog, en met name de Duitse Bezetting is hard aangekomen in Nederland: er is armoede, de infrastructuur is kapot en er zijn veel doden te betreuren. In deze les wordt gekeken naar Nederland direct na de Tweede Wereldoorlog tot ongeveer halverwege de jaren 50. Centraal in deze les staat de Wederopbouw, waarbij écht de schouders eronder gezet moesten worden om het land weer te herstellen. Zuinig leven is een goed onderwerp om met de leerlingen te bespreken. Wat betekent _zuinig leven_ voor de leerlingen? Sommigen hebben wellicht zuiniger moeten leven door de recente economische crisis en de werkloosheid die deze voortbracht. Voor leerlingen zullen de traditionele rollenpatronen of de ideeën over seksualiteit soms ouderwets voorkomen, hoewel recent onderzoek juist uitwees dat jongeren over deze onderwerpen vaak traditioneler denken dan werd aangenomen. Hierover kan een leuk en boeiend klassengesprek worden gevoerd.Onderwerpen:De schouders eronder: de WederopbouwHet gezin in de jaren '50
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 9 Lessons
Historisch Overzicht vanaf 1848 en Staatsinrichting: Nederland van 1848 tot 1914
TIjd van Burgers en Stoommachines
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 2-6
Waarover gaat Deze serie?
Als in Nederland in 1848 een nieuwe grondwet komt, is dat de eerste stap richting een democratischer Nederland: de macht van de koning wordt ingeperkt en de positie van het Nederlandse parlement wordt versterkt. Toch blijft het stemrecht beperkt tot een zeer beperkte groep, die mag stemmen volgens het principe van het censuskiesrecht. Geleidelijk wordt het stemrecht weliswaar opgerekt, bijvoorbeeld middels het Caoutchouc-artikel van 1887, maar pas in 1919 hebben 'alle' Nederlanders inspraak. Om dit te kunnen bereiken is door de groepen, die toen waren achtergesteld, hard gestreden.Rechten (en plichten) van Nederlanders zijn zó vanzelfsprekend voor leerlingen. Dit onderwerp laat zien dat deze verworvenheden niet zonder slag of stoot in de Grondwet zijn gekomen. En dat ze nog relatief kort geleden in Nederland zijn ingevoerd. Algemeen kiesrecht en emancipatie van achtergestelde groepen zijn 'slechts' 100 jaar geleden ingevoerd en/of geborgd in onze Grondwet. Een dergelijk referentiekader blijft voor leerlingen een lastig gegeven, maar de huidige (nationale en internationale) maatschappij biedt genoeg 'vergelijkingsmateriaal' om leerlingen een beeld te helpen ontwikkelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan: kinderarbeid of discriminatie op grond van sekse, ras of seksuele geaardheid in andere delen van de wereld.Dit onderwerp helpt leerlingen tevens om, bij latere onderdelen van het Historisch Overzicht vanaf 1848, te laten zien wanneer democratie in gevaar komt c.q. dreigt te komen. Of dit nu tijdens de Duitse bezetting is, de Sovjet-Unie ten tijde van Stalin, of het (Islamitisch) terrorisme is.
1. Een nieuwe grondwet
De veranderingen in de Grondwet van 1848 moeten geplaatst worden bij een ontwikkeling die reeds begon bij de Franse Revolutie. Er is daarom bewust gekozen om deze les niet te laten beginnen in 1848, maar reeds in 1789...in Frankrijk.Deze les bevat een sterk component staatsinrichting, waarbij soms meer uitleg wordt gegeven dan is voorgeschreven in de syllabus. Dit is bewust en bedoeld om de leerlingen meer houvast te bieden.Onderwerpen:Bestuur tussen 1815-1848, en vanaf 1848Klassieke- en Sociale GrondrechtenTaken en rechten van het ParlementTrias PoliticaVan wetsvoorstel tot wetLuxemburgse Kwestie (1867)Pacificatie van 1917Personen:Willem IIWillem IIIJohan Rudolf ThorbeckeVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 43 Lessons
Beeld bij je Boek: transkoloniale literatuur
GeschiedenisMaatschappijkunde+4Middelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1-6
Transkoloniale Literatuur
Meer dan ooit ligt de focus in onze wereld op hoe wij met elkaar omgaan en hoe we naar elkaar kijken. Vanuit welk perspectief kijk je naar de geschiedenis en wordt het niet tijd om vanuit andere kanten naar onszelf en anderen te kijken? Beeld en Geluid op school heeft boeken verzameld waarbij die 'andere kijk' en het 'andere verhaal' centraal staat. Ze vroeg aan een aantal schrijvers met transkoloniale roots hun top 5 te geven van boeken die absoluut gelezen moeten worden, die een noodzaak hebben. Dit resulteert in onderstaande lijst van must reads - ingeleid door de schrijvers. Met stip op één: Wij slaven van Suriname van Anton de Kom. Beeld en Geluid op school zocht beeld bij deze boeken om leerlingen te helpen inzicht te krijgen bij een boek (zie ook de Kijklijst van Nesciolijst). De boeken die zeker geschikt zijn voor de leeslijst (bovenbouw havo/vwo) kregen de meeste aandacht. De andere pareltjes worden wat korter behandeld. Work in progress Deze lijst is nog niet af. De redactie (Gepco de Jong - docent Nederlands en promovendus Universiteit Leiden, Karlijn Naaijkens - oud docent Nederlands en educatief medewerker bibliotheek, Rik Binnendijk, Amy Welten, Saskia de Vries - researchers Beeld en Geluid) blijft boeken toevoegen. Dus ... kijk, bekijk en gebruik het in de klas. En denk met ons mee! Heb je zelf nog tips (titels én fragmenten uit de collectie) - geef het door via opschool@beeldengeluid.nl. VMBO Vind je dit een fijne constructie en geef je les op het VMBO? Stuur tips van titels en fragmenten naar opschool@beeldengeluid.nl. In het najaar willen we ook hiervoor een lijst met boeken gaan samenstellen - met jullie input. Nieuwe tekst
Beeld en Geluid OnderwijsLesson plan with 54 Lessons
Historisch Overzicht vanaf 1848 en Staatsinrichting (Examen 2021)
Tijdvak van Burgers en StoommachinesTijdvak van WereldoorlogTijdvak van Televisie en Computer
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1-6
NEDERLAND VAN 1848 TOT 1914
Als in Nederland in 1848 een nieuwe grondwet komt, is dat de eerste stap richting een democratischer Nederland: de macht van de koning wordt ingeperkt en de positie van het Nederlandse parlement wordt versterkt. Toch blijft het stemrecht beperkt tot een zeer beperkte groep, die mag stemmen volgens het principe van het censuskiesrecht. Geleidelijk wordt het stemrecht weliswaar opgerekt, bijvoorbeeld middels het Caoutchouc-artikel van 1887, maar pas in 1919 hebben 'alle' Nederlanders inspraak. Om dit te kunnen bereiken is door de groepen, die toen waren achtergesteld, hard gestreden.Rechten (en plichten) van Nederlanders zijn zó vanzelfsprekend voor leerlingen. Dit onderwerp laat zien dat deze verworvenheden niet zonder slag of stoot in de Grondwet zijn gekomen. En dat ze nog relatief kort geleden in Nederland zijn ingevoerd. Algemeen kiesrecht en emancipatie van achtergestelde groepen zijn 'slechts' 100 jaar geleden ingevoerd en/of geborgd in onze Grondwet. Een dergelijk referentiekader blijft voor leerlingen een lastig gegeven, maar de huidige (nationale en internationale) maatschappij biedt genoeg 'vergelijkingsmateriaal' om leerlingen een beeld te helpen ontwikkelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan: kinderarbeid of discriminatie op grond van sekse, ras of seksuele geaardheid in andere delen van de wereld.Dit onderwerp helpt leerlingen tevens om, bij latere onderdelen van het Historisch Overzicht vanaf 1848, te laten zien wanneer democratie in gevaar komt c.q. dreigt te komen. Of dit nu tijdens de Duitse bezetting is, de Sovjet-Unie ten tijde van Stalin, of het (Islamitisch) terrorisme is.
De Eerste Wereldoorlog
‘De oorlog die aan ons land is voorbij gegaan’. Dat was toch een beetje de positie van de Eerste Wereldoorlog in het Nederlandse geschiedenisonderwijs. Dat is de afgelopen tijd gelukkig veranderd en wordt het belang van deze oorlog ook voor ons leerlingen onderkend. Al is het alleen maar vanwege het feit dat de strijd in de loopgraven inmiddels ruim honderd jaar geleden in ons Europa heeft plaatsgevonden.Maar de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog zijn niet te onderschatten en alleen daarom al van groot belang om een plek te krijgen binnen het Historisch Overzicht vanaf 1848: van de ruim één miljoen Belgische vluchtelingen, naar de opkomst van Adolf Hitler en uiteindelijk de Tweede Wereldoorlog. Met name dat laatste is voor historici ook vaak de reden om te spreken van één grote wereldoorlog die slechts onderbroken werd door een wapenstilstand van ongeveer twintig jaar.De Grote Oorlog spreekt in eerste instantie niet veel leerlingen aan: het is een grote onbekende en, mede vanwege het ontbreken van tastbare bronnen én bekende speelfilms. Maar als het onderwerp wordt behandeld dan verbazen de leerlingen zich niet alleen over de zinloosheid van een loopgravenoorlog, maar ook over de uitvindingen tijdens de ‘oorlog van de uitvinders’ die steeds gruwelijker wapentuig bracht voor op, onder en boven het slagveld.
ExamentrainingLesson plan with 5 Lessons
De Tweede Wereldoorlog (onderbouw)
TIjd van Wereldoorlogen
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo k, g, t, mavo, havo, vwoLeerjaar 2-6
Waarover gaat Deze serie?
