Mens en wereld les 2

• Geschiedenis
• Aardrijkskunde
• Basisschool
• Groep 7,8

Mens en wereld

Les 2: Bouw Pieterskerk en uitbereiding stad

Les 1: Ontstaan van Leiden en kennismaking Pieterkerk

Leids laken

- Wat had laken te maken met de

groei van de stad Leiden? 

Hoe laken werd gemaakt

Geef de leerlingen het stuk laken uit de koffer. 

Laat ze verwonderen en geef met naamstokjes 3 leerlingen de beurt.

Je vertelt nog niet het antwoord, namelijk dat het laken vroeger heel belangrijk was voor de economie in Leiden (lakennijverheid)

Zou je in een grote stad zoals Leiden willen wonen?

Ja

Nee

Je trekt vervolgens doormiddel van de naamstokjes 3 namen om te vragen of ze hun antwoord kunnen toelichten.

Wat je leren en wat ga je doen.

- Je kunt de bouw van de kerk in chronologische volgorde neerleggen.

- Je kunt uitleggen wat de Leidse lakennijverheid voor de groeiende economie en de stad.

Opdracht

- Conceptmapping

Welke tijd?

Pieterskerk was eerst een kapel. 1121

Je vertelt de leerlingen dat we op dit moment zijn in de tijd van de Steden en Staten. Breng het zo bij de kinderen alsof we echt meereizen met de Pieterskerk

Terugkoppeling vorige les

Jagers en Verzamelaars

Verstedelijking

U koppelt kort terug naar de vorige les en vraagt hoe er vroeger dorpen en steden zijn ontstaan. U stuurt hier waar nodig en benadrukt de begrippen jagers-verzamelaars, vruchtbare grond, boeren, beroepen, handel en verstedelijking.

Hier 2 plaatjes om de leerlingen weer even een beeld te geven of eventueel te stimuleren om terug te denken.

Ontstaan Leiden- tussen de rivieren 

Hierbij laat u een plaatje zien van de rivieren. Dit is de Oude en de Nieuwe Rijn. Omdat Leiden tussen het water in ontstond, heette het een dijknederzetting. Wie kan uitleggen wat dit betekent? Wanneer de leerlingen dit lastig vinden stuurt u en helpt waar nodig. 

Oude rijn is boven de burcht en nieuwe rijn is onder de burcht.

Laat ook aan de leerlingen zien waar de Pieterskerk ligt.

Waarom is het handig dat Leiden aan een rivier ligt?

1. Om te kunnen zwemmen
2. Voor het vangen van vis
3. Voor handel en vervoer
4. Als bescherming

Handel

Landbouw

Nijverheidsproducten

Grondstoffen worden verwerkt tot nieuw product 

Gewassen, zoals groente en fruit

U vertelt dat de handel vooral bestond uit landbouw- en nijverheidsproducten. U legt dit begrip uit: “De nijverheidsproducten worden gemaakt in de ambachten. Dit betekent dat de grondstoffen worden verwerkt tot een product die je in de winkel kunt kopen.” Wat was het voorwerp dat je aan het begin van de les hebt gezien? Dit was een laken. In Leiden werd dit geproduceerd en dit heette lakennijverheid. Wol werd dus tot laken gemaakt.

Sectoren

Primair

- Landbouw

Secundair

- Verwerken van grondstoffen uit de primaire sector

Tertiair

- Diensten verlenen aan anderen. 

- Handel

Primair

Secundair

Tertiair

In welke sector werkte de mensen vooral in deze tijd?

1. Primaire sector
2. Tertiaire sector
3. Secundaire sector

Graven van Holland

Bouwden een kapel

Begin (Kapel)

Eind (Kerk)

Waarom?

De graven bouwden een kapel, omdat het geloof destijds heel belangrijk was. De kapel was een toegankelijke plek voor mensen om te bidden.

Waarom zouden deze graven hun verblijfplaats uitbreiden met een kapel? Dit mogen de leerlingen kort bespreken met hun tweetal en daarna bespreekt u met de naamstokjes 3 leerlingen. U stuurt waar nodig. 

Waar werd de kapel gebouwd?

1. Centrale plek in de stad
2. Buiten de stad
3. In de stad aan de rand

“Een centrale plek in de stad waar iedereen de heiligen konden eren.” U legt uit dat een centrale plek voor een kerk handig is, omdat het toegankelijk is voor elke inwoner.

Parochie

Na 1100

Kapel -> parochie 

Een parochie is een gemeenschap van christelijke gelovigen met een eigen kerkgebouw

Een parochie is een gemeenschap van christelijke gelovigen met een eigen kerkgebouw; de zielzorg is toevertrouwd aan een pastoor. 

Bespreek met de leerlingen dat na 1100 de kapel werd omgebouwd tot parochie. Dit gebeurde in 1300

Laat aan de hand van het plaatje zien hoe de kerk veranderde 

1

2

4

5

7

8

3

6

Gotische stijl

Kenmerken

• Spitsbogen
  
• Hoge ramen
• Versierd
• Hoog

U laat een plaatje zien van een kerk in de Gotische stijl en vertelt dat de bouw van de Pieterskerk in 1565 is voltooid zoals we hem nu kennen. 

Lakennijverheid

Leids laken

- 1400 groeiende lakennijverheid 

- Wol vanuit Leiden 

- Handelsverbond voor de Hanze 

De Hanze

Een samenwerkingsverband tussen kooplieden in verschillende steden, die hetzelfde product verhandelen. Dit deden ze zodat ze makkelijk en goedkoop zaken konden doen. 

Na het begin van de bouw van de kerk, rond 1400 groeide de lakennijverheid in Leiden. De wol voor de lakens werden zelfs uit Engeland gehaald. Omdat de handel hierin zo groeide, kwam er een handelsverbond door de Hanze. Dit betekende dat er alleen Leids laken mocht worden verkocht. De Hanze is een samenwerking met verschillende handelaren en steden die hetzelfde product verkochten. 

Kerk zag er mooier uit doordat? 

Lakennijverheid -> veel werk in de stad -> economische groei -> meer geld voor kerk beschikbaar                                                                                           

Links is een plaatje van een rooms-katholieke kerk en rechts is de Pieterskerk.

Vraag aan de leerlingen wat voor overeenkomsten zij zien in de Pieterskerk zoals hij nu is.

Conceptmapping

- In je groepje de kaartjes op de goede plek leggen

- Liniaalstem in je eigen groepje 

 

Conceptmapping nakijken 

 Muurkrant

De leerlingen gaan verder aan hun muurkrant. 2 Voorbeelden voor inspiratie.

Vertel dat ze de dingen die ze hebben geleerd deze les moeten verwerken in hun muurkrant.

Ze mogen hun laptop gebruiken.

Reflecteren

- Je kunt de bouw van de kerk in chronologische volgorde neerleggen.

- Je kunt uitleggen wat de Leidse lakennijverheid voor de groeiende economie en de stad.

Kijk terug naar het lesdoel.

Wat hebben de leerlingen geleerd en wat vonden ze leuk aan de les.