Les 26 Hoe weet je of je woorden los of aan elkaar schrijft?

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

Start

Pak je leesboek voor!

Na het lezen voorpakken:

• Boek Kern
• Schrift en pen

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je wat de regels zijn voor het schrijven van samenstellingen. (R)

• kun je bij gegeven woorden bepalen of je ze aan elkaar schrijft en of je een tussenklank of koppelteken moet schrijven.(T1)

• kun je uitleggen waarom je een woord wel of niet aan elkaar schrijft en waarom er wel of niet een tussenklank of koppelteken in zit. (T2)

• kun je zelf voorbeelden bedenken van samengestelde woorden met en zonder tussenklank of koppelteken. (I)

Aan elkaar of los?

Bij samenstellingen hoor je twee of meer woorden. Je schrijft deze aan elkaar omdat het om één persoon of één ding. 

Als je ze los van elkaar schrijft verandert de betekenis.

Bijvoorbeeld:

• zwartebessencake
  
• zwarte bessencake

Voorbeeld

Blauwebroekdrager

Blauwe broekdrager

Tussenklanken: -n, -s of –er

Tussen-n:

eerste deel = zelfstandig naamwoord én meervoud eindigt op –en

Bijvoorbeeld:

peer + sap = perensap

Tussenklanken: -n, -s of –er

Tussen-s:

• als je een tussen-s hoort
  

liefde + lied = liefdeslied

Tussen-er:

• woorden met meervoud op –eren
  

kalf + liefde = kalverliefde

Een streepje?

Koppelteken (-):

• bij aardrijkskundige namen
  

Noord-Brabant, Zuid-Afrikaans

• als klinkers ‘botsen’
  

ski-instructeur, auto-onderdeel

(a, e, i, o, u)

Wat is het verschil in betekenis tussen kleinkind & klein kind?

Wat is in de volgende zin de juiste schrijfwijze:

Met een digitale methode, heb je lage printerkosten / lageprinterkosten

1. lage printerkosten
2. lageprinterkosten

Wat is in de volgende zin de juiste schrijfwijze:

Ik betaal met een bank-biljet / bankbiljet van €50.

1. bank-biljet
2. bankbiljet

Welke zin is goed geschreven?

1. Het gebeurde tijdens de radio uitzending.
2. Het gebeurde tijdens de radiouitzending.
3. Het gebeurde tijdens de radio-uitzending.

Leg uit waarom het belangrijk is om te weten of je een woord aan elkaar schrijft of niet.

KERN Les 26

Ga naar blz. 56 in het boek van Kern en pak je schrift en pen voor.

Je maakt vraag 2 t/m 12. Vraag 7 mag je overslaan.

De antwoorden schrijf je in je schrift. 

De eerste 10 minuten werk je in stilte. 

Na 10 minuten mag je fluisterend overleggen.

2 

a heteluchtballon

b hogedrukspuit

c langebaanschaatser

d halfvolle

e te veel

3 

Omdat het aan elkaar schrijven van woorden een andere betekenis kan geven dan wanneer woorden los van elkaar worden geschreven.

5 

a los

b aan elkaar

c koppelteken

d aan elkaar

e aan elkaar

f aan elkaar

g aan elkaar

h koppelteken, los

i aan elkaar

j aan elkaar

6 

a een achtste

b valsemunter

c ski-instructeur

d rundergehakt

e insectenbeet

f tieneurobiljet

g rozetruidrager

h Oost-Gronings platteland

i opendeurdag

j slechtnieuwsgesprek

Even oefenen

a een achtste

b maximumsnelheid

c privékliniek

d rundergehakt

e insectenbeet

f houten plank

g diploma-uitreiking

h Zuid-Afrikaans

i getuigenverklaring

j ruimtestation

Belangrijk

Bij samenstellingen gaat het om één persoon, dier of ding.

Woorden les 26

• reinigen
  schoonmaken
  
• het ruimtestation
  station dat ronddraait in de ruimte en dat kortere of langere tijd bemand is
  
• de arbeidsmarkt
  het geheel van vraag en aanbod van betaald werk
  
• de kliniek
  plek waar mensen of dieren verpleegd worden
  
• samengesteld
  wat uit twee of meer delen bestaat
  
• het bankbiljet
  bedrukt papiertje om mee te betalen 

Schrijf 2 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

          Aan de slag

Kern les 26 

• Pagina 56 en 57
• Woordenschat goed noteren in je map

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je wat de regels zijn voor het schrijven van samenstellingen. (R)

• kun je bij woorden bepalen of je ze aan elkaar schrijft en of je een tussenklank of koppelteken moet schrijven. (T1)