Het is ongetwijfeld het onderwerp dat veel leerlingen het meest aanspreekt. Totdat het vooral jongens blijken te zijn die een vreemd soort swastika-fascinatie hebben of te vaak naar Discovery Channel hebben gekeken en alles weten van die ene tank (‘Meneer, je weet wel...’). Om vervolgens tot de conclusie te komen dat ze vrij weinig tot niets weten van het verloop en de gebeurtenissen van c.q. uit de oorlog.Deze serie lessen leent zich dan ook erg goed om gebruik te maken van een digitale werkvorm als: 'bekend, benieuwd, bewaard' en/of ‘Ik dacht...., nu denk ik...’ , waarbij een woordweb of open vraag ingezet kan worden.Het behandelen van dit onderwerp is per definitie samenvatten: het onderwerp is simpelweg te uitgebreid om in zijn geheel te behandelen (in de beperkte lestijd die er vaak is gegeven). Dit betekent dat er keuzes is gemaakt voor een aantal hoofdonderwerpen: het verloop van de oorlog, de Duitse Bezetting, de jodenvervolging en de dekolonisatie van Indonesië. Met name de eerste twee lessen hebben een wat meer ‘highlights’-karakter, terwijl de laatste lessen veel dieper op de materie ingaan dan de leerlingen zouden moeten kennen voor het eindexamen.Uiteraard kan elke gebruiker zijn of haar keuzes verwerken in de lessen.De Tweede Wereldoorlog moet veel aandacht in de les krijgen. Maak daarom gebruik van de eerder genoemde fascinatie bij de leerlingen. Het vraagt echter ook een gedegen kennis en voorbereiding van de docent, met name vanwege de vele vragen die tijdens de les worden gesteld. Dat is natuurlijk geweldig, en wil je het een beetje kanaliseren dan zijn de genoemde werkvormen ideaal: je kunt van tevoren namelijk al enigszins bekijken waar de interesses van de leerlingen liggen.
1. De wereld in Brand
De les Duitsland onder Hitler eindigt met de Duitse aanval op Polen in september 1939. Deze les begint met dat gegeven, het is immers het startschot van de Tweede Wereldoorlog. Deze les is het beste te zien als een tijdlijn met daarop de belangrijkste gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog, daarbij gebruik makend van fascinerende afbeeldingen uit die periode. Veel van deze afbeeldingen zijn voorzien van hotspots: interactieve knoppen in LessonUp die een toelichting of bijschrift kunnen geven. Ideaal voor in de klas, maar ook zeker als de leerlingen de les zelfstandig doornemen.In deze les wordt een aantal gebeurtenissen genoemd die in andere lessen wat uitgebreider worden behandeld, zoals bijvoorbeeld: de Duitse aanval op Nederland en de bezetting van Nederlands-Indië. Wellicht is het handig dit om tijdens de les aan te geven.Wat in deze les duidelijk aan de gebeurtenissen is te zien, is dat de Duitse oorlogsmachine tot Operatie Barbarossa vrijwel onoverwinnelijk lijkt. Achteraf is overigens gebleken dat de geoliede oorlogsmachine vooral door de kracht van overrompeling zijn slag kon slaan en dat zij over veel minder materieel bleken te beschikken dan altijd werd aangenomen. Met name het structurele tekort aan grondstoffen nekt de Duitsers al vroeg in de oorlog. Zelf zó groot dat eigenlijk al vanaf het begin van de oorlog veel gebruik wordt gemaakt van voetsoldaten en paarden.Leerlingen vinden het bijzonder om te zien dat de oorlog vanaf 1942 voor de Duitsers al een verloren zaak is. Hoewel de Slag bij Stalingrad pas in februari 1943 wordt beslecht, is de Duitse opmars al ruim daarvoor vastgelopen. Niet alleen in het oosten, maar ook in Noord-Afrika waar het Afrikakorps van Erwin Rommel moest buigen voor de Britten onder leiding van Montgomery.Overigens zijn dit slechts enkele van de essentiële keerpunten in de oorlog die in deze les worden genoemd. Sommige keerpunten in deze les zijn overigens niet verplichte examenstof.In deze les is vanzelfsprekend reeds een bruggetje gemaakt naar het volgende hoofdstuk: de Koude Oorlog. Onderwerpen:De Blitzkrieg van 1939-19401942-1943: Hitler's oorlog loopt vastKeerpunten van de Tweede WereldoorlogDe oorlog in AziëPersonen:Adolf HitlerJozef StalinWinston ChurchillFranklin RooseveltErwin RommelBernard Montgomery
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 6 Lessons
Het conflict tussen Israël en de Arabische Wereld
Tijd van Grieken en RomeinenTijd van Burgers en Stoommachines Tijd van WereldoorlogenTijd van Televisie en Computer
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 3-6
Waarover gaat Deze serie?
Als één geschiedenisonderwerp zich goed leent om het begrip standplaatsgebondenheid uit te leggen, dan is het wel het conflict tussen Israël de Arabische wereld. Er is geen goed. Er is geen fout. Het maakt niet uit aan welke kant je van het spectrum staat om in te zien dat er ergens iets goed fout zit, maar de oorzaken van de problematiek liggen vrijwel altijd bij de andere partij.Dit is geen makkelijk onderwerp. Sterker nog: het was toen het nog onderdeel van het VMBO-examen was (tot en met het CSE van 2017) een verrijkingsdeel. Daarmee was het alleen examenonderdeel voor de leerlingen in het GT-niveau. Het is ook een relatief onbekend onderwerp en dat zal in eerste instantie even wennen voor de leerlingen zal zijn. De ervaring leert echter dat de leerlingen dit een bijzonder boeiend onderwerp vinden. Voor de leraar vraagt dit onderwerp gedegen voorbereiding: hoe meer er boven de stof wordt gestaan des te effectiever én veiliger dit onderwerp kan worden behandeld in de klas. Het voorkomt ook valse sentimenten en het in de rol van slachtoffer kruipen bij de leerlingen. Wat kan je hieraan doen behalve goed beslagen ten ijs komen? Vooral heel duidelijk zijn richting je groep. Jij bent de regisseur: ja, het gaat over Joden en moslims, maar jij bent niet de hoeder van het Jodendom of de islam. Je kunt er persoonlijk moeite mee hebben, maar je hoeft niet als, voor of namens de hele gemeenschap te praten. De leerstof in deze lessen is gebaseerd op feiten. Meningen en/of sentimenten zijn getracht te weren uit dit onderwerp. Maar waar ze relevant zijn, zijn ze duidelijk te herkennen als standpunt. Dat laat ruimte om voor de leerlingen zélf een mening te vormen over het onderwerp.
Inleiding
Het behandelen van deze inleiding is in meerdere opzichten essentieel voor de lessen. Sowieso laat het op een duidelijke manier zien welke volken, religies, streken en landen er zijn. Als dit voor de leerlingen aan het begin van deze serie duidelijk is, dan levert dat straks alleen maar winst op. Het wil overigens niet zeggen dat het bij één keer uitleggen kan blijven: indien nodig kan het verstandig zijn om terug te grijpen naar deze inleiding. Eventueel door de slides te kopiëren naar de les waarmee op dat moment wordt gewerkt.Daarnaast gaat deze les in op de heersende stereotypen: mensen in Israël zijn joden, Palestijnen zijn Arabieren. Om de leerlingen te wijzen op dergelijke stereotype denkbeelden gaat een onderdeel van deze inleiding in op David Guetta, de wereldberoemde Franse DJ. Zijn vader is een Franse Marokkaanse Jood die na het ontstaan van de staat Israël is weggetrokken uit Marokko. Als gevolg van de oprichting van Israël verslechterde de positie van de ruim 270.000 Marokkaans-Sefardische Joden snel. Daarop aanvullend: in Israël wonen ruim een half miljoen Joden van Marokkaanse afkomst. In deze inleiding is ook een serie verklarende kaarten opgenomen die, indien gewenst, altijd kunnen worden gekopieerd naar een andere les in deze serie.
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 6 Lessons
Historisch Overzicht vanaf 1848 en Staatsinrichting: Het Interbellum
TIjd van Wereldoorlogen
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo k, g, t, mavo, havo, vwoLeerjaar 3-6
WAAROVER GAAT DEZE SERIE?
Het interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode van uiterste. Aan de ene kant waren er het einde van de Eerste Wereldoorlog, de Vrede van Versailles en de vooruitzichten van een schijnbare eeuwigdurende economische groei. Aan de andere kant, maar zeker niet los te zien van de eerste opsomming, waren er pessimisme, de crisisjaren, verlies aan vertrouwen in de democratie en de opkomst van niet-democratische stromingen, zoals het fascisme in West-Europa. Toch wordt deze periode door de meeste historici vooral gezien als een wapenstilstand van twintig jaar: een periode van ongemakkelijke vrede.In de serie wordt uitgebreid aandacht besteed aan extreemlinkse- en extreemrechtse dictaturen. Ieder met zijn eigen unieke kenmerken. Soms is bewust gekozen om iets meer achtergrondinformatie te geven: overigens niet om de leerlingen te overspoelen met leerstof, maar meer om de kaders voor hen wat duidelijker te maken.De vaardigheid oorzaak en gevolg is in deze serie nadrukkelijk aanwezig: vermoedelijk nergens in de geschiedenis zijn in een relatief korte periode historische oorzaken en gevolgen zo duidelijk te zien. Overigens is het belangrijk dat leerlingen leren van het verleden, maar waak voor al te makkelijke vergelijkingen tussen het hedendaagse (politieke) klimaat en het interbellum. De geschiedenis herhaalt zich simpelweg niet: elke situatie en periode in de geschiedenis is anders. Net zoals de voorwaarden die bepaalde ontwikkelingen creëren ook uniek zijn.
1. Leven in de Sovjet-Unie
De extreemlinkse dictatuur in de Sovjet-Unie onder Stalin is één van de twee totalitaire samenlevingen die leerlingen moeten kennen, hoewel er discussie onder historici is of Nazi-Duitsland wel als totalitaire samenleving kan worden gezien. Vooral het ontbreken van een echte staatseconomie, alsmede een terreursysteem dat minder georganiseerd bleek dan in eerste instantie werd gedacht, zijn dan de belangrijkste tegenargumenten.Voor de leerlingen is dit een relatief onbekend onderwerp. Waarschijnlijk kennen sommige leerlingen Stalin wellicht uit één van de vele Top 10: Wie is de grootste moordenaar aller tijden?'-video’s op YouTube, waarin hij regelmatig, overigens geheeld terecht, genoteerd staat. De Sovjet-Unie is voor de leerlingen meestal dat land dat zijn bondgenoten tijdens de Eerste Wereldoorlog in de steek heeft gelaten.Deze les gaat, logischerwijs, in op de Sovjet-Unie onder Stalin en dan met name de aspecten die kenmerkend zijn in de periode 1924-1939: collectivisatie, planeconomie, persoonsverheerlijking, censuur, showprocessen en de strafkampen. Alle onderdelen zijn voorzien van uitgebreide achtergrondinformatie en sprekende beelden.Leerlingen vinden dit over het algemeen een fascinerend onderwerp, juist om vanwege het feit dat het een keer niet over de dictatuur in Nazi-Duitsland gaat.Voor de leerlingen vind je bij Links en Bijlagen een fotostrip over dit onderwerp, waarin alle onderdelen uit de les aan bod komen.Mocht je tijd over hebben in de les, dan is de aflevering uit de serie In Europa over Rusland (inderdaad, die met 'het jongetje Pavlik Morozov') een absolute aanrader. Hoewel, omwille van de tijd, sommige passages kunnen worden doorgespoeld.Wil je je eigen kennis over dit onderwerp verbreden, dan zijn de volgende, zeer leesbare én ontluisterende, boeken van historicus Orlando Figes verplichte kost : De fluisteraars: leven onder Stalin en Revolutionair Rusland. Veel beter zul je ze over dit onderwerp niet lezen.Onderwerpen:op welke manier komt Stalin aan de machtde kenmerken van de Sovjet-Unie onder Stalinde positie van de Sovjet-Unie in de periode 1917-1945Personen:Vladimir LeninJozef StalinVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 5 Lessons
Vrijheid en gelijkheid
Tijdvak van Pruiken en Revoluties
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 2-6
Waarover gaat deze serie?
