9.1- 9.3 De bouw en functie van DNA

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Lesuur 1

Lesuur 2

Thema 9   DNA

9.1  DNA

Leerdoel: Je kunt de bouw en functie van DNA beschrijven.

DNA

Bevat informatie over erfelijke eigenschappen.

Geheel aan erfelijke informatie noem je ook wel het genoom.

Alle cellen in één organisme hebben hetzelfde genoom.

Karyogram (BiNaS)

mtDNA

DNA in chloroplasten

Prokaryoot

DNA ligt in een cirkel in het cytoplasma.

Sommige prokaryoten hebben ook korte stukjes circulair DNA (plasmiden).

Al het DNA samen in een organisme = genoom.

Bouw

DNA molecuul = nucleïnezuur

Zuurgroep, voor het eerst ontdekt in celkern (nucleus).

Bestaat uit  aan elkaar gekoppelde nucleotiden.

Structuur ATCG

Verbinding

Bouw DNA

Genen

• 1 chromosoom bevat meerdere genen.
• Een gen bevat informatie voor 1 of meerdere eiwitten.
• Gen voor oogkleur bevat dus informatie hoe de eiwitten gemaakt moeten worden die jouw ogen kleur geven.
• DNA sequentie: de volgorde van de ATCG (stikstofbasen).
• De DNA sequentie van een gen bepaald welk eiwit wordt gesynthetiseerd (gemaakt).

Genen

• Staan op een vaste plek in ons DNA.
• Dus mijn gen voor oogkleur staat op hetzelfde chromosoom als bij jou.
• Omdat je van elk chromosoom er 2 hebt, heb je dus voor al je eigenschappen 2 genen. 
• Omdat deze van elkaar kunnen verschillen, noemen we de verschillende varianten allelen.

Niet-coderend DNA

Slechts een klein deel van ons DNA codeert (bevat de code) voor een eiwit.

Groot gedeelte maakt geen eiwitten, wordt vaak ''junk-DNA'' genoemd. 

98,5% van ons DNA is niet-coderend.

Aan de slag

BS 9.1     De bouw en functie van DNA

Opdracht 1 t/m 9

BS 2: DNA-replicatie

Celcyclus

In welk deel van de celcyclus vindt DNA replicatie plaats?

(Tip: kijk in Binas)

Waarvoor is DNA-replicatie nodig? 

Replicatie

De verbindingen tussen de basenparen wordt verbroken door helicase.

Kernplasma: hierin 'drijven' vrije nucleotiden

Het enzym DNA Polymerase schuift langs de oude streng en bindt de juiste vrije nucleotiden aan de enkelvoudige streng vast.

A en T

C en G

Replicatie

Zo krijg je 2 identieke DNA-moleculen.

In het midden blijft het nog aan elkaar zitten: centromeer

Chromosoom bestaat uit 2 chromatiden.

Diploïd

Van elk chromosoom 2 (2n)

Haploïd is als je van een chromosoom 1 hebt (1n). 

(bijv. in geslachtcellen)

Replicatie ook wel:

2n -> 2n + 2n

Aan de slag

BS 9.1 De bouw en functie van DNA

Opdracht 1 t/m 9

BS 9.2 DNA - Replicatie

Opdracht 12 t/m 15

Niet af? Huiswerk

Klaar? Lees BS 2 Telomeren

Maak opdracht 16 t/m 19

Lesuur 1

- Herhaling BS 1 en 2

DNA bouw en DNA-replicatie

- Begin BS 3 Eiwitsynthese

BS 3 Eiwitsynthese

Wat is het verschil tussen DNA replicatie en eiwitsynthese?

Verschil DNA / RNA

DNA:

Dubbele streng

Alléén in de kern

RNA: 

Enkele streng

Zowel in de kern + buiten kern

Eiwitten

Bestaan uit een lange keten van aminozuren.

Er bestaan 20 verschillende soorten aminozuren (Binas ...?)

De code voor de volgorde van aminozuren staat vast in de nucleotidenvolgorde van het RNA (volgorde AUCG). (Binas ...?)

De code voor 1 aminozuur zijn 3 opeenvolgende nucleotiden: codon. 

(zie blz 71)

BS 3 Eiwitsynthese - aantekening

start/stop

De synthese van een aminozuurketen begint altijd bij het ''start'' codon en stopt bij het ''stop'' codon.

Start codon is altijd AUG, er zijn meerdere stopcodonnen. 

Zoek eens een code op van een stop codon.

Aminozuren

In de cel is altijd een voorraad van de 20 aminozuren aanwezig. Deze wordt aangevuld door bijvoorbeeld voeding. 

Meerdere ribosomen kunnen hetzelfde RNA lezen -> veel eiwitten

Eiwitten

Ribosomen in cytoplasma of op endoplasmatisch reticulum (ER).

Eiwitten op endoplasmatisch reticulum zijn nog niet ''af''.

In golgisysteem uiteindelijke functionerende vorm.

Aan de slag

BS 9.1 De bouw en functie van DNA

Opdracht 1 t/m 9

BS 9.2 DNA - Replicatie

Opdracht 12 t/m 19

BS 9.3 Eiwitsynthese

Opdracht 21 t/m 26

Voeg jezelf toe aan de lessonupklas:  wmxpm