12.3 + 12.4 evolutie en verwantschap

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

12.3 + 12.4 evolutie en verwantschap

Zijn de soorten die we nu op aarde zien er altijd al geweest? En zullen ze voor altijd hetzelfde blijven?

Ja

Nee

Weet niet

Evolutie  

Het ontstaan van nieuwe soorten organismen: soortvorming.

Soort: organismen die sterk op elkaar lijken en onderling vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen.

Verschillende soorten kunnen dus geen DNA uitwisselen; daardoor blijven het verschillende soorten.

Evolutie (soortvorming)

Gebeurt door veranderingen in de natuur (omgeving).

Abiotische factoren kunnen veranderen; temperatuur, hoeveelheid regen, wind etc.

Biotische factoren kunnen veranderen; nieuwe voedselbron, nieuwe roofdieren, ziektekiemen etc.

Hoe kan een nieuwe soort ontstaan?

1. Door variatie binnen een populatie van een soort.

Variatie door: kleine verschillen in de genen

2. Bepaalde varianten hebben een voordeel in de veranderde natuur; een nieuwe eigenschap geeft meer fitness.

3. Natuurlijke selectie: de variant heeft een grotere kans om genen door te geven aan de volgende generatie.

4. Uiteindelijk paart de variant niet meer met oorspronkelijke soort.

Beschrijf een voorbeelden waardoor een nieuwe soort niet meer met de oorspronkelijke soort kan voortplanten.

De nieuwe soort kan niet meer met de oorspronkelijke soort voortplanten.

1. Ze leven in verschillende gebieden: ze komen elkaar niet meer tegen.

2. Ze zijn op verschillende tijdstippen vruchtbaar.

3. Gedrag: ze begrijpen elkaars baltsgedrag niet meer. (paringsdans)

Welke variant heeft de meeste fitness als het steeds kouder wordt?

1. Het bruine konijn
2. Het grijze konijn
3. Het witte konijn
4. Weet niet

Welke varianten binnen een populatie olifanten hebben tegenwoordig de meeste fitness?

1. met de grootste slagtanden
2. met de kleinste slagtanden
3. met de grootste oren
4. met de kleinste oren

Wat kan een voorbeeld zijn van natuurlijke selectie?

1. Een nieuw roofdier in het leefgebied
2. Een nieuwe voedselbron in het leefgebied
3. Schaarste van drinkwater
4. Een stijgende temperatuur

Wat is evolutie?

Wat is de definitie van SOORT?

1. Verschillende soorten kruisen niet met elkaar...
2. Individuen van 1 soort begrijpen elkaar het best...
3. Organismen die op elkaar lijken en samen vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen
4. Verschillende soorten kunnen geen vruchtbare nakomelingen krijgen...

Waardoor kan variatie ontstaan binnen een groep organismen van dezelfde soort?

1. Door verschillende voeding
2. Door verschillende combinaties van chromosomen...
3. Door kleine veranderingen in de genen
4. Door verschillende leefomgeving

In een bepaalde populatie komen ongeveer evenveel slakken met lichtgekleurde huisjes voor als slakken met donkergekleurde huisjes. De kleur van de huisjes is erfelijk bepaald. Door een verandering in de omgeving wordt de ondergrond waarop ze leven donkerder. Vogels eten daardoor slakken met lichte huisjes eerder op dan die met donkere. Na een paar generaties blijken er in die populatie bijna geen slakken met lichte huisjes meer te zijn. Is hier sprake van selectie?

1. Ja, kunstmatige selectie
2. Ja, natuurlijke selectie
3. Nee
4. Weet niet

12.3 + 12.4 evolutie en verwantschap

Welke dieren hebben de minste verwantschap?

1. Slijmprik en vissen
2. Slijmprik en reptielen
3. Zoogdieren & reptielen
4. Zoogdieren en vogels

Verwantschap

Leefde de gemeenschappelijke voorouder van 2 soorten lang geleden of kort geleden?

Sterk verwant: gemeenschappelijk voorouder leefde kort geleden.

Ver verwant: gemeenschappelijke voorouder leefde lang geleden.

Verwantschap onderzoeken

1. vergelijken van lichaamsbouw: skelet

2. vergelijken van cellen of DNA

Homologie: de basisvorm is hetzelfde. De ledematen zijn aangepast voor verschillende taken.

Analogie: de basisvorm is niet hetzelfde. Toch ontstaat dezelfde aanpassing; een staart om mee te zwemmen.

Rudimenten: onderdelen van het lichaam die geen taak meer hebben, maar die informatie bieden over de voorouder.

12.4 Evolutie van de mens

4.4.2 Homo habilis

Wanneer was dan de eerste mens op aarde? 

Wat maakt ons 'mens'?

Stamboom van mensapen

-98,5% hetzelfde dna

-Verschillen in bouw

     Schedel

     Bekken

     Tenen

Hoe lang geleden leefde de gemeenschappelijke voorouder van Mens en Bonobo's?

1. 25 miljoen jaar geleden
2. 15 miljoen jaar geleden
3. 7 miljoen jaar geleden
4. 5 miljoen jaar geleden

Mensapen

• Mensapen: gibbons, orang-oetans, gorilla’s, mensen, chimpansees en bonobo’s
• Duim is opponeerbaar (kan tegenover de vingers geplaatst worden)
• Hebben geen staart

3 miljoen jaar gelden

eerste mensachtigen (homo erectus)

anders dan de mensen nu 

mens nu = homo sapiens

Homo sapiens

De Homo sapiens, oftewel de moderne mens, ontstond ongeveer 300.000 jaar geleden in Afrika.

Leg uit wanneer en waar de Homo sapiens is ontstaan en hoe deze eruitzag.

Australopithecus afarensis is de gemeenschappelijke voorouder van homo erectus en homo habilis

evolutie bij de mens

1. het kunnen verteren van koemelk
voordeel: een nieuwe voedselbron gebruiken

2. kleinere hersenen bij mensen in de grote stad

voordeel: kost minder energie/minder voedsel

opdracht: evolutionair voordeel

Zoek uit (op internet): Wat is het voordeel van?

1. Rechtop lopen op twee benen.

2. Een naakte huid met veel zweetklieren.

3. Gebruik van taal (door grote hersenen).

4. Het geven van borstvoeding aan de baby.

Afsluiten: bespreken in de klas, leerlingen luisteren naar elkaar!