Als Lodewijk XIV als 22-jarige definitief de Franse kroon gaat dragen begint de centralisatiepolitiek van zijn belangrijkste raadgever en mentor, de inmiddels overleden kardinaal Mazarin, vruchten af te werpen. Lodewijk rekent definitief af met het feodalisme en maakt Parijs het centrum van het koninkrijk.Lodewijk is een absolute monarch: zijn wil is wet. Of zoals hij het zelf formuleerde: "L'état, c'est moi." ("De staat, dat ben ik”). Historisch niet helemaal correct overigens, maar wel passend bij het beeld dat de geschiedenis heeft bij de goddelijke en absolute monarch. En de leerlingen vinden het een prachtige quote!De opvolgers van Lodewijk XV en Lodewijk XVI konden schijnbaar moeiteloos deze politiek blijven doorgaan. Schijnbaar, want er veranderde wel het één en ander. Niet zozeer in de weelde van het paleis van Versailles, maar wel in de straten en salons van de Franse steden. De Verlichting met ideeën over vrijheid en gelijkheid zette de bourgeoisie, de rijke burgers, aan het denken. De gebeurtenissen tijdens de Franse Revolutie hebben ook invloed gehad op de staatsinrichting van Nederland. Een nieuwe grondwet, de scheiding der machten en uiteindelijk een beperking van de macht van de monarch. Hoewel dat laatste overigens pas later kwam, tijdens het Revolutiejaar 1848.De Franse Revolutie is niet perse een makkelijk onderwerp. Maar met de nodige anekdotes over het leven aan het hof van Versailles en de werking van de guilliotine tijdens de Terreur, blijkt dit achteraf één van de meest gewaardeerde onderwerpen.
Een oneerlijke verdeling
De middeleeuwse maatschappijpiramide stond in het Frankrijk van de 18e eeuw nog stevig overeind. De goddelijke monarch die met het Droit Divine, het goddelijke recht, was boven de drie standen verheven. De eerste- en tweede stand: de geestelijkheid en de adel, bij elkaar goed voor ongeveer 500.000 Fransen, maar in het bezit van ongeveer 75% van alle grond. In slide 5 van deze les zit een 360º-video waarmee leerlingen op hun device kunnen ‘rondlopen’ in het paleis van Versailles. De video is lineair: de leerlingen kunnen naar een volgende ruimte gaan door de video vooruit te spoelen.En dan de derde stand, met rond de 20 miljoen Fransen. Die derde stand was een enorm diverse groep: van de allerarmste boeren tot de rijke bourgeoisie met rijkdommen die zelfs het vermogen van de verarmde adel overstegen.Binnen die derde stand broeit het: de ideeën van de Verlichting voeren de boventoon tijdens gesprekken in de salons van Parijs. De motor van de Revolutie begint zich warm te draaien, alleen 'het chassis', het Franse volk, is nog niet in beweging gekomen. Dat verandert na nieuwe belastingen en misoogsten in 1788/1789. De derde stand-troepen, gedreven door honger, worden gemobiliseerd met spotprenten gemaakt door de bourgeoisie. De Bastille, wapendepot en gevangenis, wordt bestormd!Onderwerpen:arm en rijk in Frankrijkde oorzaken van de Franse Revolutiede bestorming van de BastillePersonen:Lodewijk XIVLodewijk XVIVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 8 Lessons
De Vroege Middeleeuwen
Tijd van Monniken en Ridders
GeschiedenisBasisschoolMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoGroep 6-8Leerjaar 1-6
WAAROVER GAAT DEZE SERIE?
Het is fascinerende tijd en zeker geen middelmatige tussenperiode: de middeleeuwen. De negatieve status die dit tijdperk in de geschiedschrijving heeft gekregen is zeker niet altijd terecht. Zeker, de middeleeuwen hadden zo hun momenten met hun langdurige oorlogen, dodelijke ziekten, almachtige kerk en onwetende burgers. Maar als je de ontwikkelingen in de middeleeuwen volgt zie je dat West-Europa langzaamaan vanuit de donkere nadagen van het Romeinse Rijk weer opkrabbelt. Zover is het nog niet bij de eerste deel van de middeleeuwen. Voor dit tijdvak, dat van Monniken en Ridders, hebben we gekozen voor de meer universele term: Vroege Middeleeuwen, hoewel deze benaming niet altijd meer wordt gehanteerd in de methoden.De Vroege Middeleeuwen kenmerken zich door het ontstaan van Frankische Rijk, met zijn bekendste koning Karel de Grote, dat voortkwam uit het vacuüm dat door de val van het West-Romeinse Rijk was nagelaten; door het leenstelsel als oplossing en ondergang voor het nieuwe bestuur; maar ook door de Angelsaksische missionarissen die zichzelf in levensgevaarlijk situaties brachten met de kerstening van delen van Europa. Het is de tijd van ridders, die als een soort huurlingen de vorsten helpen in oorlogen. Van het hofstelsel met vroonhof en horigen. En van monniken die in kloosters monnikenwerk leveren in scriptoria. Kortom: het is écht een fascinerende tijd.
De koning en zijn leenmannen
In deze les wordt eerst ingegaan op de naam en periodisering van de middeleeuwen. Voor het gemak wordt in de methoden meestal uitgegaan van twee tijdvakken, Monniken en Ridders en Steden en Staten, die rond het jaar 500 beginnen en duizend jaar later eindigen in 1500 voor Christus. Dat is natuurlijk een versimpeling, en ook historici kunnen elkaar nog regelmatig in de haren vliegen als het gaat om de periodisering. De tijdbalk in deze les gaat uit van de val van het West-Romeinse Rijk als startpunt en de ‘ontdekking’ van Amerika door Columbus als eindpunt. Dit had ook de val van Constantinopel kunnen zijn, maar als je kijkt naar de benaming van de tijdvakken vóór (Tijd van Grieken en Romeinen) en ná (Tijd van Ontdekkers en Hervormers), dan is de keuze in deze les logischer.Op zich is deze les niet heel groot, maar dat wil niet zeggen dat het eenvoudig is voor leerlingen. Het feodale stelsel is best ingewikkelde materie, zeker als je er diep op zou ingaan. Voor leerlingen is deze light-versie meer dan voldoende om het systeem te begrijpen: voor een vorst als Karel de Grote was het land te groot om alleen te besturen, door gebruik te maken van leenmannen was (of leek) dit eenvoudiger. Er wordt ingegaan op de rechten en plichten van de leenmannen, maar ook op de nadelenOnderwerpen:De opkomst en ondergang van het Frankische RijkHet leenstelselPersonen:Karel de GroteLodewijk de Vrome
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 13 Lessons
De Gouden Eeuw
Tijdvak van Regenten en Vorsten
GeschiedenisKunstgeschiedenis+1BasisschoolMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoGroep 6-8Leerjaar 1-6
Waarover gaat deze serie?
In principe is het een wonderlijke combinatie: een economische bloeiperiode ten tijde van een langslepende oorlog. Toch is dat precies wat er in de Nederlanden gebeurde aan het eind van de zestiende- en gedurende een groot deel van zeventiende eeuw. De Nederlandse Opstand (of minder correct: Tachtigjarige Oorlog) was weliswaar nog steeds in volle gang, maar het slagveld had zich inmiddels steeds meer verplaatst naar andere delen van de Nederlanden. De Republiek ziet en grijpt steeds meer handelskansen: van de groei van Amsterdam als Europese stapelmarkt, naar de handel van de VOC in Azië en de slavenhandel van de WIC in Amerika.De relatieve, doch zeer pragmatische, tolerantie in de Republiek zorgde ervoor dat zowel kunst als wetenschap enorm konden opbloeien. Vervolgingen vanwege andere religie of denkbeelden kwamen hier nagenoeg niet voor.De meeste historici zijn het er wel over eens dat de Gouden Eeuw geen eeuw duurde, al blijft het lastig om een exact begin en eind aan te duiden. Meestal wordt als begin de oprichting van de VOC (1602) gegeven, en als eind het Rampjaar (1672), maar dat is geen wetmatigheid. De Britse historicus Jonathan Israel maakt zelfs een onderverdeling van de periode in de vroege Gouden Eeuw van 1588 tot 1647 en de late Gouden Eeuw van 1647 tot 1702.De afbeelding is een fragment uit het schilderij: De bedreigde zwaan door Jan Asselijn. Het stelt Johan de Witt als zwaan voor die het ei (Holland) beschermt tegen de vijand. Overigens zijn deze interpratie en teksten er pas later aan toegevoegd. Hierdoor kreeg het schilderij een propagandistisch karakter.
Wie is de baas in de Republiek?
Staatkundig gezien nam de Republiek een volstrekt unieke positie in in het Europa van de zeventiende eeuw. Alleen al het feit dat het een republiek was, en dus geen vorst als koning of keizer had, maakte de Nederlanden bijzonder. Voor leerlingen zal dit veel minder vreemd overkomen, want hoewel ze in een koninkrijk leven, zijn de meeste landen die ze kennen een republiek. Het is wel goed om met hen te kijken naar de voor- en nadelen van beide bestuursvormen. Niet alleen toen, maar ook nu. Dergelijke onderwerpen en vraagstukken komen later, bijvoorbeeld in het examenjaar, nog regelmatig terug. Van tijd tot tijd een beetje herhalen is nog niet zo slecht.Daarnaast speelde in Nederland de adel een ondergeschikte rol: het waren de rijke burgers die het hier voor het zeggen hadden. De oorzaak hiervoor ligt al in de middeleeuwen, waar de steden een steeds grotere rol gingen spelen in het bestuur.Het is voor leerlingen een lastig stuk Gouden Eeuw met: Staten-Generaal, Gewestelijke Staten, raadspensionarissen, stadhouders en regenten. Soms is even teruggaan gewoon noodzaak.De politieke moord op de gebroeders de Witt vinden leerlingen fascinerend, al is de term politieke moord misschien was lastig. Overigens is een definitie van een politieke moord: een moord op hoge staatsambtenaren of andere prominente personen door één persoon of een samenzwering van meerdere personen. Grijp eventueel terug op de moord op Caesar.Onderwerpen:het bestuur in de Republiekhet bestuur in de gewestenhet bestuur in de stedende macht van de burgerijde ruzie tussen Johan van Oldenbarnevelt en Prins MauritsPersonen:Johan van OldenbarneveltPrins Maurits van OranjeJohan de WittWillem III
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 13 Lessons
De Tweede Wereldoorlog (bovenbouw)
TIjd van Wereldoorlogen
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1-6
WAAROVER GAAT DEZE SERIE?
