Dorpskrant les 5: samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Nederlands - Periode 3

De Dorpskrant - Les 5

Creatief schrijven & Spelling

Vorige lessen heb je geleerd ...

• ... hoe je verwijzingen moet schrijven (alle/allen, beide/beiden). 
  

• Waarom ook alweer? 
• In de dorpskrant verwerk je 4 verwijzingen naar keuze. 

Aan het einde van deze les ...

• ... weet je hoe je samenstellingen moet schrijven.
  

• Waarom ook alweer? 
  
• In de dorpskrant verwerk je 4 samenstellingen naar keuze. 
  

Wat is een samenstelling?

• 2 of meer woorden die worden samengevoegd tot 1 woord.
  

• Bij sommige samenstellingen moet je een -n tussen de woorden plaatsen (bessensap). 
• Bij andere samenstellingen juist niet (beresterk).
• Ook zijn er samenstellingen waarbij je een -s tussen de woorden schrijft (dorpskern).

Bedenk nu zoveel mogelijk woorden die bestaan uit 2 of meer woorden. Bijvoorbeeld rug-zak = rugzak en lange + afstand + loper = langeafstandloper
Maximum + snelheid = maximumsnelheid

Uitleg samenstellingen

• Op de volgende slides volgt de uitleg over de samenstellingen.
  

• Wanneer schrijf je een tussen -n?
• Wanneer schrijf je geen tussen -n?
• Wanneer schrijf je een tussen -s?

Samenstellingen

• Wel een tussen -n
  
• Het eerste woord heeft (alleen) een meervoud op –en (dit is de basisregel)  
• Geen tussen -n

• Het eerste woord heeft een meervoud op –s
  
• Het eerste woord heeft 2 meervouden (op –s en op -n)
  
• Het eerste woord is uniek
  
• Het eerste woord versterkt het tweede woord
  
• Het eerste woord is geen zelfstandig naamwoord
  
• Het eerste woord heeft geen meervoud
  
• Er is sprake van een versteende samenstelling
• Een tussen -s

• Als je een tussen -s hoort

Wel een tussen -n

• ...als het eerste woord alleen een meervoud op –en heeft
  

• vriend - vrienden - vriendenboek
• heer - heren - herenfiets
• hond - honden - hondenriem

Geen tussen -n  

• ... als het eerste woord een meervoud op –s heeft
• asperge - asperges - aspergesoep
• horloge - horloges - horlogemaker

• ... als het eerste Woord 2 meervouden heeft (op –s en op -n)
• vitamine - vitaminen/vitamines - vitaminepil
• weide - weides/weiden - weidevogel

Geen tussen -n

• ... als het eerste woord uniek is
• (uniek = er is er maar 1 van)

• zon - zonnestraal
• maan - maneschijn
• Let op: ster - sterrenkunde (er zijn meer sterren)

Geen tussen -n

• ... als het eerste woord geen meervoud heeft
• rijst + pap = rijstepap
• tarwe + product = tarweproduct

Geen tussen -n

• ... als het eerste woord het tweede woord versterkt
• beer + sterk = beresterk
• steek + blind = stekeblind

• ... als het eerste woord geen znw is
• goedemorgen (goed = geen znw, maar een bn)
• Spinnewiel (spinnen = geen znw (maar een ww))

Geen tussen -n

• ...als er sprake is van een versteende samenstelling (= een woord dat we tegenwoordig kennen als enkelvoudig woord en niet meer als een samengesteld woord)
  

• hunebed          bolleboos
• bakkebaard    nachtegaal 

Tussen -s

• Je schrijft een tussen -s als je die hoort.
  

• stationsplein
• personeelsafdeling
• identiteitsbewijs
• lievelingsdier

Tussen -s

• Als het 2e woord begint met een sisklank, hoor je de tussen-s niet goed: dorpsstraat , reddingsschip 

• Vervang dan het 2e woord door een woord, waarbij je wel hoort of je een tussen-s moet schrijven: dorpskern, reddingsschip 
• Zo weet je dat je bij dorpsstraat en reddingsschip een tussen -s schrijft.

Aan de slag!

Open les 5 en maak de opdrachten op de volgende slides.

Probeer steeds te bedenken waarom er wel/niet een tussen -n of tussen -s moet worden geschreven.

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

rijst+vlaai

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

montage+ afdeling

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

ruimte+ gebrek

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

stad +schouwburg

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

plat + grond

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

knarsen+ tanden

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

geboorte + golf

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

dag + raad

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

gerst + pap

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

paard + staart

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

opname + wagen

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

hart + lust

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

verkeer + slachtoffer

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

tarwe + korrel

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

spin + web

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

slijtage + plek

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

recht + zaal

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

collecte + bus

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

linze + soep

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

lachen + bek

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

gemeente + huis

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

waarde + oordeel

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

bakke + baard

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

arm + lui

Maak een samenstelling van de gegeven woorden.

gedaante + verandering

Lesdoel behaald?

Ik kan de juiste regels toepassen bij het schrijven van samenstellingen.

1. Ja
2. Nee

Zo nee?

Kijk en luister dan naar de uitleg in de filmpjes op slide 43 en 44. 

Maak daarna de extra opdrachten op slide 45.

0

0

Extra oefenen

Klik op de linkjes om extra te oefenen.

http://www.cambiumned.nl/tussenn.htm http://www.passito.be/index_bestanden...

http://www.cambiumned.nl/hpoeftussenk... http://www.passito.be/index_bestanden...

http://users.skynet.be/hildedoms/HotP...

Einde van de les

Goed gedaan!

Vragen? Stel ze aan je docent!