Stijlfiguren en stijlfouten H3

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Stijlfiguren en stijlfouten!

In de komende lessen leer je:

- wat stijlfiguren en stijlfouten zijn

- verschillende vormen van stijlfiguren 

- verschillende vormen van stijlfouten

- hoe je deze in een tekst kunt herkennen en benoemen

- zelf stijlfiguren en stijlfouten hanteren en gebruiken

Wat zijn stijlfiguren en stijlfouten?

Stijlfiguren worden veel gebruikt door schrijvers en sprekers om de tekst levendig te houden. De schrijver doet dit doelbewust en gebruikt woorden die afwijken van hun betekenis.

Stijlfouten zijn fouten tegen de goede stijl; verkeerde woordkeuze, zinnen die ontsporen, verkeerde uitdrukkingen. Sommige stijlfouten gebeuren bewust en dan kun je ze ook stijlfiguren noemen.

Welke stijlfiguren/-fouten gaan we behandelen?

1. Hyperbool (h2)
2.  Understatement (parabool) (h2)
3. Eufemisme (h2)
4. Tautologie (h4)
5. Pleonasme (h4)

Vandaag:

Hyperbool - Understatement (parabool) - Eufemisme

Hyperbool

Een hyperbool is een overdrijving om iets extra te benadrukken.
De inhoud van de mededeling wordt hierbij overdreven vergroot.  Omdat je dagelijks hyperbolen gebruikt, merk je het speciale effect van de overdrijving niet meer op.

Dus......

"Het duurde een eeuwigheid voordat je eindelijk eens terugbelde" in plaats van "Ik heb vijf minuten moeten wachten tot je terugbelde."

"Ik sterf zowat van de honger" in plaats van "Ik zou wel iets te eten lusten."

Voorbeelden van hyperbolen

1. Ik schaamde me dood toe hij dat zei. 

2. Ik heb me kapot gelachen om die grap. 

3. Ik sterf onderhand van de dorst. 

4. Peter stikte van de lach. 

5. Frits wordt gek van de jeuk. 

6. Ik ging met klotsende oksels naar hem toe.

Even zelf proberen..

Bedenk nu 5 hyperbolen en schrijf ze op. Geef aan waarom jij vindt dat het een hyperbool is.
Je krijgt hier 5 minuten voor. Je mag samenwerken met een ander.

Understatement ( parabool)

Dit is het tegenovergestelde van de hyperbool: de mededeling wordt overdreven afgezwakt. Hierdoor ontstaat een spottend effect.
Het is dus op een spottende manier iets verkleinen of verzwakken. Het verschil met het eufemisme zit hem in de spot. 

Dus.....

- Als je een één voor die toets hebt gekregen, zul je wel een paar foutjes gemaakt hebben. 

- Die regisseur heeft met zijn speelfilms ongetwijfeld wat centjes verdiend. 

- Mijn steenrijke oom heeft een stulpje aan de Rivièra gekocht.

Voorbeelden van  understatements

1. Toen hij weer een 10 voor een proefwerk behaalde, reageerde hij koeltjes met "Niet slecht". 

2. "Ik doe dat wel even." Zei de man toen hij het brandende huis in rende om zijn kinderen te redden. 

3. Die akelige dictator is een onvriendelijk mannetje. 

4. De directeur van Unicef heeft een aardig salarisje. 

5. De schade aan de auto was wel iets meer dan een paar biertjes.

Eufemisme

Bij een eufemisme zeg je iets wat onprettig is, op een verzachte manier. Dit kan bijvoorbeeld om gevoelige kwesties delicaat te behandelen of om woorden die als grof gezien worden, te vermijden. Het is dus NIET spottend bedoeld!

Je kunt een eufemisme onder andere gebruiken om bepaalde zaken fraaier
over te laten komen dan ze werkelijk zijn.
Het is dus op een verzachtende manier of nette manier onder woorden brengen van iets wat niet zo prettig of netjes is. 

Dus....