Het is ongetwijfeld het onderwerp dat veel leerlingen het meest aanspreekt. Totdat het vooral jongens blijken te zijn die een vreemd soort swastika-fascinatie hebben of te vaak naar Discovery Channel hebben gekeken en alles weten van die ene tank (‘Meneer, je weet wel...’). Om vervolgens tot de conclusie te komen dat ze vrij weinig tot niets weten van het verloop en de gebeurtenissen van c.q. uit de oorlog.Deze serie lessen leent zich dan ook erg goed om gebruik te maken van een digitale werkvorm als: 'bekend, benieuwd, bewaard' en/of ‘Ik dacht...., nu denk ik...’ , waarbij een woordweb of open vraag ingezet kan worden.Het behandelen van dit onderwerp is per definitie samenvatten: het onderwerp is simpelweg te uitgebreid om in zijn geheel te behandelen (in de beperkte lestijd die er vaak is gegeven). Dit betekent dat er keuzes is gemaakt voor een aantal hoofdonderwerpen: het verloop van de oorlog, de Duitse Bezetting, de jodenvervolging en de dekolonisatie van Indonesië. Met name de eerste twee lessen hebben een wat meer ‘highlights’-karakter, terwijl de laatste lessen veel dieper op de materie ingaan dan de leerlingen zouden moeten kennen voor het eindexamen.Uiteraard kan elke gebruiker zijn of haar keuzes verwerken in de lessen.De Tweede Wereldoorlog moet veel aandacht in de les krijgen. Maak daarom gebruik van de eerder genoemde fascinatie bij de leerlingen. Het vraagt echter ook een gedegen kennis en voorbereiding van de docent, met name vanwege de vele vragen die tijdens de les worden gesteld. Dat is natuurlijk geweldig, en wil je het een beetje kanaliseren dan zijn de genoemde werkvormen ideaal: je kunt van tevoren namelijk al enigszins bekijken waar de interesses van de leerlingen liggen.
1. De wereld in Brand
De les Duitsland onder Hitler eindigt met de Duitse aanval op Polen in september 1939. Deze les begint met dat gegeven, het is immers het startschot van de Tweede Wereldoorlog. Deze les is het beste te zien als een tijdlijn met daarop de belangrijkste gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog, daarbij gebruik makend van fascinerende afbeeldingen uit die periode. Veel van deze afbeeldingen zijn voorzien van hotspots: interactieve knoppen in LessonUp die een toelichting of bijschrift kunnen geven. Ideaal voor in de klas, maar ook zeker als de leerlingen de les zelfstandig doornemen.In deze les wordt een aantal gebeurtenissen genoemd die in andere lessen wat uitgebreider worden behandeld, zoals bijvoorbeeld: de Duitse aanval op Nederland en de bezetting van Nederlands-Indië. Wellicht is het handig dit om tijdens de les aan te geven.Wat in deze les duidelijk aan de gebeurtenissen is te zien, is dat de Duitse oorlogsmachine tot Operatie Barbarossa vrijwel onoverwinnelijk lijkt. Achteraf is overigens gebleken dat de geoliede oorlogsmachine vooral door de kracht van overrompeling zijn slag kon slaan en dat zij over veel minder materieel bleken te beschikken dan altijd werd aangenomen. Met name het structurele tekort aan grondstoffen nekt de Duitsers al vroeg in de oorlog. Zelf zó groot dat eigenlijk al vanaf het begin van de oorlog veel gebruik wordt gemaakt van voetsoldaten en paarden.Leerlingen vinden het bijzonder om te zien dat de oorlog vanaf 1942 voor de Duitsers al een verloren zaak is. Hoewel de Slag bij Stalingrad pas in februari 1943 wordt beslecht, is de Duitse opmars al ruim daarvoor vastgelopen. Niet alleen in het oosten, maar ook in Noord-Afrika waar het Afrikakorps van Erwin Rommel moest buigen voor de Britten onder leiding van Montgomery.Overigens zijn dit slechts enkele van de essentiële keerpunten in de oorlog die in deze les worden genoemd. Sommige keerpunten in deze les zijn overigens niet verplichte examenstof.In deze les is vanzelfsprekend reeds een bruggetje gemaakt naar het volgende hoofdstuk: de Koude Oorlog. Dat kan ook haast niet anders als zowel de conferenties van Jalta en Potsdam, als de eerste atoombommen de revue passeren.Onderwerpen:De Blitzkrieg van 1939-19401942-1943: Hitler's oorlog loopt vastKeerpunten van de Tweede WereldoorlogDe oorlog in AziëPersonen:Adolf HitlerJozef StalinWinston ChurchillFranklin RooseveltHarry TrumanClement AttleeErwin RommelBernard Montgomery
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 7 Lessons
De Franse Revolutie
Tijdvak van Pruiken en Revoluties
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1-6
WAAROVER GAAT DEZE SERIE?
Als Lodewijk XIV als 22-jarige definitief de Franse kroon gaat dragen begint de centralisatiepolitiek van zijn belangrijkste raadgever en mentor, de inmiddels overleden kardinaal Mazarin, vruchten af te werpen. Lodewijk rekent definitief af met het feodalisme en maakt Parijs het centrum van het koninkrijk.Lodewijk is een absolute monarch: zijn wil is wet. Of zoals hij het zelf formuleerde: "L'état, c'est moi." ("De staat, dat ben ik”). Historisch niet helemaal correct overigens, maar wel passend bij het beeld dat de geschiedenis heeft bij de goddelijke en absolute monarch. En de leerlingen vinden het een prachtige quote!De opvolgers van Lodewijk XV en Lodewijk XVI konden schijnbaar moeiteloos deze politiek blijven doorgaan. Schijnbaar, want er veranderde wel het één en ander. Niet zozeer in de weelde van het paleis van Versailles, maar wel in de straten en salons van de Franse steden. De Verlichting met ideeën over vrijheid en gelijkheid zette de bourgeoisie, de rijke burgers, aan het denken. De gebeurtenissen tijdens de Franse Revolutie hebben ook invloed gehad op de staatsinrichting van Nederland. Een nieuwe grondwet, de scheiding der machten en uiteindelijk een beperking van de macht van de monarch. Hoewel dat laatste overigens pas later kwam, tijdens het Revolutiejaar 1848.De Franse Revolutie is niet perse een makkelijk onderwerp. Maar met de nodige anekdotes over het leven aan het hof van Versailles en de werking van de guilliotine tijdens de Terreur, blijkt dit achteraf één van de meest gewaardeerde onderwerpen.
Een oneerlijke verdeling
De middeleeuwse maatschappijpiramide stond in het Frankrijk van de 18e eeuw nog stevig overeind. De goddelijke monarch die met het Droit Divine, het goddelijke recht, was boven de drie standen verheven. De eerste- en tweede stand: de geestelijkheid en de adel, bij elkaar goed voor ongeveer 500.000 Fransen, maar in het bezit van ongeveer 35-40% van alle grond. In slide 5 van deze les zit een 360º-video waarmee leerlingen op hun device kunnen ‘rondlopen’ in het paleis van Versailles. De video is lineair: de leerlingen kunnen naar een volgende ruimte gaan door de video vooruit te spoelen.En dan de derde stand, met rond de 20 miljoen Fransen. Die derde stand was een enorm diverse groep: van de allerarmste boeren tot de rijke bourgeoisie met rijkdommen die zelfs het vermogen van de verarmde adel overstegen.Binnen die derde stand broeit het: de ideeën van de Verlichting voeren de boventoon tijdens gesprekken in de salons van Parijs. De motor van de Revolutie begint zich warm te draaien, alleen 'het chassis', het Franse volk, is nog niet in beweging gekomen. Dat verandert na nieuwe belastingen en misoogsten in 1788/1789. De derde stand-troepen, gedreven door honger, worden gemobiliseerd met spotprenten gemaakt door de bourgeoisie. De Bastille, wapendepot en gevangenis, wordt bestormd!Onderwerpen:arm en rijk in Frankrijkde oorzaken van de Franse Revolutiede bestorming van de BastillePersonen:Lodewijk XIVLodewijk XVIVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 3 Lessons
Het Interbellum
TIjd van Wereldoorlogen
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1-6
Waarover gaat Deze serie?
Het interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode van uiterste. Aan de ene kant waren er het einde van de Eerste Wereldoorlog, de Vrede van Versailles en de vooruitzichten van een schijnbare eeuwigdurende economische groei. Aan de andere kant, maar zeker niet los te zien van de eerste opsomming, waren er pessimisme, de crisisjaren, verlies aan vertrouwen in de democratie en de opkomst van niet-democratische stromingen, zoals het fascisme in West-Europa. Toch wordt deze periode door de meeste historici vooral gezien als een wapenstilstand van twintig jaar: een periode van ongemakkelijke vrede.In de serie wordt uitgebreid aandacht besteed aan extreemlinkse- en extreemrechtse dictaturen. Ieder met zijn eigen unieke kenmerken. Soms is bewust gekozen om iets meer achtergrondinformatie te geven: overigens niet om de leerlingen te overspoelen met leerstof, maar meer om de kaders voor hen wat duidelijker te maken.De vaardigheid oorzaak en gevolg is in deze serie nadrukkelijk aanwezig: vermoedelijk nergens in de geschiedenis zijn in een relatief korte periode historische oorzaken en gevolgen zo duidelijk te zien. Overigens is het belangrijk dat leerlingen leren van het verleden, maar waak voor al te makkelijke vergelijkingen tussen het hedendaagse (politieke) klimaat en het interbellum. De geschiedenis herhaalt zich simpelweg niet: elke situatie en periode in de geschiedenis is anders. Net zoals de voorwaarden die bepaalde ontwikkelingen creëren ook uniek zijn.
