De kunst van het snijden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2-4

Tijdvak van burgers en stoommachines

Burgers en stoommachines, 1800 - 1900

Kenmerkend aspect: de Industriële revolutie

Robert Liston was in de jaren 1840 de beroemdste chirurg van Engeland. Hij was 1 ,88 meter en daarmee zo'n 20 cm langer dan de gemiddelde Engelsman. Daarbij was hij beresterk. Dat was ook wel nodig want zijn patiënten gingen vaak hevig te keer. Er was namelijk nog geen effectieve verdoving. Om te voorkomen dat de patiënt in shock zou raken en om het bloedverlies te beperken moest er zo snel mogelijk gewerkt worden.

Liston liet het publiek (geneeskundestudenten en andere belangstellenden) de tijd opnemen van zij operaties. Hij kon in minder dan dertig seconden een been amputeren en klemde dan vaak al opererend het mes met zijn tanden om zijn handen vrij te houden.

Chirurgen droegen schorten met het bloed erop van vorige operaties als teken van hun kunde. 

De snelheid van Liston was zijn kracht maar ook een gevaar. Ooit sneed hij per ongeluk een van de testikels van zijn patiënt af. Zijn beroemdste vergissing betrof een organisatie waarbij hij zo rap werkte dat hij drie vingers van de hand van zijn assistent afhakte. Zowel de patiënt als de assistent overleed aan koudvuur, waarmee het sterftecijfer van de operatie op 200 % kwam. 

Niet veel mensen wilden grote chirurgische ingrepen doen, omdat het overlijdensrisico voor de patiënt zeer groot was. Omdat er maar weinig operaties werden uitgevoerd, waren er vaak volle zalen vol belangstellenden tijdens een operatie. Al die mensen namen het vuil van de straat met zich mee.

De rijke mensen lieten zich opereren in hun eigen huis, want een grote operatie in het ziekenhuis stond garant voor een snelle dood. 

Chirurgen wasten hun handen niet, messen en verband werden opnieuw gebruikt het bloed van de ene patiënt kon gemakkelijk in contact komen met dat van de volgende. Het idee was bovendien dat pus een teken was van genezing, in plaat van ontsteking. 

In december 1846 was de belangstelling extra groot, want Liston ging een proef doen met het uit Amerika overgekomen ether. 

De patiënt werd verdoofd en binnen 28 seconden zaagde Liston zijn been eraf, waarna hij de aders afbond en het vlees hechtte. De patiënt verroerde geen vin en toen hij later wakker werd vroeg hij tot groot vermaak wanneer de operatie ging beginnen. Daarop toonde Liston hem zijn afgezette been. 

Liston en vele anderen waren wild enthousiast, eindelijk was de pijn bedwongen. 

Dat leidde er vervolgens wel toe dat chirurgen veel meer tijd gingen nemen bij hun operaties, wat het sterftecijfer door infecties alleen maar verhoogde.  

Joseph Lister

ziet bacteriën als oorzaak van sepsis (bloedvergiftiging)

Paste eerste bacteriedodende spray toe.

Liet chirurgen hun handen en instrumenten wassen.

Liet rubber-handschoenen ontwikkelen

Kernvragen bestrijding van ziekten

Neem over en beantwoord:

1. Leg uit hoe we aan het woord vaccinatie komen.

2. Leg uit wat Pasteur ontdekte en waarom dit belangrijk was.

3. Beschrijf wat cholera was en hoe men kon bewijzen dat het van besmet water afkomstig was.

4. Waarom kon het Duitse bedrijf Bayer het medicijn aspirine ontwikkelen?

5. De overheid nam maatregelen om de gezondheid van burgers te bevorderen.
Noem drie maatregelen. 

vraag 1

Het woord vaccinatie komt van het Latijnse woord voor koe. Mensen die werden besmet met de milde vorm van koepokken werden minder ziek van de 'echte' pokken.

vraag 2

Pasteur bewees dat veel ziekten werden veroorzaakt door microben. Hij ontdekte dat bacteriën gedood konden worden door ze te verhitten. Zo bleef voedsel langer houdbaar.

vraag 3

Cholera was een zeer besmettelijke infectie die leidde tot hevige diarree en uitdroging. Bij een grote uitbraak in 1854 werd een pomp uit een wijk weggehaald, waarna de verspreiding van de ziekte stopte. Daarmee was bewezen dat cholera kwam van verontreinigd drinkwater.

Vraag 4

Wetenschappers ontdekten welke bacteriën welke ziekten veroorzaakten. Toen ging het bedrijfsleven zich storten op medisch onderzoek omdat er geld mee verdiend kon worden.

Bayer ontwikkelde toen aspirine. 

Vraag 5

riolering

waterleiding

poep ophalen

inentingsprogramma's en consultatiebureaus

woningwet

Video

Vragen van tevoren:

1. Is het goed om veel winst maken op de verkoop van medicijnen?

2. Mag de producent van medicijnen de prijs zelf bepalen?

3. Mag je mensen medicijnen weigeren als ze die niet kunnen betalen?