8.1 Zintuigen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 8 Waarneming en gedrag

Leerdoelen

• Je kunt de werking van zintuigen in relatie met het zenuwstelsel beschrijven. 
• Je kunt de reactie van een zintuig op een adequate prikkel beschrijven. 
• Je kunt de delen van het oog en hun functie beschrijven. 

zintuigen, chemische receptoren, mechanische receptoren, tastreceptoren, temperatuurreceptoren, lichtreceptoren, pijnreceptoren, drempelwaarde, impulsfrequentie, adequate prikkel, adaptatie

Zintuigcellen

Zintuigcellen moeten een signaal doorgeven aan een sensorisch neuron

Zintuigcellen zetten een prikkel om in een impuls

Prikkels

druk

temperatuur

moleculen

licht (golflengte)

Receptoren - adequate prikkel

• Mechanische receptoren: druk, beweging, trillingen in de lucht
• Themperatuurreceptoren: temperatuur (warmte en kou)
• Chemische receptoren: moleculen
• Lichtreceptoren: licht
• Pijnreceptoren

Chemische receptoren

Binding van moleculen

aan receptor zorgt voor vrijkomen secundaire boodschapper, die zorgt

voor openen Na+ poorten

Van prikkel naar impuls

1. Receptorcel ontvangt de adequate prikkel

2. De prikkel zorgt voor het opengaan van Na+ poorten in de zintuigcel

3. Prikkeldrempel bereikt? Volledige depolarisatie van het membraan

4. Ca2+ poorten open, Ca2+ bindt aan neurotransmitter blaasjes

5. Exciterende neurotransmitter komt vrij in de synapsspleet en bindt op het membraan van het sensorische neuron

6. Voldoende neurotransmitter? Impulsgeleiding in het sensorisch neuron naar sensorische schors

Mechanische receptoren

Na+ poorten openen door druk, beweging of trillingen in de lucht 

Bijv: gehoorzintuig en spierspoeltje

Pijnreceptoren

Geen zintuigcellen, maar zenuwuiteinden die reageren op prikkels die schade kunnen geven, zoals te hoge temperatuur, te hoge druk, hoge concentratie chemicaliën. 

Prikkeldrempel ligt veel hoger dan bij zintuigcellen. 

Geven informatie door aan pijncentra in hersenen.

Adaptatie

Door een langdurige constante prikkel kan de prikkeldrempel  van een receptorcel omhooggaan. 

De receptorcel reageert dan minder op de adequate prikkel. 

Dit heet gewenning of adaptatie. 

De snelheid waarmee adaptatie optreedt verschilt per type receptorcel (tast snel, druk of pijn nauwelijks). 

Prikkelsterkte

De actiepotentiaal is altijd even sterk. 

Sterkere prikkel =

meer neurotransmitter =

hogere frequentie van actiepotentialen.

Aan de slag!

Opdracht 2 en 8 van §8.1

§8.1 Zintuigen

• Je kunt de werking van zintuigen in relatie met het zenuwstelsel beschrijven. 
• Je kunt de reactie van een zintuig op een adequate prikkel beschrijven. 
• Je kunt de delen van het oog en hun functie beschrijven. 

zintuigen, chemische receptoren, mechanische receptoren, tastreceptoren, temperatuurreceptoren, lichtreceptoren, pijnreceptoren, drempelwaarde, impulsfrequentie, adequate prikkel, adaptatie

Het oog

De lens

Netvlies

Plaats waar de lichtgevoelige 

zintuigcellen zitten, aan de achterkant van je oogbol.

Netvlies

Je netvlies is bedekt met zintuigcellen:

kegeltjes en staafjes.

Gele vlek:

Op het netvlies precies 

achter de iris (optische as)

zit de gele vlek.

De gele vlek bevat vooral

kegeltjes.

Door de grote dichtheid kun je met dit deel van het netvlies heel scherp zien (150.000 per mm³). 

Blinde vlek:

Op de plek waar de oogzenuw en de 

bloedvaten het oog 

binnenkomen en uitgaan

zitten geen zintuigcellen. 

Hier kun je dus geen licht

opvangen.

Blinde vlek:

Doordat de blinde vlek

voor beide ogen op een 

andere plek van het 

gezichtsveld zit zie je

toch alles.

Zit op de horizontale as van de gele vlek dichter naar de neus.

§8.1 Zintuigen

• Je kunt de werking van zintuigen in relatie met het zenuwstelsel beschrijven. 
• Je kunt de reactie van een zintuig op een adequate prikkel beschrijven. 
• Je kunt de delen van het oog en hun functie beschrijven. 

zintuigen, chemische receptoren, mechanische receptoren, tastreceptoren, temperatuurreceptoren, lichtreceptoren, pijnreceptoren, drempelwaarde, impulsfrequentie, adequate prikkel, adaptatie

Aan de slag!

Maken opdracht 1 t/m 9