1. De opkomst van Hitler
Hoewel dit onderwerp ook in de onderbouw aan bod is gekomen, leert de ervaring dat de opkomst van Hitler beter te behandelen is in de bovenbouw. Dit betekent ook dat je dieper op het onderwerp kunt ingaan. En dat is belangrijk. Waar zaken als fascisme in de onderbouw wellicht nog te abstract voor de leerlingen waren, zijn deze nu veel beter te behandelen. De opkomst van Hitler blijft leerlingen fascineren. Al blijft er een aantal mythes over deze man bij de leerlingen rondhangen: nee, hij zelf niet Joods. En nee, hij kwam niet gelijk na de Eerste Wereldoorlog aan de macht. En nee, hij was ook niet gelijk een antisemiet. En, hoewel hij de werkloosheid in Duitsland in 1939 grotendeels had opgelost, ging het economisch weinig florissant met Duitsland met Hitler aan het roer. Een groot aantal van deze mythes worden overigens ontkracht in het leuke boek De Hitler mythes van Sjoerd de Boer. Wat fascinerend aan de opkomst van Hitler is, is dat een schijnbare talentloze soldaat en schilder zich kan opwerken tot demagoog, die op handen wordt gedragen door een groot deel van de bevolking. Dit is verreweg de belangrijkste vraag die leerlingen moeten kunnen beantwoorden: “Hoe is het mogelijk dat er in het Duitsland tijdens het interbellum ruimte is voor een persoon als Hitler om de macht te kunnen grijpen?”In deze les wordt daarom ook ingegaan op Duitsland in de periode dat Hitler, na zijn volstrekt mislukte Bierkellerputsch, in de gevangenis zit: het voorzichtige herstel, dankzij het Dawesplan, en de overmoedige, en door sommigen afgewezen, Weimar Decadentie.De wereldcrisis van de jaren 30 wordt in deze les weliswaar genoemd, maar gaat niet uitgebreid in op alle oorzaken en gevolgen in de wereld. In de les over Nederland tijdens het interbellum zal overigens uitgebreid in worden gegaan op de crisisjaren in ons land.Deze les bevat veel informatie die geen verplichte leerstof is voor het eindexamen. Maar juist door deze achtergrondinformatie te bieden ontstaat er bij de leerlingen een veel genuanceerder beeld. Onderwerpen:Hitler's jonge jaren: van soldaat tot gevangeneDuitsland na de Vrede van VersaillesHitler als politicus: van gevangene tot minister-presidentPersonen:Adolf HitlerBenito MussoliniVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 8 Lessons
Burgers en stoommachines
Tijd van Burgers en Stoommachines
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1-6
WAAROVER GAAT DEZE SERIE?
Hoewel niet helemaal correct wordt de Industriële Revolutie vaak geplaatst in de Tijd van Burgers en Stoommachines, hoewel de eerste uitvindingen werden gedaan in het tijdvak daarvoor. Dat is niet zo bezwaarlijk als gekeken wordt naar de inhoud van Burgers en Stoommachines. Hierin wordt vooral ingegaan op de gevolgen van de industrialisatie voor de inwoners van een land, in dit geval Nederland. Wellicht is Nederland niet het beste voorbeeld van een geïndustrialiseerd land, maar ook hier waren de gevolgen duidelijk merk- en zichtbaar.In de honderd jaar die het tijdvak beslaat gebeurde er veel in het leven van de mensen. In de IJzeren Eeuw waren er grote economische en mentale veranderingen: boeren werden arbeiders, industrialisatie en urbanisatie, modernisering van de infrastructuur, feminisme en emancipatie en modern imperialisme.In deze serie is een groot aantal afleveringen van Welkom in de IJzeren Eeuw opgenomen. Het zijn stuk voor stuk korte en heldere afleveringen die prima passen bij de lessen. Uiteraard kan er voor worden gekozen om de ‘grote mensen’-editie, De IJzeren Eeuw, te gebruiken.
De opkomst van de machines
De mens heeft altijd gezocht naar mogelijkheden om het leven te verbeteren en/of te vereenvoudigen. Vaak zijn deze weer het gevolg van andere ontwikkelingen. Zo ook de uitvindingen aan de vooravond van de Industriële Revolutie, die eigenlijk zeker in het begin veel meer lijkt op een agrarische revolutie. Dit kan overigens een leuk (eind)vraaggesprek zijn voor in de klas: “Is het een industriële of agrarische revolutie?”.Deze les is vooral een (niet volledige, maar wel aanpasbare) opsomming van belangrijke uitvindingen: schietspoel, Spinning Jenny en de stoommachine. Vooral bij de laatste is het leuk om met de leerlingen allerlei toepassingen van de stoommachine te bedenken, en wat de voor- en nadelen van stoommachines kunnen zijn. In de les zijn hiervoor twee interactieve open vragen opgenomen.In sommige methoden is het begin van de Industriële Revolutie opgenomen in een ander hoofdstuk en hierdoor wellicht al behandeld. In dat geval kan deze les natuurlijk worden gebruikt als een herhaling.Onderwerpen:De belangrijkste uitvindingen van de Industriële RevolutieVan handmatig naar machinaal producerenPersonen:John KayJames HargreavesThomas NewcomenJames WattVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 8 Lessons
Het Interbellum
TIjd van Wereldoorlogen
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo k, g, t, mavo, havo, vwoLeerjaar 3-6
Waarover gaat Deze serie?
Het interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode van uiterste. Aan de ene kant waren er het einde van de Eerste Wereldoorlog, de Vrede van Versailles en de vooruitzichten van een schijnbare eeuwigdurende economische groei. Aan de andere kant, maar zeker niet los te zien van de eerste opsomming, waren er pessimisme, de crisisjaren, verlies aan vertrouwen in de democratie en de opkomst van niet-democratische stromingen, zoals het fascisme in West-Europa. Toch wordt deze periode door de meeste historici vooral gezien als een wapenstilstand van twintig jaar: een periode van ongemakkelijke vrede.In de serie wordt uitgebreid aandacht besteed aan extreemlinkse- en extreemrechtse dictaturen. Ieder met zijn eigen unieke kenmerken. Soms is bewust gekozen om iets meer achtergrondinformatie te geven: overigens niet om de leerlingen te overspoelen met leerstof, maar meer om de kaders voor hen wat duidelijker te maken.De vaardigheid oorzaak en gevolg is in deze serie nadrukkelijk aanwezig: vermoedelijk nergens in de geschiedenis zijn in een relatief korte periode historische oorzaken en gevolgen zo duidelijk te zien. Overigens is het belangrijk dat leerlingen leren van het verleden, maar waak voor al te makkelijke vergelijkingen tussen het hedendaagse (politieke) klimaat en het interbellum. De geschiedenis herhaalt zich simpelweg niet: elke situatie en periode in de geschiedenis is anders. Net zoals de voorwaarden die bepaalde ontwikkelingen creëren ook uniek zijn.
1. Leven in de Sovjet-Unie
De extreemlinkse dictatuur in de Sovjet-Unie onder Stalin is één van de twee totalitaire samenlevingen die leerlingen moeten kennen, hoewel er discussie onder historici is of Nazi-Duitsland wel als totalitaire samenleving kan worden gezien. Vooral het ontbreken van een echte staatseconomie, alsmede een terreursysteem dat minder georganiseerd bleek dan in eerste instantie werd gedacht, zijn dan de belangrijkste tegenargumenten.Voor de leerlingen is dit een relatief onbekend onderwerp. Waarschijnlijk kennen sommige leerlingen Stalin wellicht uit één van de vele Top 10: Wie is de grootste moordenaar aller tijden?'-video’s op YouTube, waarin hij regelmatig, overigens geheeld terecht, genoteerd staat. De Sovjet-Unie is voor de leerlingen meestal dat land dat zijn bondgenoten tijdens de Eerste Wereldoorlog in de steek heeft gelaten.Deze les gaat, logischerwijs, in op de Sovjet-Unie onder Stalin en dan met name de aspecten die kenmerkend zijn in de periode 1924-1939: collectivisatie, planeconomie, persoonsverheerlijking, censuur, showprocessen en de strafkampen. Alle onderdelen zijn voorzien van uitgebreide achtergrondinformatie en sprekende beelden.Leerlingen vinden dit over het algemeen een fascinerend onderwerp, juist om vanwege het feit dat het een keer niet over de dictatuur in Nazi-Duitsland gaat.Voor de leerlingen vind je bij Links en Bijlagen een fotostrip over dit onderwerp, waarin alle onderdelen uit de les aan bod komen.Mocht je tijd over hebben in de les, dan is de aflevering uit de serie In Europa over Rusland (inderdaad, die met 'het jongetje Pavlik Morozov') een absolute aanrader. Hoewel, omwille van de tijd, sommige passages kunnen worden doorgespoeld.Wil je je eigen kennis over dit onderwerp verbreden, dan zijn de volgende, zeer leesbare én ontluisterende, boeken van historicus Orlando Figes verplichte kost : De fluisteraars: leven onder Stalin en Revolutionair Rusland. Veel beter zul je ze over dit onderwerp niet lezen.Onderwerpen:op welke manier komt Stalin aan de machtde kenmerken van de Sovjet-Unie onder Stalinde positie van de Sovjet-Unie in de periode 1917-1945Personen:Vladimir LeninJozef StalinVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 48 Lessons
Historisch Overzicht vanaf 1848 en Staatsinrichting (Examen 2019)
Tijdvak van Burgers en StoommachinesTijdvak van WereldoorlogTijdvak van Televisie en Computer
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1-6
NEDERLAND VAN 1848 TOT 1914
Als in Nederland in 1848 een nieuwe grondwet komt, is dat de eerste stap richting een democratischer Nederland: de macht van de koning wordt ingeperkt en de positie van het Nederlandse parlement wordt versterkt. Toch blijft het stemrecht beperkt tot een zeer beperkte groep, die mag stemmen volgens het principe van het censuskiesrecht. Geleidelijk wordt het stemrecht weliswaar opgerekt, bijvoorbeeld middels het Caoutchouc-artikel van 1887, maar pas in 1919 hebben 'alle' Nederlanders inspraak. Om dit te kunnen bereiken is door de groepen, die toen waren achtergesteld, hard gestreden.Rechten (en plichten) van Nederlanders zijn zó vanzelfsprekend voor leerlingen. Dit onderwerp laat zien dat deze verworvenheden niet zonder slag of stoot in de Grondwet zijn gekomen. En dat ze nog relatief kort geleden in Nederland zijn ingevoerd. Algemeen kiesrecht en emancipatie van achtergestelde groepen zijn 'slechts' 100 jaar geleden ingevoerd en/of geborgd in onze Grondwet. Een dergelijk referentiekader blijft voor leerlingen een lastig gegeven, maar de huidige (nationale en internationale) maatschappij biedt genoeg 'vergelijkingsmateriaal' om leerlingen een beeld te helpen ontwikkelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan: kinderarbeid of discriminatie op grond van sekse, ras of seksuele geaardheid in andere delen van de wereld.Dit onderwerp helpt leerlingen tevens om, bij latere onderdelen van het Historisch Overzicht vanaf 1848, te laten zien wanneer democratie in gevaar komt c.q. dreigt te komen. Of dit nu tijdens de Duitse bezetting is, de Sovjet-Unie ten tijde van Stalin, of het (Islamitisch) terrorisme is.
