3.5 Speciale manieren van overerven

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 3 Genetica

Even oefenen ....

Genotypen van ouders bepalen

A = zwarte vacht

a = bruine vacht

B = normale oren

b = hangoren

Wat zijn de genotypen van de ouders?

Genotypen ouders bepalen

• AA x AA = 100% AA (genotype) = 100% dominante fenotype
• aa x aa = 100% aa (genotype) = 100% recessieve fenotype
• AA x aa = 100% Aa (genotype) = 100% dominante allel tot uiting in fenotype
• Aa x aa = 50% Aa en 50% aa (genotype) = 50% dominante en 50% recessieve fenotype
• Aa x Aa = 25% AA en 50% Aa en 25% aa (genotype) = 75% dominante en 25% recessieve fenotype

Genotypen van ouders bepalen

A = zwarte vacht

a = bruine vacht

B = normale oren

b = hangoren

Wat zijn de genotypen van de ouders?

• 10 zwart en 11 bruin = 1:1 = Aa x aa
• 16 recht en 5 hangoor = 3:1 = Bb x Bb

Leerdoelen 3.5 Speciale manieren van overerven

• Je kunt kruisingsschema's maken voor onafhankelijke overerving van multipele allelen, letale factoren en gekoppelde genen en hieruit of uit stambomen de frequenties van genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden.
• Je kunt verklaren dat mitochondriale overerving kan leiden tot een andere overerving dan volgens de wetten van Mendel.

Multipele allelen

Als er drie of meer verschillende allelen bestaan voor één erfelijke eigenschap.

Bijv: groene, blauwe, bruine, grijze ogen.

Bloedgroep

IA en IB = dominant

i = recessief

• Bloedgroep A: IAIA of IAi
• Bloedgroep B: IBIB of IBi
• Bloedgroep AB: IAIB
• Bloedgroep O: ii

O = universele donor en AB = universele ontvanger

Is bloedgroep IAIB intermediair of codominant? Leg uit.

Letale factoren

In homozygote toestand geeft het desbetreffende allel geen levensvatbare cellen of individu.

Tegen welk probleem loop je mogelijk aan bij het berekenen van kansen???

Kanaries

K = kuif (dominant)

k = geen kuif (recessief)

KK = lethaal = embryo sterft

Twee kuifkanaries paren met elkaar. Welke fenotypen verwacht je in de F1 en in welke verhouding?

Kanaries

Twee kuifkanaries paren met elkaar. Welke fenotypen verwacht je in de F1 en in welke verhouding?

P: Kk x Kk

P: geslachtscellen K of k en K of k

Kruisingsschema op bord

F1: 25% KK (= dood), 50% Kk (kuif) en 25% kk (geen kuif)

Dus:

kuif : geen kuif

2 : 1

Monohybride kruising: 1 eigenschap - 2 genen

Gekoppelde overerving: genen liggen op hetzelfde chromosomenpaar

Ongekoppelde overerving: genen liggen op verschillende chromosomenparen

Fruitvliegjes

G = grijs (dominant)

g = zwart (recessief)

N = normale vleugels (dominant)

n = vleugelstompjes (recessief)

De genen voor lichaamskleur en vleugelvorm liggen in hetzelfde chromosomenpaar.

• Grijs vrouwtje met normale vleugels (homozygoot) x zwart mannetje met vleugelstompjes
• Een vrouwtje uit de F1 x zwart mannetje met vleugelstompjes
• Welke fenotypen verwacht je en in welke verhouding?

G = grijs (dominant)

g = zwart (recessief)

N = normale vleugels (dominant)

n = vleugelstompjes (recessief)

De genen voor lichaamskleur en vleugelvorm liggen in hetzelfde chromosomenpaar.

• Grijs vrouwtje met normale vleugels (homozygoot) x zwart mannetje met vleugelstompjes
• Een vrouwtje uit de F1 x zwart mannetje met vleugelstompjes
• Welke fenotypen verwacht je en in welke verhouding?

mtDNA (mitochondriaal DNA)

Klein, ringvormig DNA met een aantal genen. 

Erft over via eicellen en dus niet via zaadcellen of stuifmeel.

Leerdoelen 3.5 behaald???

• Je kunt kruisingsschema's maken voor onafhankelijke overerving van multipele allelen, letale factoren en gekoppelde genen en hieruit of uit stambomen de frequenties van genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden.
• Je kunt verklaren dat mitochondriale overerving kan leiden tot een andere overerving dan volgens de wetten van Mendel.

De opdrachten:

Bestudeer blz. 152 t/m 156.

Maken + nakijken opdr. 64 t/m 60.