1. Na een lange lijdensweg ging hij heen. (doodgaan) 
2. Volgens mij is er aan jou een steekje los! (gek)
3.  De examinator heeft onzorgvuldig gehandeld. (grote fouten gemaakt)
4.  Gisteren hebben we opa naar zijn laatste rustplaats gebracht. ( begraven)
5.  Zij werkt daar als interieurverzorgster. (schoonmaakster)
6. 'Hoe is het met uw stoelgang?', informeerde de dokter. ( poep)
7.   De dierenarts heeft de hond laten inslapen (= gedood) 
8. Hij is een bekende van de politie (een crimineel)

Ontlasting

E-mailmarketing

Ongewenste  bezoeker

Laten gaan

Heengaan

Poep

Spam

Inbreker

Ontslaan

Doodgaan

Ik had een twee voor het proefwerk, ik had dus wel een paar foutjes gemaakt.

1. hyperbool
2. eufemisme
3. understatement

Je wordt doodgegooid met informatie over de verkiezingen.

1. hyperbool
2. eufemisme
3. understatement

De dierenarts heeft het arme dier moeten laten inslapen.

1. hyperbool
2. eufemisme
3. understatement

Die miljonair heeft wel
een aardig optrekje.

1. hyperbool
2. eufemisme
3. understatement

Gisteren hebben we opa naar zijn laatste rustplaats gebracht.

1. hyperbool
2. eufemisme
3. understatement

Stijlfiguren en stijlfouten!

stijlfiguren
Wat weet je nog van de vorige les?

Aan de slag

Hoofdstuk 2: paragraaf ‘Woordenschat’, lezen theorie en maken startopdracht en opdracht 1  ( blz. 58)

Heb je het af? Dan heb je geen huiswerk, anders is het huiswerk voor morgen!

Stijlfouten

In deze les leer je:

- wat een pleonasme is

- wat een tautologie is

- hoe je deze kunt herkennen en benoemen in een tekst

- hoe je deze zelf kunt hanteren en gebruiken

Pleonasme en tautologie

Bij beide stijlfouten gaat het om herhaling:

- Pleonasme: een eigenschap van een zaak of persoon nog eens noemen. Dit wordt gedaan door verschillende woordsoorten te gebruiken.

- Tautologie: twee woorden van dezelfde woordsoort die hetzelfde betekenen herhalen.

Pleonasme / tautologie

Wat is wat?

Pleonasme herhaalt een eigenschap dat al in een woord verwerkt zit (twee verschillende woordsoorten).

Tautologie zegt twee keer hetzelfde (met dezelfde woordsoorten synoniemen).

Geef bij de volgende quizvragen steeds aan welke stijlfout je herkent in de zin.

Die eeneiige tweelingzusjes zijn uiterlijk identiek hetzelfde, maar hun karakter is zeer verschillend.

2. pleonasme
3. tautologie

Bij zo'n operatie is er een kans op mogelijke complicaties.

2. pleonasme
3. tautologie

De plakkerige kauwgom bleef aan de onderkant van mijn schoenzool kleven.

2. pleonasme
3. tautologie

Meike wilde never nooit vlees meer eten en zwoer haar hele leven vegetariër te blijven.

2. pleonasme
3. tautologie

De hete zon schijnt fel in mijn ogen.

2. pleonasme
3. tautologie

'Rood bloed' is een:

1. tautologie
2. pleonasme

Wat een mooie rode aardbeien!

1. tautologie
2. pleonasme

De mondelinge bespreking

1. Pleonasme
2. Tautologie

Enkel en alleen is een vorm van

1. tautologie
2. pleonasme

Natuurlijk controleren we vanzelfsprekend de antwoorden.

1. tautologie
2. pleonasme

Die spullen worden gewoon gratis weggegeven.

1. pleonasme
2. tautologie

Wis en waarachtig is een

1. pleonasme
2. tautologie

Hij pakte het koude ijs.

1. pleonasme
4. tautologie

Kwaadwillige laster veroorzaakt veel verdriet.

1. pleonasme
2. tautologie

De ronde bal lag op de grond.

1. tautologie
2. pleonasme

Verzin zelf eens een pleonasme.

Kun je zelf nog een tautologie verzinnen?

Lesdoelen:

• Je weet wat tautologie en pleonasme is.
• Je kunt tautologie en pleonasme in zinnen herkennen.

Aan de slag

Hoofdstuk 4: paragraaf ‘Woordenschat’, lezen theorie en maken 4 en 5 (p.122-123)

Heb je het af? Dan heb je geen huiswerk, anders is het huiswerk voor dinsdag!