Kl 5.12 Onvrijwillige zorg en toepassen van (niet)vrijheidsbeperkende maatregelen.

• Communicatie
• HBO
• Studiejaar 1

 Kennislab 5.11: Onvrijwillige zorg en toepassen van (niet)vrijheidsbeperkende maatregelen. 

Intenties van deze les

Je weet aan het einde wat (niet-)vrijheidsbeperkende maatregelen zijn en welke wet hierover gaat!

Je past (niet-) vrijheidsbeperkende maatregelen toe aan de hand van een casus.

De student kan:

-Uitleggen wat niet- vrijheidsbeperkende en vrijheidsbeperkende maatregelen zijn;

-Uitleggen wat de regelgeving is omtrent het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen;

-Aan de hand van casuïstiek bepalen welke (niet-) vrijheidsbeperkende maatregelen genomen kunnen worden. 

Voorkennis testen!

Wat zijn vrijheidsbeperkende maatregelen?

Wat zijn niet- vrijheidsbeperkende en vrijheidsbeperkende maatregelen?

Vrijheidsbeperking kent vele vormen

Het begrip vrijheidsbeperking kent verschillende definities.

De Inspectie voor

de Gezondheidszorg (IGZ) hanteert als definitie: 

alle maatregelen (fysiek en

verbaal) die de vrijheid van cliënten beperken.

zoals:

• fysieke vrijheidsbeperking (afzondering, Zweeds band, verpleegdeken,

tafelblad);

• gedrag beïnvloedende medicatie;

• domotica (sensor, uitluistersysteem, camera, deurverklikker);

• individuele afspraken (afspraken over sociale contacten, afspraken over

eten, drinken en roken, tijdsafspraken);

• groepsafspraken en huisregels (bepaalde ruimtes of kasten op slot,

bedtijden, plasrondes).

Welke vrijheidsbeperkende maatregelen heb jij gezien op je stage, of kan je benoemen?

Waarom vrijheidsbeperking in de zorg verminderen?

Vrijheidsbeperkende maatregelen kunnen heftig ingrijpen op het leven van de cliënt. 

Waarom vrijheidsbeperking in de zorg verminderen?

Vrijheidsbeperkende maatregelen kunnen heftig ingrijpen op het leven van

de cliënt. Met name fixerende maatregelen die de bewegingsvrijheid van cliënten beperken hebben veel negatieve gevolgen:

• meer onrust (verzet);

• meer gedragbeïnvloedende medicatie (psychofarmaca) om deze onrust

weg te nemen. Deze medicijnen kennen veel bijwerkingen;

• achteruitgang mobiliteit: door de vrijheidsbeperking krijgt de cliënt minder

beweging en verliest hierdoor spiermassa en lenigheid. Het valrisico neemt

hierdoor toe: if you don’t use it, you loose it;

• meer incontinentie. De cliënt kan niet zelf naar het toilet en ook met hulp

neemt de toiletgang meer tijd in beslag;

• meer kans op decubitus. Verzitten of verliggen gaat moeilijk door een band

in bed of stoel. De cliënt ligt dus lang in dezelfde houding, waardoor de

kans op doorligwonden toeneemt;

• letsel. In 2008 vielen zeven doden door ‘ophanging’ in de Zweedse band

door onjuist gebruik;

• psychische klachten als angst en depressie;

• lichamelijke passiviteit leidt tot forse achteruitgang van het denkvermogen,

het slaap-waakritme en stemming van cliënten (Hamers et al, 2009 6).

Stelling: Alle vrijheidsbeperkende maatregelen zijn slecht.

Dat wil niet zeggen dat vrijheidsbeperkingen per definitie slecht zijn en allemaal moeten worden afgebouwd. Soms zijn vrijheidsbeperkingen voor het

welzijn van de cliënt en zijn omgeving gewoon nodig en de beste oplossing.

Het is echter van belang vrijheidsbeperkingen altijd met grote terughoudendheid en voor zo kort mogelijke tijd toe te passen en uiterst zorgvuldig af

te wegen. 

