les 1 - recht en rechtvaardigheid & grondbeginselen

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

 Recht en rechtvaardigheid

les 1

Deze lessenreeks bestaat uit 9 onderdelen

1-Recht en rechtvaardigheid & grondbeginselen

2-Strafrecht: de opsporing

3-Strafrecht: Wanneer is een gedraging strafbaar

4- Strafrecht: voor de rechter

5- Denken over criminaliteit en straffen 

6-criminaliteit theorieën 

7- Wat kunnen we doen tegen criminaliteit?

8- Slachtofferschap

9-Burgerlijk Recht

10-Internationaal recht 

vakbegrippen

rechtvaardigheid

staat

rechtsstaat

klassieke grondrechten

sociale grondrechten

trias politica

Wetgevende macht

uitvoerende macht

rechtelijke macht

absolutisme

checks and balances

legaliteitsbeginsel

ne bis in idem

Rechtvaardigheid

persoonlijke beleving van hetgeen juist en eerlijk (fair) is

Zowel bij de seculiere als kerkelijke rechtbanken kregen de aangeklaagde beesten een juridische benadering naar menselijke maatstaf, met recht op een professionele advocaat. 

De rattenzaak

Na een succesvolle carrière als jurist in het hertogdom Milaan en als advocaat van paus Julius II vestigde Bartholomé Chassenée zijn reputatie als vurig pleitbezorger van ratten. Volgens de kerkelijke rechtbank in het Franse stadje Autun zouden deze knaagdieren verantwoordelijk zijn geweest voor de vernietiging van een korenveld. Al op de eerste dag wist Chassenée de gerechtelijke procedure te vertragen door alle ratten in het bisdom als getuige te laten oproepen. Bij een mogelijke veroordeling stond immers de naam van de hele soort op het spel. 

Toen de ratten echter niet vrijwillig verschenen, beriep Chassenée zich op een wet die stelde dat een getuigenis mag worden geweigerd als deze gevaar voor eigen leven met zich mee zou brengen. Met alle honden en katten in de buurt van het gerechtsgebouw hadden de ratten vanzelfsprekend het recht om weg te blijven. 

Het proces mondde uit in een principieel debat in hoeverre de ratten daadwerkelijk schuldig waren. Hadden deze dieren niet het natuurlijke recht om van dat koren te eten?

1. schuldig
2. onschuldig

uitspraak

 De ratten werden verbannen naar een eigen stuk land buiten de mensenwereld en de bevolking werd opgedragen een processie te houden om Gods genade terug te krijgen. 

Sociale ongelijkheid is rechtvaardig

1. waar
2. niet waar

Is het verwijderen van een YouTube kanaal, omdat daar een ander geluid op te horen is, rechtvaardig?

Orden onderstaande grondrechten.

Klassieke grondrechten

sociale grondrechten

Vrijheid van meningsuiting

Recht op werk

recht op gelijke behandeling

recht op veilig bestaan

recht op gezondheidszorg

godsdienstvrijheid

Wetgevende macht

• TAAK: Maakt wetten
  
• Regering of parlement maakt wetsvoorstel.
  
• Parlement beslist of een wetsvoorstel wordt aangenomen door te stemmen.
  
• Parlement controleert of de uitvoerende macht zijn werk goed doet.
  

Uitvoerende macht

• TAAK: Voert wetten uit
  
• Regering zorgt dat aangenomen wetten worden uitgevoerd.
  
• Is verantwoordelijk voor het dagelijks bestuur van een land.
  
• Geeft leiding aan ambtenaren, militairen en politie

Rechtelijke macht

• TAAK: Rechtspraak, is onafhankelijk
  
• Beoordeelt of de uitvoerende macht zich aan de wet houdt.
  
• Beoordeelt of mensen straf moeten krijgen.
  
• Geeft een oordeel als burgers, bedrijven en overheid een conflict hebben.
  

legaliteitsbeginsel

kenmerk 3

Wat vind jij wat de rechter zou moeten doen? Moet het toegestaan zijn om met een vergiet op je hoofd op je paspoort te staan?

1. ja
2. nee

legaliteitsbeginsel

De overheid mag alleen beperkingen opleggen aan de vrijheid van burgers als die regels voor iedereen gelden en door de volksvertegenwoordiging in wetten zijn vastgelegd.

mag dit?

1. ja
2. nee

verbod op analogie

verbod op terugwerkende kracht

onafhankelijke rechters

kenmerk 4

4) Onafhankelijke rechters

Rechters handelen volgens het recht en laten zich niet beïnvloeden door de politiek.

kabinet

parlement

onafhankelijke rechters

wetgevende macht

rechterlijke macht

uitvoerende macht

I. Van de ne bis in idem-regel kan in bijzondere gevallen worden afgeweken als er sprake is van nieuw hard bewijs.
II. De ne bis in idem-regel voorkomt de behandeling in hoger beroep.

1. I is juist, II is onjuist
2. I is onjuist, II is juist.
3. I en II zijn beide juist.
4. I en II zijn beide onjuist.

Stel, de tbs-regeling heeft niet het beoogde effect. Welke macht binnen de trias politica beslist dan of deze regeling moet worden veranderd of afgeschaft?

1. De wetgevende macht
2. De uitvoerende macht
3. De rechterlijke macht
4. Volgens de ‘checks and balances’: de drie machten samen

TRIAS POLITICA

GRONDRECHTEN

LEGALITEITSBEGINSEL

wetgevende macht stelt wetten vast

uitvoerende macht spoort verdachten op en besluit tot vervolging

onafhankelijke rechtsprekende macht oordeelt over  schuld en bepaalt de straf

recht op eerlijk proces

onschuldpresumptie

recht op hoger beroep en cassatie

zwijgrecht

recht op een advocaat

strafbaarheidsbeginsel

maximumstraf is wettelijk vastgelegd

strafprocedure is gebonden aan wettelijke voorschriften

opsporingsbevoegdheden zijn wettelijk aan grenzen verbonden

ne bis in idem-regel

geen straf zonder schuld

verjaringstermijn is wettelijk vastgelegd

Welk begrip hoort bij de volgende uitleg: "iets pas strafbaar is op het moment dat het gedrag (delict) strafbaar gesteld is volgens de wet"

1. Rechtsstaat
2. Democratie
3. Legaliteitsbeginsel
4. Criminaliteit

Met welk onderdeel van de rechtsstaat heeft dit voorbeeld te maken: Als op zes april de boete voor te snel rijden verhoogd wordt, betaalt iemand die op vijf april te snel reed de oude boete.

1. Grondrechten
2. Onafhankelijke rechtspraak
3. Legaliteitsbeginsel
4. Machtenscheiding

Einde les