Hst 22 + 23 Fictie - tijd & ruimte

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Op tafel:

Laptop

Telefoon in zwarte zakkie

Welkom!

Op tafel:

Laptop + leesboek + kernboek

Telefoon in zwarte zakkie

Agenda

1. Theorie 
2. Toepassen met vragen in lessonup
3. Leesboek: hoe spelen tijd en ruimte daar een rol?

Leerdoelen 

Je leert hoe een schrijver spanning creëert met het gebruik van tijd

en ruimtebeschrijvingen 

Leerdoelen Hst 22

R Ik weet hoe een schrijver tijd kan gebruiken om spanning te creëren

T1 Ik kan versnelling, vertraging, flashbacks en flashforwards herkennen in een verhaal

T2 Ik kan uitleggen hoe een schrijver tijd inzet om spanning te creëren in een gegeven verhaal 

I Ik kan voorbeelden geven van punten in een verhaal waar tijd wordt gebruikt om spanning te creëren

Leerdoelen Hst 23

R Ik weet wat ruimte is en hoe een schrijver deze kan gebruiken om spanning te creëren

T1 Ik kan functioneel gebruik van ruimtebeschrijvingen herkennen 

T2 Ik kan uitleggen hoe een schrijver ruimte inzet om spanning te creëren in een gegeven verhaal

I Ik kan zelf voorbeelden geven van punten in een verhaal waar ruimte wordt gebruikt om spanning te creëren

Wat is ook weer 'chronologisch'?

1. Van begin tot eind
2. Beginnen in het midden
3. Beginnen aan het einde
4. Zonder flashback/flashforward

Vertel(de) tijd

1. verteltijd = de lengte van het verhaal (woorden, zinnen, aantal bladzijden, aflevering etc.)

2. vertelde tijd=  de tijdperiode die in een verhaal wordt besproken (dag, maand, jaar, jaren)

Dit gaat ook over tijd..

Wanneer speelt het verhaal zich af?

• Concrete jaren, maanden of dagen.
• Een tijdperk.
• Hoelang duurt het verhaal?
  Vertel tijd en vertelde tijd.
• Niet altijd direct te herkennen (aanwijzingen of niet belangrijk). 

Versnellen/ vertragen 

Versnellen: als je in een paar zinnen een hele dag, week of zelfs jaar  beschrijft

Vertragen: als je juist heel precies elke gedachte, beweging, gebeurtenis beschrijft.  

Voorbeeld 

"Je slaapt. Je droomt. Van olifanten en je oma. Je bent iets vergeten en moet ergens naar toe. En dan dus je oma die iets over olifanten zegt, en jij vraagt: 'Welke olifanten bedoel je' en zij zegt: 'Wat een domme vraag nou weer, de olifanten, daar zou jij toch voor zorgen!"

Eerst staan jullie bij haar in de keuken, maar dan komt de bus, en eindelijk weet je wat je vergeten bent. Je abonnement." 

Was dit versnellen of vertragen?

1. versnellen
2. vertragen

Flashback of Flashforward

Flashback = terugkijken

Flashforward = vooruit kijken

Let op: een flashback of -forward kan een zin zijn, maar ook een heel hoofdstuk of langer. Dan wordt de 'chronologie' verbroken. 

Voorbeeld

Proloog (soort inleiding, voorafgaand aan een verhaal) : Nacht van woensdag op donderdag 01.58 

Waarin het meisje dat vermoord is, vertelt hoe dat gebeurt. Het eindigt met 'doodgaan op een schoolreisje naar Vlieland. Dommer kan echt niet'

Dan hoofdstuk 1: Woensdag 14.45 

Wat geeft de proloog in dit geval?

1. flashback
2. flashforward

Lees vraag 1, blz. 90
Is hier sprake van flashback of flashforward?

Vraag 1b: waarom doet de schrijver dat?

Als ik vraag naar de vertelde tijd, is dat...

1. Hoelang je erover doet om het boek uit te lezen
2. Het aantal bladzijden/zinnen
3. De tijd die in het verhaal verstrijkt
4. Wanneer de tijd versneld wordt

Ruimte

Het verhaal speelt zich ergens af....

Dit noem je de verhaalomgeving

Dit kan een echte plek zijn maar de plek kan ook verzonnen zijn

Ruimte 

Alle omschrijvingen van de omgeving bijvoorbeeld:

voorwerpen 

geluiden (het geblaf van een hond, kwakende kikkers)

weer en seizoenen (grijze luchten, bliksem)

Ruimte =

- Tijdperken (de gouden eeuw, een verre toekomst)

- Culturen (dampende Surinaamse roti, kikkerbilletjes =>)

Waarom?

• spanning creëren
  
• functioneel
  
• sfeer scheppen
  
• benadrukken bepaalde gebeurtenissen
  
• contrasteren
  

Zo direct

Kort filmpje

Daarna gaan jullie de sfeer omschrijven door elementen van de ruimte te gebruiken 

Zie evt. blz. 94 van Kern

Hoe zou jij de ruimte in het filmpje omschrijven?

Omschrijf de ruimte op dit plaatje

Kijk eens om je heen. Maak een ruimtebeschrijving van jouw ruimte. Gebruik ongeveer 3 zinnen.

Kortom

Een schrijver kan spanning creëren door te spelen met de tijd en door functionele ruimtebeschrijvingen.

 

Aan de slag

Bekijk je eigen boek 

Wat kun je zeggen over verteltijd? 

Is het chronologisch verteld of niet? 

Staan er ruimtebeschrijvingen in? Zo ja, zoek een voorbeeld

Antwoorden vraag 2 

a Het fragment begint met een flashback (regel 1-14). Vervolgens pakt het verhaal op bij de huidige tijd (regel 16-24).

b Het effect van deze volgorde is dat lezers alvast meer informatie hebben over Sibille. Ze weten al iets van wat het personage heeft meegemaakt. Zo begrijpen ze Sibille beter.

Antwoorden vraag 3

a In regel 20-21 is er een versnelling. In de eerste zin twijfelt het personage nog of hij de trap of de lift zal nemen, in de zin erna staat hij al bijna voor de deur.

b In regel 3-16 is er een vertraging. Dit zie je aan de gedachten van de ik (‘Word ik achtervolgd?’ ‘Klopt dit wel? Het lijkt hier totaal uitgestorven’ en: ‘Wat als het niet serieus is? Eén grote leugen?’) leest. Ook lees je hoe de ik zichzelf toespreekt: ‘nummer 330’ en: ‘langzaam lopen relax, langzaam lopen relax’.