1.5 Gedrag van primaten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

1.5 primaten gedrag

Te leren begrippen:

- imitatie

- cultuur

- rolpatronen

- aangeleerd gedrag

- inzicht 

- inlevingsvermogen / empatie

- waarden en normen

Makaken en chimansees

voorbeelden lees je in 1.5

Cultuur: gedrag wat door groepsleden wordt overgenomen (vooral wanneer anders dan bij andere populaties.)

Rolpatronen: verdeling van taken/rollen van vrouwen en mannen binnen een cultuur.

Aangeleerd gedrag: niet aangeboren 

Inzicht: verbanden leggen tussen gebeurtenissen of situaties

TED talk Frans de Waal

In een TED talk vertelt iemand in 15-20 minuten over iets wat hij of zij erg belangrijk vindt om met andere mensen te delen.

In deze TED talk vertelt bioloog Frans de Waal over moraal, samenwerking en empathie bij dieren.

Moraal heeft te maken met rechtvaardigheidsgevoel.
Empathie is inlevingsvermogen: je kan je inleven in de gevoelens van een ander.

Op de volgende slide is de TED talk te zien, bekijk deze helemaal (kwartiertje, maar erg leuk en laat veel recent onderzoek zien), zet evt. de ondertiteling aan (rechtsonder in beeld).

https:

Lees p 32/33 'denken aan een ander' goed door.

Gedragsbioloog Frans de Waal onderzocht of bruine kapucijneraapjes onrechtvaardigheid afkeuren.
Wat is de onderzoeksvraag in het experiment van Frans de Waal?

Vervolg: Frans de Waal onderzocht of bruine kapucijneraapjes onrechtvaardigheid afkeuren.
Wat is de controlegroep in het experiment van Frans de Waal? Leg je antwoord uit.

Huiswerk

Lees 1.5 door en maak (1, 2) 3-5, 8

Als extra oefening kan je de volgende 2 dia's nog maken, mag wel, hoeft niet:

Normen en waarden

Waarden: een opvatting over wat belangrijk is. Bijvoorbeeld: eerlijkheid.

Normen: gedragsregels die gebaseerd zijn op waarden. Bijvoorbeeld: niet stelen, niet liegen, niet spieken.

Deze alinea's staan door elkaar. 

In de volgende slide een vraag hierover

-1- Zowel chimpansees als kinderen kiezen beduidend vaker voor het muntje dat staat 

     voor een 50/50- verdeling, blijkt uit de studie, die gisteravond werd gepubliceerd in het

     wetenschappelijk tijdschrift PNAS.

-2- Het experiment moet dus nog een paar keer worden herhaald. Daarbij is het 

     verstandig te testen hoe goed de chimpansees het experiment begrijpen. Sterck: 

     ‘Misschien geeft de ontvangende aap het muntje ook door als hij niks lekkers krijgt, 

     puur omdat hij het leuk vindt om muntjes door te geven.’

-3- Chimpansees verdelen cadeautjes net zo eerlijk als mensen, blijkt uit onderzoek van

      onder anderen de Nederlandse primatoloog Frans de Waal.

-4- ‘Fascinerend, maar ik ben nog niet overtuigd’, zegt Liesbeth Sterck, gedragsbioloog 

      bij de Universiteit Utrecht en niet betrokken bij het experiment van De Waal. Ze wijst 

      op een vergelijkbare studie in Science in 2007, waar de apen juist de grootste buit voor

      zichzelf probeerden te houden.

-5- De apen speelden een zogeheten ultimatum game, waarbij de dieren elkaar nodig

      hebben om een lekkernij te bemachtigen. De eerste aap geeft een gekleurd muntje 

      aan een tweede aap. Alleen als die vervolgens het muntje aan een verzorger  

     overhandigt, volgt een beloning. De eerste aap kan kiezen uit twee kleuren muntjes:

     bij de ene kleur krijgen beide apen evenveel lekkers, bij de andere kleur krijgt hij zelf 

     het meest, maar alleen als de tweede aap dit bod ‘accepteert’.

© de Volkskrant dinsdag 15 januari 2013

Wat is de juiste volgorde van de alinea's van de vorige pagina?

1. 1-4-2-3-5
2. 3-4-5-1-2
3. 3-5-1-4-2
4. 5-3-1-2-4

Klopt het zo?

-3- Chimpansees verdelen cadeautjes net zo eerlijk als mensen, blijkt uit onderzoek van

      onder anderen de Nederlandse primatoloog Frans de Waal.

-5- De apen speelden een zogeheten ultimatum game, waarbij de dieren elkaar nodig

      hebben om een lekkernij te bemachtigen. De eerste aap geeft een gekleurd muntje

      aan een tweede aap. Alleen als die vervolgens het muntje aan een verzorger

     overhandigt, volgt een beloning. De eerste aap kan kiezen uit twee kleuren muntjes:

     bij de ene kleur krijgen beide apen evenveel lekkers, bij de andere kleur krijgt hij zelf

     het meest, maar alleen als de tweede aap dit bod ‘accepteert’.

-1- Zowel chimpansees als kinderen kiezen beduidend vaker voor het muntje dat staat 

     voor een 50/50- verdeling, blijkt uit de studie, die gisteravond werd gepubliceerd in het

     wetenschappelijk tijdschrift PNAS.

-4- ‘Fascinerend, maar ik ben nog niet overtuigd’, zegt Liesbeth Sterck, gedragsbioloog 

      bij de Universiteit Utrecht en niet betrokken bij het experiment van De Waal. Ze wijst 

      op een vergelijkbare studie in Science in 2007, waar de apen juist de grootste buit voor

      zichzelf probeerden te houden.

-2- Het experiment moet dus nog een paar keer worden herhaald. Daarbij is het

     verstandig te testen hoe goed de chimpansees het experiment begrijpen. Sterck:

     ‘Misschien geeft de ontvangende aap het muntje ook door als hij niks lekkers krijgt,

     puur omdat hij het leuk vindt om muntjes door te geven.’

     © de Volkskrant dinsdag 15 januari 2013