Les 4: populaties

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo
• Leerjaar 1,2

Les 4: populaties

Inhoud

- Leerdoelen

- Herhalingsopgave

- Uitleg 

- Opdrachten populaties

- Filmpje

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat een biologisch evenwicht is.

Welke gebeurtenis in de kringloop van water vindt vooral plaats in de oceanen en zeeën?

Als producenten meer koolstofdioxide vastleggen, dan wordt er meer
... gemaakt.

Als consumenten meer verbranden, dan komt er ... koolstofdioxide in de lucht.

1. meer
2. minder

In de afbeelding is de koolstofkringloop schematisch weergegeven.

Wat moet er op plaats 1 komen te staan?

Populaties

In een ecosysteem is een populatie van een bepaalde soort niet steeds even groot. Bij gunstige omstandigheden kan een populatie groter worden, bij ongunstige omstandigheden zal een populatie kleiner worden.

Populatiegrootte

Als er veel voedsel is en er weinig vijanden (roofdieren) zijn, dan kunnen de konijnen in een bos zich goed voortplanten. De populatie konijnen wordt dan groter.

De omstandigheden kunnen ook ongunstig zijn. Door ongunstige omstandigheden sterven er meer individuen dan er geboren worden. De populatie wordt dan kleiner. 

De populatiegrootte hangt af van invloeden uit de omgeving (biotische en abiotische factoren). Voorbeelden van biotische factoren zijn de beschikbare hoeveelheid voedsel, de aantallen natuurlijke vijanden en de aanwezige ziekteverwekkers. Voorbeelden van abiotische factoren zijn temperatuur, licht, lucht, water en bodemgesteldheid. Temperatuur, licht, lucht (wind) en water (neerslag) vormen samen het klimaat.

Biologisch evenwicht

In veel ecosystemen worden de populaties soms groter, dan weer kleiner. Bij de meeste populaties schommelt de populatiegrootte door de jaren heen om een evenwichtswaarde. We noemen dat een biologisch evenwicht. In afbeelding op de vorige slide is het biologisch evenwicht tussen konijnen en vossen schematisch weergegeven.

Aanpassingen

Planten en dieren zijn meestal goed aangepast aan het klimaat waarin ze leven. Ijsberen bijvoorbeeld hebben aanpassingen tegen de kou en cactussen hebben aanpassingen tegen de droogte. Maar planten en dieren moeten ook schommelingen in de abiotische factoren kunnen verdragen. In woestijnen kan de temperatuur overdag wel 50 °C hoger zijn dan 's nachts. Woestijnplanten moeten zulke sterke schommelingen kunnen verdragen. Woestijndieren kunnen de sterkste schommelingen vermijden door weg te kruipen op een beschutte plek (zie afbeelding).

Aanpassingen

Een organisme kan schommelingen in de milieutemperatuur maar in bepaalde mate verdragen. Guppy's zijn tropische zoetwatervissen die veel in aquaria worden gehouden (zie afbeelding links). Guppy's kunnen niet in leven blijven beneden een temperatuur van 5 °C. Dit is de minimumtemperatuur voor guppy's. Ze kunnen ook niet leven boven een temperatuur van 38 °C. Dit is de maximumtemperatuur voor guppy's. Bij een temperatuur van 22 °C hebben guppy's de grootste kans om in leven te blijven en nakomelingen te krijgen. In de afbeelding rechts is in een diagram het verband weergegeven tussen de milieutemperatuur en de groei- en voortplantingskansen van guppy's. Zo'n diagram noem je een optimumkromme.

Wat wordt bedoeld met de populatiegrootte?

Geef een voorbeeld van een biotische en een abiotische factor waardoor de populatiegrootte kan veranderen.

Wanneer groeit een populatie? Gebruik in je antwoord de woorden ‘biotische en abiotische factoren’.

Wanneer is sprake van een biologisch evenwicht in een bepaald gebied?

Welke abiotische factoren vormen samen het klimaat?

In de afbeelding is het verband tussen de milieutemperatuur en de groei- voortplantingskansen van guppy's weergeven in een diagram.

Wat is de minimumtemperatuur voor guppy's?

In de afbeelding is het verband tussen de milieutemperatuur en de groei- voortplantingskansen van guppy's weergeven in een diagram.

Geef een omschrijving van wat het begrip minimumtemperatuur inhoudt in de afbeelding.

In de afbeelding is het verband tussen de milieutemperatuur en de groei- voortplantingskansen van guppy's weergeven in een diagram.

Wat is de optimumtemperatuur voor guppy's?

In de afbeelding is het verband tussen de milieutemperatuur en de groei- voortplantingskansen van guppy's weergeven in een diagram.

Geef een omschrijving van wat het begrip optimumtemperatuur inhoudt in de afbeelding.

In de afbeelding is het verband tussen de milieutemperatuur en de groei- voortplantingskansen van guppy's weergeven in een diagram.

Wat is de maximumtemperatuur voor guppy's?

In de afbeelding is het verband tussen de milieutemperatuur en de groei- voortplantingskansen van guppy's weergeven in een diagram.

Geef een omschrijving van wat het begrip maximumtemperatuur inhoudt in de afbeelding.

In de afbeelding hiernaast zie je een artikel over nieuwbouwwijken.

Welke voedselketen wordt in het artikel genoemd?

In de afbeelding hiernaast zie je een artikel over nieuwbouwwijken.

Is er in een nieuwbouwwijk spraken van een biologisch evenwicht? Leg je antwoord uit.

In de afbeelding hiernaast zie je een artikel over nieuwbouwwijken.

Zullen de inwoners van een nieuwbouwwijk last hebben van muggen? Leg je antwoord uit.

In de afbeelding is het verband tussen de milieutemperatuur en de ontwikkelingskansen van de eieren van een forel en van een kikker in een diagram weergegeven.

Wat is de optimumtemperatuur voor de ontwikkeling van de eieren van een forel?

In de afbeelding is het verband tussen de milieutemperatuur en de ontwikkelingskansen van de eieren van een forel en van een kikker in een diagram weergegeven.

Wat is de optimumtemperatuur voor de ontwikkeling van de eieren van een kikker?

In de afbeelding is het verband tussen de milieutemperatuur en de ontwikkelingskansen van de eieren van een forel en van een kikker in een diagram weergegeven.

Welke van beide soorten zet zijn eieren in het meest noordelijk gelegen wateren af?

1. forel
2. kikker

In een bepaald ecosysteem schommelt de watertemperatuur regelmatig tussen 5 °C en 15 °C.

Zullen de eieren van een forel zich in dit ecosysteem kunnen ontwikkelen? Leg je antwoord uit.

In een bepaald ecosysteem schommelt de watertemperatuur regelmatig tussen 5 °C en 15 °C.

Zullen de eieren van een kikker zich in dit ecosysteem kunnen ontwikkelen? Leg je antwoord uit.