Week van de Poëzie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Schrijven

- Poëzie

- Verslag

In 2024 vieren we de twaalfde editie van Poëzieweek, het grootste poëziefeest van Vlaanderen en Nederland. Van 25 tot 31 januari is er overal poëzie: in de boekhandel, bibliotheek en ook in de klas. Het thema van deze Poëzieweek is ‘thuis’.

Lesopbouw

• Doel
• Wat weet je al van poëzie?
• Wat is het precies?
• Hoe herken je een gedicht?
• Rijmsoorten
• Dichterlijke vrijheid
• Raadgedicht

Doel

Aan het einde van de les weet ik:

- wat poëzie is

- waaraan ik een gedicht kan herkennen 

- wat dichterlijke vrijheid is 

Waaraan denk je bij het woord poëzie?

Hoe herken jij een gedicht?

Heb jij weleens een gedicht geschreven?

Wat is poëzie?

Poëzie herken je zonder dat je het gelezen hebt!

Poëzie is een bijzondere manier om iets te zeggen in de vorm van een gedicht. Je herkent deze vorm bijvoorbeeld aan versregels die (soms heel plotseling) afgebroken worden. Poëzie rijmt vaak, maar dat hoeft niet.

Een dichtvorm is al heel oud. In vroege tijden (middeleeuwen) gaven rondtrekkende verhalenvertellers en liedjeszangers (troubadours) hun verhalen door op rijm. Een verhaal in de vorm van een gedicht konden zij, maar ook jij beter onthouden. 

Hoe herken je een gedicht? 

Poëzie herken je zonder dat je het gelezen hebt!

- De regels zijn kort, ze lopen niet over de hele bladzijde.

- Een gedicht neemt weinig ruimte in, er staat veel wit omheen.

- Een gedicht bestaat vaak uit groepjes regels: strofes.

- Tussen de strofen staan witregels.

Hoe herken je een gedicht tijdens het lezen? 

- De zinnen worden afgebroken, om op een volgende regel verder te gaan.

- Woorden aan het einde van de regels rijmen (vaak, maar niet altijd)

- De dichter herhaalt soms regels.

- Er wordt iets op een bijzondere en verrassende manier gezegd; een dichter gebruikt geen alledaagse, gewone taal. 

Strofes en versvormen

Gedichten bestaan uit versregels.  Daartussen staat een regel wit. Bij verhalen spreken we van alinea's, bij liedjes van coupletten en bij gedichten van strofes. Er gelden geen regels waar dichters zich aan moeten houden. Gedichten kunnen dus een vrije vorm hebben en kunnen overal overgaan. Ook houden dichters zich niet aan de normale taalregels. Dit noem je dichterlijke vrijheid.

Poëzietatoeages - doelen

* een reminder aan een levensmotto bij je dragen

* een identiteit uitdragen

* een herinnering meedragen

Voor welke tatoeage zou jij kiezen?

Dichterlijke vrijheid

Bij dichterlijke vrijheid bedenkt de dichter of schrijver nieuwe woorden die nog niet bestaan. Of maakt de dichter of schrijver expres fouten in de zin. 

Het maakt de tekst van hun lied of gedicht daardoor vaak verrassend, bijzonder en origineel. 

Dag en nacht

En wij daartussen

Jouw kussen zacht

Op mijn natte-dromen-wang

Bang van komen en jouw gaan

Slaap lekker ding

Want jij is lastig

Nog meer jij is fantastig toch

Elfje - elf woorden (1, 2, 3, 4, 1)

elfjes                                                          1 woord

ze bestaan                                               2 woorden

kijk maar goed                                        3 woorden

overal om je heen                                  4 woorden

mysterieus                                                1 woord

Aan de slag:

- Schrijf een elfje over het thema 'thuis'. 

- Hiervoor heb je 8 minuten. 

Elfje - elf woorden (1, 2, 3, 4, 1)

Haiku - afkomstig uit Japan

Drieregelig gedicht met een strakke vorm. In totaal heeft de haiku zeventien lettergrepen. De verdelen over de versregels is vijf, zeven, vijf. 

Het taalgebruik is eenvoudig:

Ik schepte de maan

in mijn schotel, en goot hem

weg met het water

Limerick - komt uit Engeland

Vijf regels; de eerste regel eindigt meestal op een plaatsnaam, de laatste regel eindigt vaak humoristisch. Het rijmschema is AABBA. De eerste twee regels en de laatste regel hebben ieder negen lettergrepen, regel drie en vier hebben beide vijf lettergrepen.

Er was eens een vrouw uit Abcoude            9 lettergrepen  A

Die graag op wat kattenvoer kauwde.         9 lettergrepen  A

Maar o wat een lol,                                                5 lettergrepen  B

Na zes blikken vol,                                                 5 lettergrepen B

Ze praatte niet meer, maar miauwde!          9 lettergrepen  A

Rijmsoorten - alliteratie

De beginletters kunnen worden herhaald.

*zeven zoete zuurtjes zaten in een fles

Rijmsoorten - assonantie

De klinkers kunnen worden herhaald. 

Raam en staan

Wil en stil

Rijmsoorten - eindrijm

Wij dronken, onderweg in Portugal

per dag ten minste één fles Vinho Verde

maar meestal twee en doorgaans nog een derde,

want drie is toch zo'n heerlijk rond getal.

Naamdicht - Acrostichon

Wie weet hiervan een voorbeeld?

Maak een naamgedicht  (een acrostichon)

Schrijf de letters van je voornaam onder elkaar op. 

Maak van elke letter een woord dat met jou als persoon te maken heeft. Denk hierbij aan eigenschappen, hobby’s, familie, lievelingseten, uiterlijk, sport. De regels hoeven niet te rijmen, maar het mag wel! 

Inleveren via de inleverknop op SOM.

Inleveren via de inleverknop op SOM.

Tot slot

Raadgedicht