5.1 Overheid, burgers en bedrijven

• Economie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Wat gaan we doen vandaag?

• Instructie paragraaf 5.1
• Aan het werk met 5.1
• Evalueren van de leerdoelen
• Afsluiting

Hoofdstuk 5

Hoe werkt de overheid?

Vandaag leer je:

1. wat collectieve goederen zijn en wat de collectieve sector is
2. over marktwerking en de particuliere sector
3. wat voor- en nadelen zijn van privatisering
4. op welke manieren de overheid invloed uitoefent op het gedrag van burgers dmv subsidies en accijns

Bekijk de volgende dia's.

Wat hebben deze goederen/ diensten of organisaties gemeen?

Waarom zou de overheid dit regelen?

1. De goederen of diensten zijn voor iedereen van belang.
2. De overheid wil de kwaliteit van bepaalde goederen en diensten bewaken.
3. Voor sommige goederen en diensten kun je mensen niet apart laten betalen.
4. Bepaalde voorzieningen moeten voor iedereen betaalbaar zijn. 

Particuliere sector

Collectieve sector

Wat is het grote verschil tussen de collectieve en de particuliere sector?

• Publieke sector
• De overheid en instellingen voor sociale zekerheid
• Levert de collectieve goederen
• Hoeft geen winst te maken

• Marktsector
  
• Burgers en bedrijven
  
• Verkoop goederen en diensten
  
• Doel is: winst maken
  
• Marktwerking 

Collectief of particuliere sector

Collectieve sector

Particuliere sector

Aanbieders van producten moeten concurreren om klanten te krijgen.

Dit doen ze door middel van prijs & kwaliteit.

Collectieve sector

Collectieve sector

• de overheid of de publieke sector
• Zo goed en goedkoop mogelijk alles regelen
• Geen doel winst te maken
• Betalen bijna alles met belasting
• Rijk, provincie en gemeenten
• De overheid zorgt voor collectieve goederen en diensten zoals: onderwijs, politie, wegen, dijken. 

Particulier sector

• bedrijven die winst willen maken.
• bedrijven hebben te maken met concurrentie. 
• De concurrentie tussen bedrijven noem je marktwerking. 

• Uitbesteding: de overheid geeft particuliere bedrijven de opdracht de dienst te verzorgen, bv. de overheid. 

     Privatisering 

• De verkoop van een dienst of activiteit door de overheid aan de particuliere sector. 
• Voorbeelden van bedrijven die geprivatiseerd zijn:
  
• treinvervoer, telefonie & post
• Het tegenovergestelde is nationaliseren:
  
• de overheid neemt dan een particulier bedrijf over.
• In 2008 nationaliseerde de overheid ABN AMRO-bank om de financiële dienstverlening veilig te stellen.
  

Privatiseren

• Voordeel voor de consument: Bedrijven moeten concurreren 

 (prijs gaat omlaag /kwaliteit en/of service gaat omhoog)

• Nadeel: Besparingen bij bedrijven op bijvoorbeeld personeel

Bedrijven willen winst maken waardoor de prijs ook kan stijgen. 

 

Voor- en nadelen van privatiseren

Sleep de zinnen in de juiste kolom

Voordelen

Nadelen

Lagere prijzen door marktwerking

Meer keuzevrijheid voor consumenten

Kans op betere kwaliteit

Overheid heeft geen toezicht meer

Minder kosten voor overheid

Subsidie en accijns

• Wil je iets stimuleren? -> subsidie
• bepaalde producten worden                                                 goedkoper
• Wil je iets afremmen? -> accijns 
• maakt bepaalde producten                                                            duurder

Accijns

Vraag 10:

Accijns

Subsidie

Dit ontvang je van de overheid

Dit betaal je via de winkelier aan de overheid

Stimuleert mensen om iets te kopen

Het doel is dat zo min mogelijk mensen deze producten kopen.

Sigaretten

Alcohol

Diesel en benzine

Het isoleren van je huis

Museumbezoek

Individuele goederen

Soms koop je iets van de overheid wat alleen voor jou is. Dat zijn individuele goederen.

Voorbeelden:

Ga zelf aan de slag!

Gebruik de rest van de les om 5.1  te maken 

Ben je eerder klaar? Ga dan verder met het voorbereiden voor het SE-economie. Maak bijvoorbeeld een mindmap of samenvatting per paragraaf.

Vandaag leer je:

1. wat collectieve goederen zijn en wat de collectieve sector is
2. over marktwerking en de particuliere sector
3. wat voor- en nadelen zijn van privatisering
4. op welke manieren de overheid invloed uitoefent op het gedrag van burgers dmv subsidies en accijns

Tekst

Tekst

Waar

Niet waar

Accijns ontmoedigd bepaalde dingen te kopen 

In de particuliere sector willen bedrijven winst maken

Door subsidie wordt bv. de bibliotheek goedkoper.

Bij privatisering is er geen marktwerking

Een dijk is een voorbeeld van collectieve goederen