Les 8 - periode 1 (domineepoëzie en Piet Paaltjes)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 6

Goedemiddag!

Module 2: poëzie

Module 7 en 8

iPad, schrift en pen op tafel.

Succes! Loop je ergens tegenaan, stel dan vooral een vraag.

Lesplan

Bruggen bouwen

Domineespoëzie -

de kenmerken

Piet Paaltjens -

wie was hij nu echt?

        

       

         

Lesdoelen:

Aan het eind van deze les weet je wat domineespoëzie is en wie Piet Paaltjes was.

Kwartier zelfstandig werken

Kwartier songtekst + inleveren favoriete gedicht

Kwartier speeddating.

Martinus Nijhoffbrug bij Zaltbommel

enjambement

Een zin loopt door over het einde van de regel.

In het midden van de 19e eeuw was heel veel Nederlandse poëzie sterk moralistisch getint: de gedichten dienden de lezer op te voeden tot of te sterken in zijn gevoelens van nationalisme, vroomheid en ijver.

Gedeeltelijk is dit zeker een gevolg van het feit dat er in de 19e eeuw nogal wat schrijvende dominees waren in de Nederlandse literatuur, zelfs in zo’n mate dat men wel heeft gesproken van een ‘dominocratie’. 

De term ‘domineespoëzie’ is een algemeen woord geworden voor moralistische en nogal onecht klinkende rijmelarij. Wanneer rond 1885 een nieuwe generatie schrijvers aan het woord komt, de Tachtigers, zullen zij de dichtende dominees met zoveel hoon overladen dat hun namen voorgoed in de vergetelheid verzinken. Ooit zeer beroemde domineedichters waren Bernard ter Haar (1806-1880), Nicolaas Beets (1814-1903) en J.J.L. ten Kate (1819-1889).

Domineespoëzie

P.A. de Génestet

                           Voorgaande slide laat een 

                        vrij plat beeld van de dominee-dichters zien. Maar in het artikel waarnaar je op de volgende slide doorverwezen wordt, lees je een veel genuanceerder beeld over eentje van hen: P.A. de Génestet. Die naam heb je in de vorige les al gehoord als schrijver van luimige poëzie. Dat waren lichtere, grappige gedichtjes, maar veel van zijn werk is anders.

1. Is de schrijver van dit artikel positief of negatief over domineespoëzie? 
   
2. Welke kenmerken van domineespoëzie kun je destilleren uit deze tekst?
   
3. In het artikel wordt het werk van P.A. de Génestet besproken. Valt de vergelijking met de dominee-dichters voor hem positief of negatief uit? Waarom?

Na de slide met het artikel vind je volgende waar je de antwoorden op de vragen kunt invullen.

www.dbnl.org

Is de schrijver van dit artikel positief of negatief over domineespoëzie?

1. Positief
2. Negatief

Welke kenmerken van domineespoëzie kun je destilleren uit deze tekst?

In het artikel wordt het werk van P.A. de Génestet besproken. Valt de vergelijking met de dominee-dichters voor hem positief of negatief uit? Waarom?

Godsdienst uit de literatuur

God en de literatuur stonden tot diep in de negentiende eeuw op goede voet met elkaar. In de literatuur was God de vanzelfsprekende trooster bij onheil en de brenger van vreugde. Maar de wetenschappelijke ontdekkingen verstoorden de verhouding. 

1. Welke gewetensnood van dominees bespreekt het artikel van de volgende slide?
2. Wat probeerde Ten Kate te doen met zijn gedicht ‘De schepping’? Is dat gelukt?
3. Aan het eind van het artikel staat: ‘Vanaf het derde kwart van de negentiende eeuw is er een scheidslijn gekomen tussen literatuur van gelovigen en van ongelovigen.’ Wat vind je van deze conclusie? Klopt die of niet en waarom?

Na de slide met het artikel vind je volgende waar je de antwoorden op deze vragen kunt invullen.

www.literatuurgeschiedenis.org

Welke gewetensnood van dominees wordt in het artikel 'Godsdienst uit de literatuur' besproken?

Wat probeerde Ten Kate te doen met zijn gedicht ‘De schepping’?
Is dat gelukt?

Aan het eind van het artikel staat: ‘Vanaf het derde kwart van de negentiende eeuw is er een scheidslijn gekomen tussen literatuur van gelovigen en van ongelovigen.’ Wat vind je van deze conclusie? Klopt die of niet en waarom?

Piet Paaltjens

...

Piet Paaltjens is het pseudoniem (schuilnaam) van François Haverschmidt,  een beroemde dichter in de romantiek. 

Maar Haverschmidt gaat met dit pseudoniem nog een stap verder dan we tegenwoordig meestal zien.

Lees het artikel op de volgende slide en beantwoord daarna de volgende vraag:

• Haverschmidt was ook dominee. Hoort hij dan ook bij de dominee-dichters? Waarom wel / niet?
  

www.literatuurgeschiedenis.org

Haverschmidt was ook dominee.
Hoort hij dan ook bij de dominee-dichters?
Waarom wel / niet?

www.npostart.nl

Snikken en grimlachjes

. 

Piet Paaltjens' bekende dichtbundel heet 'Snikken en grimlachjes'. In het artikel van de volgende slide lees je daar meer over.

1. Waarom zijn de gedichten van Piet Paaltjens verwarrend?
   
2. Wat vind je van het gebruik van humor bij enorm serieuze onderwerpen, zoals bij zijn gedicht ‘De zelfmoordenaar’?
   

www.literatuurgeschiedenis.org

Waarom zijn de gedichten van Piet Paaltjens verwarrend?

Wat vind je van het gebruik van humor bij enorm serieuze onderwerpen, zoals bij zijn gedicht ‘De zelfmoordenaar’?

Lees het volgende gedicht, het is lang maar goed.

Welk metrum zie je in dit gedicht?

1. Jambe
2. Trochee
3. Anapest
4. Dactylus

Welk soort eindrijm zie je hier?

1. Gepaard
2. Gekruist
3. Omarmend
4. Gebroken

In de laatste regels van dit gedicht zit een beeldspraak. Welke?

1. Vergelijking met als
2. Vergelijking zonder als
3. Metafoor i.e.z.
4. Personificatie

Welke tegenstellingen zie je in dit gedicht?

Volgende week

Maak deze les af als huiswerk voor volgende week.