Inzetten van alternatieven

In een aantal gevallen blijkt dat een vrijheidsbeperkende maatregel gestopt

kan worden zonder alternatief. In andere gevallen moet naar alternatieven

worden gezocht. Denk hierbij aan:

• andere bejegening/benadering (minder drang, tijden aanpassen op

wensen cliënt, meer/minder/andere activiteiten);

• aanpassingen in omgeving (loopcircuit, meer/minder prikkels, beeldmateriaal in bewegwijzering);

• materiële alternatieven (laag-laagbed, bedbox);

• domotica (uitluistersysteem, sensor, camera, belmat);

• het aanbieden van activiteiten of middelen die onrust verminderen, bijvoorbeeld snoezelen, ballendekens, zwaartedekens en –knuffels;

• aanpassing van het eigen werkproces (geen dienst wisselen om 16.00 vlak

voor etenstijd als iedereen toch al meer onrustig is).

Er komen steeds nieuwe alternatieven beschikbaar, zoals een rolstoel die

automatisch op de rem gaat bij opstaan en weer losgaat bij zitten. Een autogordel in de stoel is hierdoor niet meer nodig.

Wat is de regelgeving omtrent het toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen? 

Over welke wet hebben we het?

1. Wet dwang in de zorg
2. Wet zorg en dwang
3. BOPZ
4. Wet vrijheidsbeperking

De wet zorg en dwang. 

Wat is dat nu eigenlijk de wet zorg en dwang?

-->De Wet zorg en dwang regelt de rechten bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie).

Voor wie geldt Wet zorg en dwang?

Een cliënt valt onder de wet zorg en dwang:

als er een verklaring is van een deskundig arts waaruit blijkt dat hij in verband met een psychogeriatrische aandoening of verstandelijke beperking is aangewezen op zorg en/of;

een persoon beschikt over een indicatie van het CIZ voor langdurige zorg met als grondslag een psychogeriatrische aandoening of verstandelijke beperking.

Dit betekent dat naast een cliënt die zorg ontvangt vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz), ook een cliënt die ondersteuning ontvangt vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo) onder de Wzd kan komen te vallen. Datzelfde geldt ook voor cliënten op basis van de Zorgverzekeringswet (Zvw) zorg of ondersteuning ontvangen.

De Wzd geldt pas voor kinderen en jongeren bij wie een verstandelijke beperking is vastgesteld en bij wie onvrijwillige zorg wordt overwogen of toegepast. De Wzd geldt niet voor kinderen en jongeren bij wie geen verstandelijke beperking is vastgesteld.

Bij kinderen tot 12 jaar nemen de ouders/voogden die het gezag uitoefenen de beslissing over de zorg van het kind. Bij kinderen tussen de 12 en 16 jaar neemt het kind gezamenlijk met zijn of haar ouders/voogden de beslissingen over de zorg die aan hem of haar wordt verleend. Vanaf 16 jaar neemt het kind zelf de beslissing over de zorg die aan hem of haar wordt verleend (art. 3, lid 1).

Alleen vrijwillige zorg, tenzij het niet anders kan

De kern van de Wet zorg en dwang is 'Nee, tenzij'. De zorg voor ouderen met dementie en mensen met een beperking moet zoveel mogelijk op vrijwillige basis plaatsvinden. Soms kunnen mensen met dementie of een verstandelijke beperking niet (meer) zelf inschatten wat goed voor hen is. Zorgverleners helpen ze dan bij die keuzes. Het uitgangspunt van de Wet zorg en dwang is dat onvrijwillige zorg daarbij niet wordt toegepast, tenzij het niet anders kan.

proportionaliteit (redelijke verhouding)

effectiviteit (gewenst effect)

subsidiariteit (minder ingrijpend alternatief)

oor het uitvoeren van vrijheidsbeperkende maatregelen geldt dat je ze mag toepassen als je de volgende vragen met een 'JA' kunt beantwoorden:

Staat de vrijheidsbeperkende maatregel in redelijke verhouding tot het risico? (proportionaliteit)

Heeft de vrijheidsbeperkende maatregel het gewenste effect? (effectiviteit)

Zijn er voor de cliënt geen minder ingrijpende alternatieven om het gevaar af te wenden? (subsidiariteit) 

Opdracht

Jullie krijgen van de docent een opdracht toegewezen aan de hand van het aantal goed bij de Kahoot. 

Maak groepjes van 2-3 personen

Terugkoppeling

Wat heb je geleerd? En of heb je nog vragen?