Paragraaf 3.2 Landschappen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 3.2 Landschappen

Hoofdstuk 3 Zuid-Amerika

Domein Gebieden

4V

Leerdoelen

Je weet wat op hoofdlijnen het geografische beeld is van Zuid-Amerika.

Je begrijpt hoe het huidige patroon van landschapszones is ontstaan.

Landschapstypen

• Hoogland van Guyana
• Hoogland van Brazilië
• Het Andesgebergte, plateau van Patagonië, Altiplano
• De laaglanden van: Orinoco, Amazone, Paraná 

Bron 10 p. 77

West: actieve continentrand

Supercontinent cyclus

Plaattektoniek

Drie tektonische plaatbewegingen:

1. Convergent

2. Divergent

3. Transform

1. Divergent
2. Convergent
3. Subductie
4. Transform

1. Transform
2. Convergent
3. Divergent
4. Subductie

1. Convergent
2. Subductie
3. Transform
4. Divergent

Plaattektoniek

Bij convergente platen kan er subductie ontstaan (oceanische korst duikt onder continentale korst).

West: actieve continentrand

Oost: passieve continentrand

Subductie

Subductie = proces waarbij een zware oceanische aardplaat onder een andere oceanische of continentale plaat duikt

Gevolgen: aardbevingen en vulkanisme

Vulkanisme

1 Oceanische plaat met sediment duikt onder continent (=subductie)
2 Op voldoende diepte smelt de plaat en vormt zich dik magma met gas.
3 Het magma stijgt op, vloeit uit de aarde en stolt.
==> andesiet als gesteente

Peru-gat

Waarom hier geen vulkanisme?

Waarom komt er in het Peru-gat
geen vulkanisme voor
(terwijl er wel subductie is)?

Peru-gat

Waarom hier geen vulkanisme?

Oorzaak: vlakke subductie
Gevolg: de oceanische plaat komt niet diep genoeg om te gaan smelten

Twee rijen met vulkanen

De Andes bestaat op sommige plekken uit twee rijen met vulkanen:

west: actief
oost: dode vulkanen

Oorzaak: dode vulkanen ontstaan tijdens een eerdere subductiefase

Altiplano

Tussen de twee rijen met vulkanen ligt de Altiplano: hoogvlakte

Ontstaan tijdens de laatste subductiefase waarbij magma het gebied omhoog heeft geduwd.

Voorlandbekken

Bij subductie ontstaat een voorlandbekken 

(ten oosten van het gebergte in Z-A):

wegduikende plaat trekt continent naar 

zich toe + gebergte zorgt voor veel 

gewicht op de plaat > berg + omringende 

land zakt in mantel > bekken ontstaat 

> sedimentatie in bekken.

Voorlandbekken

Bekken = laag gelegen gebied

                    

Voorlandbekken ligt parallel aan gebergte

Voorlandbekken

Omlaag gekomen gebied aan de niet-subductie zijde (van de Andes)

Oorzaak: het enorme gewicht van het steeds hoger wordende Andesgebergte (bergen > 5000 m) heeft het gebied naar beneden gedrukt.

Voorlandbekken

Het voorlandbekken ligt inmiddels weer vol met materiaal afkomstig vanuit het Andesgebergte waar afbraak (=erosie en verwering) plaatsvindt.

Lees vraag 2 op blz 49. van je werkboek. Wat is de juiste volgorde?

1. C,F,D,E,B,A
2. E,C, F, D, B,A
3. A,D,F,C,B,E
4. E,E,F,B,A,D

De Andes is een bekend gebergte. In welk land ligt de Andes niet?

1. Argentinië
2. Chili
3. Paraguay
4. Peru

De Andes

De Andes bestaat uit meerdere bergketens (Cordilleras). Kenmerk = reliëf.

Hiertussen ligt hoogvlakte of hoogland (Altiplano). 

Kenmerk = weinig reliëf.

BRON 10

Antiplano

• Intramontane hoogvlakte -> geheel omsloten door gebergten.
  

• Oorspronkelijk een voorlandbekken
  

• Opgetild tijdens vorming van de Andes
  

Paragraaf 3.2 Landschap - west

Ik heb extra uitleg nodig over subductie

Ik begrijp de hele alinea niet

Ik moet het even laten bezinken, komt goed

Ik kan door met het volgende onderdeel

Appeltje eitje

Oost: passieve continentrand

Oost

In het verleden: actief

Tijdens vorming supercontinent Pangea is Z-Amerika op Afrika gebotst ==> vorming Hoogland Brazilië

Oost

Nu: passief

Geen aardbevingen en geen vulkanisme.

Oost: passieve continentrand

Aan de oostkant treden weinig of geen tektonische verschijnselen op.

Ten oosten van het Andes vinden we schilden (kern van een continent, waar de oudste gesteenten voor komen).

Schilden

Schilden bestaan vaak uit metamorfe gesteenten (ontstaan onder extreem hoge hitte en druk) en intrusieve gesteenten (stollend magma in de aardkorst). Dit zijn gesteenten die diep in de aardkorst ontstaan. 

De gesteenten waaruit de schilden bestaan worden alleen diep in de aardkorst gevormd. Hoe komt het dat wij deze schilden toch aan de oppervlakte vinden?

Paragraaf 3.2 Landschap - Oost

Ik heb extra uitleg nodig

Ik moet het even laten bezinken, komt goed

Ik kan door met het volgende onderdeel

Appeltje eitje

Bodemschatten

Bodemschatten

• In Andes + hooglanden: ertsen                                                      (ijzer, koper, tin, zilver, goud).  
• In de tropen: bauxiet (mineraal                                                       voor aluminium). 
• Voormalige zoutmeren: lithium                                                           (wordt gebruikt in accu’s). 

Ontstaan ertsen

Opstijgend magma uit de mantel                                                        bevat metalen: ieder metaal stolt                                                                bij een andere temperatuur >                                                                    gestolde materialen van een soort                                                              hopen zich op > ertsaders ontstaan. 

Liggen de meeste steenkoolmijnen vooral in het voorlandbekken of dichtbij de continentale plaat. Leg je antwoord uit

Leerdoelen

Je weet wat op hoofdlijnen het geografische beeld is van Zuid-Amerika.

Je begrijpt hoe het huidige patroon van landschapszones is ontstaan.

Aan de slag

Huiswerk maandag 1 februari:

Verkorte leerroute par 3.2 + hoofdvraag blz 55/56