De Eerste Wereldoorlog
‘De oorlog die aan ons land is voorbij gegaan’. Dat was toch een beetje de positie van de Eerste Wereldoorlog in het Nederlandse geschiedenisonderwijs. Dat is de afgelopen tijd gelukkig veranderd en wordt het belang van deze oorlog ook voor ons leerlingen onderkend. Al is het alleen maar vanwege het feit dat de strijd in de loopgraven inmiddels ruim honderd jaar geleden in ons Europa heeft plaatsgevonden.Maar de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog zijn niet te onderschatten en alleen daarom al van groot belang om een plek te krijgen binnen het Historisch Overzicht vanaf 1848: van de ruim één miljoen Belgische vluchtelingen, naar de opkomst van Adolf Hitler en uiteindelijk de Tweede Wereldoorlog. Met name dat laatste is voor historici ook vaak de reden om te spreken van één grote wereldoorlog die slechts onderbroken werd door een wapenstilstand van ongeveer twintig jaar.De Grote Oorlog spreekt in eerste instantie niet veel leerlingen aan: het is een grote onbekende en, mede vanwege het ontbreken van tastbare bronnen én bekende speelfilms. Maar als het onderwerp wordt behandeld dan verbazen de leerlingen zich niet alleen over de zinloosheid van een loopgravenoorlog, maar ook over de uitvindingen tijdens de ‘oorlog van de uitvinders’ die steeds gruwelijker wapentuig bracht voor op, onder en boven het slagveld.
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 6 Lessons
Historisch Overzicht vanaf 1848 en Staatsinrichting: Het Interbellum
TIjd van Wereldoorlogen
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo k, g, t, mavo, havo, vwoLeerjaar 3-6
Waarover gaat Deze serie?
Het interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode van uiterste. Aan de ene kant waren er het einde van de Eerste Wereldoorlog, de Vrede van Versailles en de vooruitzichten van een schijnbare eeuwigdurende economische groei. Aan de andere kant, maar zeker niet los te zien van de eerste opsomming, waren er pessimisme, de crisisjaren, verlies aan vertrouwen in de democratie en de opkomst van niet-democratische stromingen, zoals het fascisme in West-Europa. Toch wordt deze periode door de meeste historici vooral gezien als een wapenstilstand van twintig jaar: een periode van ongemakkelijke vrede.In de serie wordt uitgebreid aandacht besteed aan extreemlinkse- en extreemrechtse dictaturen. Ieder met zijn eigen unieke kenmerken. Soms is bewust gekozen om iets meer achtergrondinformatie te geven: overigens niet om de leerlingen te overspoelen met leerstof, maar meer om de kaders voor hen wat duidelijker te maken.De vaardigheid oorzaak en gevolg is in deze serie nadrukkelijk aanwezig: vermoedelijk nergens in de geschiedenis zijn in een relatief korte periode historische oorzaken en gevolgen zo duidelijk te zien. Overigens is het belangrijk dat leerlingen leren van het verleden, maar waak voor al te makkelijke vergelijkingen tussen het hedendaagse (politieke) klimaat en het interbellum. De geschiedenis herhaalt zich simpelweg niet: elke situatie en periode in de geschiedenis is anders. Net zoals de voorwaarden die bepaalde ontwikkelingen creëren ook uniek zijn.
1. Leven in de Sovjet-Unie
De extreemlinkse dictatuur in de Sovjet-Unie onder Stalin is één van de twee totalitaire samenlevingen die leerlingen moeten kennen, hoewel er discussie onder historici is of Nazi-Duitsland wel als totalitaire samenleving kan worden gezien. Vooral het ontbreken van een echte staatseconomie, alsmede een terreursysteem dat minder georganiseerd bleek dan in eerste instantie werd gedacht, zijn dan de belangrijkste tegenargumenten.Voor de leerlingen is dit een relatief onbekend onderwerp. Waarschijnlijk kennen sommige leerlingen Stalin wellicht uit één van de vele Top 10: Wie is de grootste moordenaar aller tijden?'-video’s op YouTube, waarin hij regelmatig, overigens geheeld terecht, genoteerd staat. De Sovjet-Unie is voor de leerlingen meestal dat land dat zijn bondgenoten tijdens de Eerste Wereldoorlog in de steek heeft gelaten.Deze les gaat, logischerwijs, in op de Sovjet-Unie onder Stalin en dan met name de aspecten die kenmerkend zijn in de periode 1924-1939: collectivisatie, planeconomie, persoonsverheerlijking, censuur, showprocessen en de strafkampen. Alle onderdelen zijn voorzien van uitgebreide achtergrondinformatie en sprekende beelden.Leerlingen vinden dit over het algemeen een fascinerend onderwerp, juist om vanwege het feit dat het een keer niet over de dictatuur in Nazi-Duitsland gaat.Voor de leerlingen vind je bij Links en Bijlagen een fotostrip over dit onderwerp, waarin alle onderdelen uit de les aan bod komen.Mocht je tijd over hebben in de les, dan is de aflevering uit de serie In Europa over Rusland (inderdaad, die met 'het jongetje Pavlik Morozov') een absolute aanrader. Hoewel, omwille van de tijd, sommige passages kunnen worden doorgespoeld.Wil je je eigen kennis over dit onderwerp verbreden, dan zijn de volgende, zeer leesbare én ontluisterende, boeken van historicus Orlando Figes verplichte kost : De fluisteraars: leven onder Stalin en Revolutionair Rusland. Veel beter zul je ze over dit onderwerp niet lezen.Onderwerpen:op welke manier komt Stalin aan de machtde kenmerken van de Sovjet-Unie onder Stalinde positie van de Sovjet-Unie in de periode 1917-1945Personen:Vladimir LeninJozef StalinVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 6 Lessons
Het conflict tussen Israël en de Arabische Wereld
Tijd van Grieken en RomeinenTijd van Burgers en Stoommachines Tijd van WereldoorlogenTijd van Televisie en Computer
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 3-6
Waarover gaat Deze serie?
Als één geschiedenisonderwerp zich goed leent om het begrip standplaatsgebondenheid uit te leggen, dan is het wel het conflict tussen Israël de Arabische wereld. Er is geen goed. Er is geen fout. Het maakt niet uit aan welke kant je van het spectrum staat om in te zien dat er ergens iets goed fout zit, maar de oorzaken van de problematiek liggen vrijwel altijd bij de andere partij.Dit is geen makkelijk onderwerp. Sterker nog: het was toen het nog onderdeel van het VMBO-examen was (tot en met het CSE van 2017) een verrijkingsdeel. Daarmee was het alleen examenonderdeel voor de leerlingen in het GT-niveau. Het is ook een relatief onbekend onderwerp en dat zal in eerste instantie even wennen voor de leerlingen zal zijn. De ervaring leert echter dat de leerlingen dit een bijzonder boeiend onderwerp vinden. Voor de leraar vraagt dit onderwerp gedegen voorbereiding: hoe meer er boven de stof wordt gestaan des te effectiever én veiliger dit onderwerp kan worden behandeld in de klas. Het voorkomt ook valse sentimenten en het in de rol van slachtoffer kruipen bij de leerlingen. Wat kan je hieraan doen behalve goed beslagen ten ijs komen? Vooral heel duidelijk zijn richting je groep. Jij bent de regisseur: ja, het gaat over Joden en moslims, maar jij bent niet de hoeder van het Jodendom of de islam. Je kunt er persoonlijk moeite mee hebben, maar je hoeft niet als, voor of namens de hele gemeenschap te praten. De leerstof in deze lessen is gebaseerd op feiten. Meningen en/of sentimenten zijn getracht te weren uit dit onderwerp. Maar waar ze relevant zijn, zijn ze duidelijk te herkennen als standpunt. Dat laat ruimte om voor de leerlingen zélf een mening te vormen over het onderwerp.
Inleiding
Het behandelen van deze inleiding is in meerdere opzichten essentieel voor de lessen. Sowieso laat het op een duidelijke manier zien welke volken, religies, streken en landen er zijn. Als dit voor de leerlingen aan het begin van deze serie duidelijk is, dan levert dat straks alleen maar winst op. Het wil overigens niet zeggen dat het bij één keer uitleggen kan blijven: indien nodig kan het verstandig zijn om terug te grijpen naar deze inleiding. Eventueel door de slides te kopiëren naar de les waarmee op dat moment wordt gewerkt.Daarnaast gaat deze les in op de heersende stereotypen: mensen in Israël zijn joden, Palestijnen zijn Arabieren. Om de leerlingen te wijzen op dergelijke stereotype denkbeelden gaat een onderdeel van deze inleiding in op David Guetta, de wereldberoemde Franse DJ. Zijn vader is een Franse Marokkaanse Jood die na het ontstaan van de staat Israël is weggetrokken uit Marokko. Als gevolg van de oprichting van Israël verslechterde de positie van de ruim 270.000 Marokkaans-Sefardische Joden snel. Daarop aanvullend: in Israël wonen ruim een half miljoen Joden van Marokkaanse afkomst. In deze inleiding is ook een serie verklarende kaarten opgenomen die, indien gewenst, altijd kunnen worden gekopieerd naar een andere les in deze serie.
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 4 Lessons
Historisch Overzicht vanaf 1848 en Staatsinrichting: Een Nieuwe Wereldorde
TIjd van Televisie en Computer
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 3-6
Waarover gaat Deze serie?
De wereld na 1990 is de tijd en plaats waarin onze leerlingen zijn geboren. Toch zijn er duidelijk verschillen in die periode te herkennen: de tijd van overvloed, maar ook van de bankencrisis. De tijd van vóór en na 9/11. De tijd dat de bekende onveilige situatie van de Koude Oorlog werd ingeruild voor een onbekende onveilige situatie met o.a. terrorisme. Aan het eind van de serie zou je zelfs met de leerlingen kunnen bespreken of dit misschien vanaf 9/11 wel een nieuw, elfde, tijdvak in de geschiedenis is begonnen.Veranderde de wereld tussen 1945 en 1990 al snel: na 1990 werden er met name op het gebied van technologie en wetenschap onwaarschijnlijk grote sprongen gemaakt. Dit heeft uiteraard voor en nadelen, getuigen de ellende na de zoveelste geslaagde hackpoging. Of nog erger: dat de favoriete social media-app offline is…Juist door deze snelle veranderingen zien leerlingen de verschillen zo goed. Laat ze bijvoorbeeld maar eens kijken naar een mobieltje van tien jaar geleden bekijken. Of een computer. Ze vallen van de ene verbazing in de andere. Je merkt dat de huidige tijd leerlingen ook onzeker maakt en dat dit mede wordt veroorzaakt door veel aannames en onduidelijkheden. De geschiedenislessen zijn een goede plek om deze bespreekbaar te maken en te verduidelijken. Al hebben we natuurlijk niet alle tijd van de wereld in onze lessen
1. Een nieuw Europa?
Het Europa waarin onze leerlingen opgroeien is significant anders dan het Europa van tijdens de Koude Oorlog. Waar in dat laatste Europa vooral sprake was van blokvorming tussen Oost en West, en daaraan gekoppeld de NAVO en het Warschaupact, leven onze leerlingen in het Europa van de eenheid en de euro. Hoewel over dat eerste begrip natuurlijk een stevige discussie kan worden gevoerd. Deze les gaat vooral in op de problemen die er zijn ontstaan na de val van het communisme in Oost-Europa. Uiteraard heeft het veel goede dingen gebracht, wellicht zelfs wel meer dan slechte, maar de vreselijke burgeroorlogen in het voormalige Joegoslavië laten dan maar weinig ruimte voor over.Het communistische Joegoslavië, dat onder Tito altijd een status aparte had in het Oostblok, bleek een kaartenhuis als gevolg van de grenzen die er na de Eerste Wereldoorlog omheen waren getrokken. Teveel verschillende volken in één land, alleen bijeen gehouden door de ijzeren hand van, in eerste instantie een koninklijke- en later, een communistische dictatuur. Nationalistische gevoelens van deze volken, al dan niet een minderheid, werden met harde hand onderdrukt. Na de dood van Tito in 1980 begonnen nationalistische bewegingen, met name in Servië de ruimte de krijgen, en uiteindelijk met de val van het communisme in 1989 was Joegoslavië te dode opgeschreven.Tussen 1991 en 1999 zijn er serie zeer bloedige burgeroorlogen waarin op grote schaal oorlogsmisdaden begaan zoals ze voor het laatste in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog waren te zien. Het is de moeite waard om een begrip als burgeroorlog met de leerlingen te bespreken: “Waarom kennen burgeroorlogen zo’n enorme felheid tussen de vechtende partijen?”.De gebeurtenissen rondom de moslimenclave Srebrenica blijven een moeilijk stuk Nederlandse geschiedenis: zowel inhoudelijk als emotioneel. Wat is er gebeurd, en waarom werd er niet ingegrepen? Wat was de rol van Nederland? De ingevoegde video van NOS op 3 is zeer verhelderend.Het is zeer goed denkbaar dat familieleden van leerlingen bij Dutchbat hebben gezeten of dat er vluchtelingen uit het voormalige Joegoslavië in de klas zitten. Als de gelegenheid zich voordoet kan hier aandacht aan worden besteed, maar dat hangt geheel af van de groepDe geanimeerde afbeelding hierboven laat Sniper Alley in Sarajevo zien: Servische sluipschutters beschieten vanuit de bergen, helaas vaak succesvol, burgers in de stad.Onderwerpen:De val van het communismeNieuwe landen en grenzen in EuropaBurgeroorlogen in JoegsolaviëDe ramp SrebrenicaPersonen:Boris JeltsinSlobodan MiloševićRatko MladićVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 5 Lessons
Sociale zekerheid en de verzorgingsstaat
Tijd van Burgers en StoommachinesTijd van WereldoorlogenTijd van Televise en Computer
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 3,4
Waarover gaat Deze serie?
Je baan kwijtraken, gehandicapt worden. Helaas zijn het dingen die ons allemaal kunnen overkomen. Overkwam zoiets je honderd jaar geleden, dan was dat een grote ramp. Hoe kwam je aan geld, voor de huur, kleding, eten en drinken? Als je geluk had, konden je partner en je kinderen werken. Dan had je toch nog een beetje geld. Vaak was dat niet genoeg. Hulp van de regering hoefde je niet verwachten, want die vond dat iedereen voor zichzelf moest zorgen.Tegenwoordig is dit anders. Als je niet voor jezelf kunt zorgen, krijg je een uitkering. Daardoor hoef je geen honger te lijden en kun je ook de huur betalen. Nederland is nu een verzorgingsstaat: een staat waarin de overheid voor de inwoners zorgt.Bij dit onderwerp leren de leerlingen hoe Nederland een verzorgingsstaat is geworden. Ze ontdekken ook welke voordelen, maar ook welke nadelen de verzorgingsstaat heeft.De behandeling van dit onderwerp kent altijd een risico: de 'rijken' zijn per definitie slecht, en de 'armen' zijn zielig. Ook een mooi fabeltje, dat feitelijk snel de das om kan worden gedaan, is dat de afgelopen eeuw 'de rijken steeds rijker worden, en de armen steeds armer'. Het eerste onderdeel van deze dubieuze stelling is zeker waar. Het tweede onderdeel absoluut niet.
1. Armoede en liefdadigheid
Armoede kwam in Nederland in de negentiende en begin twintigste eeuw vaak voor. Grote groepen Nederlanders hadden elke week moeite om weer rond te komen. Zij leden soms honger en woonden in krotten. Van de overheid kregen armen niet veel hulp.In deze les wordt ingegaan op de armenzorg in Nederland tot het ongeveer het einde van de 19e eeuw. De armenzorg was destijds grotendeels geregeld door de kerk en particulieren. Door de industrialisatie van Nederland, en daarmee de verstedelijking, wordt de armoede in Nederland steeds zichtbaarder.Onderwerpen:LiefdadigheidArmenwetIndustrialisatie: woon- en werkomstandighedenSociale kwestieAanpak van de armoede: van links naar rechtsPersonen:Samuel van Houten
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 6 Lessons
Vrijheid en gelijkheid
Tijdvak van Pruiken en Revoluties
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1-6
Waarover gaat deze serie?
Als Lodewijk XIV als 22-jarige definitief de Franse kroon gaat dragen begint de centralisatiepolitiek van zijn belangrijkste raadgever en mentor, de inmiddels overleden kardinaal Mazarin, vruchten af te werpen. Lodewijk rekent definitief af met het feodalisme en maakt Parijs het centrum van het koninkrijk.Lodewijk is een absolute monarch: zijn wil is wet. Of zoals hij het zelf formuleerde: "L'état, c'est moi." ("De staat, dat ben ik”). Historisch niet helemaal correct overigens, maar wel passend bij het beeld dat de geschiedenis heeft bij de goddelijke en absolute monarch. En de leerlingen vinden het een prachtige quote!De opvolgers van Lodewijk XV en Lodewijk XVI konden schijnbaar moeiteloos deze politiek blijven doorgaan. Schijnbaar, want er veranderde wel het één en ander. Niet zozeer in de weelde van het paleis van Versailles, maar wel in de straten en salons van de Franse steden. De Verlichting met ideeën over vrijheid en gelijkheid zette de bourgeoisie, de rijke burgers, aan het denken. De gebeurtenissen tijdens de Franse Revolutie hebben ook invloed gehad op de staatsinrichting van Nederland. Een nieuwe grondwet, de scheiding der machten en uiteindelijk een beperking van de macht van de monarch. Hoewel dat laatste overigens pas later kwam, tijdens het Revolutiejaar 1848.De Franse Revolutie is niet perse een makkelijk onderwerp. Maar met de nodige anekdotes over het leven aan het hof van Versailles en de werking van de guilliotine tijdens de Terreur, blijkt dit achteraf één van de meest gewaardeerde onderwerpen.
Een oneerlijke verdeling
De middeleeuwse maatschappijpiramide stond in het Frankrijk van de 18e eeuw nog stevig overeind. De goddelijke monarch die met het Droit Divine, het goddelijke recht, was boven de drie standen verheven. De eerste- en tweede stand: de geestelijkheid en de adel, bij elkaar goed voor ongeveer 500.000 Fransen, maar in het bezit van ongeveer 75% van alle grond. In slide 5 van deze les zit een 360º-video waarmee leerlingen op hun device kunnen ‘rondlopen’ in het paleis van Versailles. De video is lineair: de leerlingen kunnen naar een volgende ruimte gaan door de video vooruit te spoelen.En dan de derde stand, met rond de 20 miljoen Fransen. Die derde stand was een enorm diverse groep: van de allerarmste boeren tot de rijke bourgeoisie met rijkdommen die zelfs het vermogen van de verarmde adel overstegen.Binnen die derde stand broeit het: de ideeën van de Verlichting voeren de boventoon tijdens gesprekken in de salons van Parijs. De motor van de Revolutie begint zich warm te draaien, alleen 'het chassis', het Franse volk, is nog niet in beweging gekomen. Dat verandert na nieuwe belastingen en misoogsten in 1788/1789. De derde stand-troepen, gedreven door honger, worden gemobiliseerd met spotprenten gemaakt door de bourgeoisie. De Bastille, wapendepot en gevangenis, wordt bestormd!Onderwerpen:arm en rijk in Frankrijkde oorzaken van de Franse Revolutiede bestorming van de BastillePersonen:Lodewijk XIVLodewijk XVIVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 6 Lessons
Burgers en stoommachines
Tijd van Burgers en Stoommachines
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 2-4
WAAROVER GAAT DEZE SERIE?
Hoewel niet helemaal correct wordt de Industriële Revolutie vaak geplaatst in de Tijd van Burgers en Stoommachines, hoewel de eerste uitvindingen werden gedaan in het tijdvak daarvoor. Dat is niet zo bezwaarlijk als gekeken wordt naar de inhoud van Burgers en Stoommachines. Hierin wordt vooral ingegaan op de gevolgen van de industrialisatie voor de inwoners van een land, in dit geval Nederland. Wellicht is Nederland niet het beste voorbeeld van een geïndustrialiseerd land, maar ook hier waren de gevolgen duidelijk merk- en zichtbaar.In de honderd jaar die het tijdvak beslaat gebeurde er veel in het leven van de mensen. In de IJzeren Eeuw waren er grote economische en mentale veranderingen: boeren werden arbeiders, industrialisatie en urbanisatie, modernisering van de infrastructuur, feminisme en emancipatie en modern imperialisme.In deze serie is een groot aantal afleveringen van Welkom in de IJzeren Eeuw opgenomen. Het zijn stuk voor stuk korte en heldere afleveringen die prima passen bij de lessen. Uiteraard kan er voor worden gekozen om de ‘grote mensen’-editie, De IJzeren Eeuw, te gebruiken.
De opkomst van de machines
De mens heeft altijd gezocht naar mogelijkheden om het leven te verbeteren en/of te vereenvoudigen. Vaak zijn deze weer het gevolg van andere ontwikkelingen. Zo ook de uitvindingen aan de vooravond van de Industriële Revolutie, die eigenlijk zeker in het begin veel meer lijkt op een agrarische revolutie. Dit kan overigens een leuk (eind)vraaggesprek zijn voor in de klas: “Is het een industriële of agrarische revolutie?”.Deze les is vooral een (niet volledige, maar wel aanpasbare) opsomming van belangrijke uitvindingen: schietspoel, Spinning Jenny en de stoommachine. Vooral bij de laatste is het leuk om met de leerlingen allerlei toepassingen van de stoommachine te bedenken, en wat de voor- en nadelen van stoommachines kunnen zijn. In de les zijn hiervoor twee interactieve open vragen opgenomen.In sommige methoden is het begin van de Industriële Revolutie opgenomen in een ander hoofdstuk en hierdoor wellicht al behandeld. In dat geval kan deze les natuurlijk worden gebruikt als een herhaling.Onderwerpen:De belangrijkste uitvindingen van de Industriële RevolutieVan handmatig naar machinaal producerenPersonen:John KayJames HargreavesThomas NewcomenJames WattVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 10 Lessons
De Oude Grieken
Tijd van Grieken en Romeinen.
Culturele en kunstzinnige vormingGeschiedenis+4Middelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1-6
WAAROVER GAAT DEZE SERIE?
De bakermat van de Westerse beschaving, zoals de Griekse Oudheid regelmatig wordt genoemd, heeft zijn sporen nagelaten in de geschiedenis. Of het nu de Olympische Spelen, kunst, filosofie, politiek of mythologie is, onderdelen van de Oude Grieken kom je vandaag de dag in Nederland nog steeds tegen. Al dan niet in een aangepaste variant.De Griekse samenleving was zeker niet de eerste hoogontwikkelde cultuur in de geschiedenis: het vorige onderwerp ging immers over de hoogontwikkelde cultuur van de Oude Egyptenaren. Maar het is wel de eerste Europese hoogontwikkelde cultuur met 'moderne' kenmerken die wij, deels, hebben overgenomen.Het onderwerp over de Oude Grieken wordt niet altijd in het VMBO behandeld. Meestal omdat het soms als 'te moeilijk' wordt gezien. Dat is jammer, want de ervaring leert dat vrijwel alle leerlingen dit een boeiend onderwerp vinden. Wel is het zo dat er een weloverwogen keuze gemaakt moet worden wélke onderdelen allemaal worden behandeld.
De Griekse Goden
Vraag je aan leerlingen of ze iets weten over de Griekse mythologie weten, dan zal het meestal niet gelijk tot antwoorden leiden. Stel je de vraag andersom, bijvoorbeeld: door een naam als Ajax, Herakles of Nike te gebruiken, dan weten de leerlingen vaak meer dan ze denken. Dit geldt ook voor populaire jeugdfilms, zoals: The Hunger Games of Maze Runner,waarbij thema's en zelfs complete verhaallijnen, zijn overgenomen uit de Griekse mythen (in dit geval: Theseus en Ariadne)Deze les werkt het best als je de verhalen kent en goed kunt vertellen. Pas dan komen de verschillende personages goed uit de verf. Een site als wikipedia kan hierbij van pas komen, maar er zijn ook talloze 'Griekse mythen voor kinderen'-sites te vinden die de verhalen compact uitleggen. Een link is toegevoegd, en te vinden onder Links en Bijlagen, onder dit lesplan.In deze les zit een serie open vragen waarbij leerlingen worden gevraagd een korte samenvatting te maken naar aanleiding van een aantal mythen. Deze interactieve onderdelen zijn optioneel, maar ook aan te passen.Onderwerpen:kenmerken van de Griekse mythologie, o.a.: menselijke en goddelijke eigenschappenOlympische Goden
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 5 Lessons
Historisch Overzicht vanaf 1848 en Staatsinrichting: Een Nieuwe Wereldorde
TIjd van Televisie en Computer
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 3-6
WAAROVER GAAT DEZE SERIE?
De wereld na 1990 is de tijd en plaats waarin onze leerlingen zijn geboren. Toch zijn er duidelijk verschillen in die periode te herkennen: de tijd van overvloed, maar ook van de bankencrisis. De tijd van vóór en na 9/11. De tijd dat de bekende onveilige situatie van de Koude Oorlog werd ingeruild voor een onbekende onveilige situatie met o.a. terrorisme. Aan het eind van de serie zou je zelfs met de leerlingen kunnen bespreken of dit misschien vanaf 9/11 wel een nieuw, elfde, tijdvak in de geschiedenis is begonnen.Veranderde de wereld tussen 1945 en 1990 al snel: na 1990 werden er met name op het gebied van technologie en wetenschap onwaarschijnlijk grote sprongen gemaakt. Dit heeft uiteraard voor en nadelen, getuigen de ellende na de zoveelste geslaagde hackpoging. Of nog erger: dat de favoriete social media-app offline is…Juist door deze snelle veranderingen zien leerlingen de verschillen zo goed. Laat ze bijvoorbeeld maar eens kijken naar een mobieltje van tien jaar geleden bekijken. Of een computer. Ze vallen van de ene verbazing in de andere. Je merkt dat de huidige tijd leerlingen ook onzeker maakt en dat dit mede wordt veroorzaakt door veel aannames en onduidelijkheden. De geschiedenislessen zijn een goede plek om deze bespreekbaar te maken en te verduidelijken. Al hebben we natuurlijk niet alle tijd van de wereld in onze lessen
1. Een nieuw Europa?
Het Europa waarin onze leerlingen opgroeien is significant anders dan het Europa van tijdens de Koude Oorlog. Waar in dat laatste Europa vooral sprake was van blokvorming tussen Oost en West, en daaraan gekoppeld de NAVO en het Warschaupact, leven onze leerlingen in het Europa van de eenheid en de euro. Hoewel over dat eerste begrip natuurlijk een stevige discussie kan worden gevoerd. Deze les gaat vooral in op de problemen die er zijn ontstaan na de val van het communisme in Oost-Europa. Uiteraard heeft het veel goede dingen gebracht, wellicht zelfs wel meer dan slechte, maar de vreselijke burgeroorlogen in het voormalige Joegoslavië laten dan maar weinig ruimte voor over.Het communistische Joegoslavië, dat onder Tito altijd een status aparte had in het Oostblok, bleek een kaartenhuis als gevolg van de grenzen die er na de Eerste Wereldoorlog omheen waren getrokken. Teveel verschillende volken in één land, alleen bijeen gehouden door de ijzeren hand van, in eerste instantie een koninklijke- en later, een communistische dictatuur. Nationalistische gevoelens van deze volken, al dan niet een minderheid, werden met harde hand onderdrukt. Na de dood van Tito in 1980 begonnen nationalistische bewegingen, met name in Servië de ruimte de krijgen, en uiteindelijk met de val van het communisme in 1989 was Joegoslavië te dode opgeschreven.Tussen 1991 en 1999 zijn er serie zeer bloedige burgeroorlogen waarin op grote schaal oorlogsmisdaden begaan zoals ze voor het laatste in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog waren te zien. Het is de moeite waard om een begrip als burgeroorlog met de leerlingen te bespreken: “Waarom kennen burgeroorlogen zo’n enorme felheid tussen de vechtende partijen?”.De gebeurtenissen rondom de moslimenclave Srebrenica blijven een moeilijk stuk Nederlandse geschiedenis: zowel inhoudelijk als emotioneel. Wat is er gebeurd, en waarom werd er niet ingegrepen? Wat was de rol van Nederland? De ingevoegde video van NOS op 3 is zeer verhelderend.Het is zeer goed denkbaar dat familieleden van leerlingen bij Dutchbat hebben gezeten of dat er vluchtelingen uit het voormalige Joegoslavië in de klas zitten. Als de gelegenheid zich voordoet kan hier aandacht aan worden besteed, maar dat hangt geheel af van de groepDe geanimeerde afbeelding hierboven laat Sniper Alley in Sarajevo zien: Servische sluipschutters beschieten vanuit de bergen, helaas vaak succesvol, burgers in de stad.Onderwerpen:De val van het communismeNieuwe landen en grenzen in EuropaBurgeroorlogen in JoegsolaviëDe ramp SrebrenicaPersonen:Boris JeltsinSlobodan MiloševićRatko MladićVideo's:
Geschiedenisleraar.nlLesson plan with 5 Lessons
Sociale zekerheid en de verzorgingsstaat
Tijd van Burgers en StoommachinesTijd van WereldoorlogenTijd van Televise en Computer
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 3,4
Waarover gaat Deze serie?
Je baan kwijtraken, gehandicapt worden. Helaas zijn het dingen die ons allemaal kunnen overkomen. Overkwam zoiets je honderd jaar geleden, dan was dat een grote ramp. Hoe kwam je aan geld, voor de huur, kleding, eten en drinken? Als je geluk had, konden je partner en je kinderen werken. Dan had je toch nog een beetje geld. Vaak was dat niet genoeg. Hulp van de regering hoefde je niet verwachten, want die vond dat iedereen voor zichzelf moest zorgen.Tegenwoordig is dit anders. Als je niet voor jezelf kunt zorgen, krijg je een uitkering. Daardoor hoef je geen honger te lijden en kun je ook de huur betalen. Nederland is nu een verzorgingsstaat: een staat waarin de overheid voor de inwoners zorgt.Bij dit onderwerp leren de leerlingen hoe Nederland een verzorgingsstaat is geworden. Ze ontdekken ook welke voordelen, maar ook welke nadelen de verzorgingsstaat heeft.De behandeling van dit onderwerp kent altijd een risico: de 'rijken' zijn per definitie slecht, en de 'armen' zijn zielig. Ook een mooi fabeltje, dat feitelijk snel de das om kan worden gedaan, is dat de afgelopen eeuw 'de rijken steeds rijker worden, en de armen steeds armer'. Het eerste onderdeel van deze dubieuze stelling is zeker waar. Het tweede onderdeel absoluut niet.
1. Armoede en liefdadigheid
Armoede kwam in Nederland in de negentiende en begin twintigste eeuw vaak voor. Grote groepen Nederlanders hadden elke week moeite om weer rond te komen. Zij leden soms honger en woonden in krotten. Van de overheid kregen armen niet veel hulp.In deze les wordt ingegaan op de armenzorg in Nederland tot het ongeveer het einde van de 19e eeuw. De armenzorg was destijds grotendeels geregeld door de kerk en particulieren. Door de industrialisatie van Nederland, en daarmee de verstedelijking, wordt de armoede in Nederland steeds zichtbaarder.Onderwerpen:LiefdadigheidArmenwetIndustrialisatie: woon- en werkomstandighedenSociale kwestieAanpak van de armoede: van links naar rechtsPersonen:Samuel van Houten
Geschiedenisleraar.nl