3H H3 Wed. en wedig vnw

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

H3 Grammatica woordsoorten

Wederkerend en wederkerige voornaamwoorden 

Herhaling persoonlijk en het bezittelijk voornaamwoord

Lesdoelen

* Ik kan wederkerige en (verplichte en toevallige) wederkerende voornaamwoorden herkennen.

Pers. vnw

- verwijst naar iemand of naar iets.

Het vervangt dus vaak een naam of namen

Het persoonlijk voornaamwoord is altijd een zinsdeel, zoals onderwerp of lijdend voorwerp.

bv Zij loopt naar huis.

Wederkerig voornaamwoord

Er bestaan maar een paar wederkerige voornaamwoorden: 

elkaar/elkander/mekaar

Wederkerend voornaamwoord

Wederkerend betekent dat iets terugkomt. 

We kennen in het Nederlands wederkerende werkwoorden. Die beginnen altijd met 'zich', bijvoorbeeld:

• zich branden
• zich verslapen
• zich bezeren

Vervoegen

Als je wederkerende werkwoorden gaat vervoegen, dan komt er een deel van het werkwoord terug.

Voorbeeld:

• Zich vergissen
• Ik vergis me
• Hij vergist zich
• Wij vergissen ons

Wederkerend voornaamwoord

LET OP; soms niet wederkerend

Zich is altijd een wederkerend voornaamwoord, maar me, je en ons kunnen ook persoonlijk voornaamwoord zijn.

Daarnaast kunnen je en ons ook bezittelijk voornaamwoord zijn.

Wederkerend of niet?

Vervang het woord me, je of ons door hij, hem, zijn of zich. Als je het woord kunt vervangen 

• door hij of hem, dan is het een persoonlijk voornaamwoord;

• door zijn, dan is het een bezittelijk voornaamwoord; 

• door zich, dan is het een wederkerend voornaamwoord.

Persoonlijk of bezittelijk vnw.?

• Een persoonlijk voornaamwoord (pers.vnw) duidt een persoon of ding aan: ik ben verliefd, ze zijn erg mooi, die vriendin van jou.

• Een bezittelijk voornaamwoord (bez.vnw) geeft aan van wie iets is. Het staat altijd vóór het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort: mijn jas, onze fietsen, haar bekendste liedje.

Voorbeeld 1; wederkerend of niet?

– Schaam je (1) je (2) altijd als je (3) broertje een domme opmerking maakt? 

– Schaam je (1) je (2) altijd als je (3) broertje een domme opmerking maakt?

Schaamt hij (1) zich (2) altijd als zijn (3) broertje een domme opmerking maakt?

‘Je (1)’ verandert in ‘hij’ en is dus persoonlijk voornaamwoord.

‘Je (2)’ verandert in ‘zich’ en is dus wederkerend voornaamwoord.

‘Je (3)’ verandert in ‘zijn’ en is dus bezittelijk voornaamwoord.

Voorbeeld 2; wederkerend of niet?

Bemoei je je altijd met je zusje als je ouders onderweg zijn?

Bemoeit hij zich altijd met zijn zusje als zijn ouders weg zijn?

Toevallig wederkerend werkwoord

Er zijn ook werkwoorden die wederkerend gebruikt kunnen worden, zoals verwonden. 

• Ik verwondde me aan de groenteschaaf. (wederkerend)
• Ik verwondde mijn broertje met de grasmaaier. (niet-wederkerend) 

Als ze niet altijd wederkerend zijn, noem je ze toevallig wederkerend.

Verplicht wederkerende werkwoorden

zich aanstellen

zich bemoeien

zich ergeren

zich gedragen

zich uit de voeten maken

zich ontfermen

zich schamen

zich uitsloven

Toevallig wederkerende werkwoorden

wegen

opmaken

vermaken

snijden

irriteren

beseffen

Jij brandt je aan die kaars.
'Je' is een:

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord

Jij houdt je boek verkeerd vast.
'Je' is een:

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord

Hij houdt zich vast aan de boei.
'Zich' is een:

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord

Heb je je vanochtend wel gewassen?
De eerste 'je' is een:

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord

Heb je je vanochtend wel gewassen?
De tweede 'je' is een:

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord

Wie haalt jullie op?

Wat voor soort is het woord JULLIE?

1. aanwijzend voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. persoonlijk voornaamwoord
4. zelfstandig naamwoord

Die telefoon van JOU is zo lelijk.

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. zelfstandig naamwoord
4. voorzetsel

MIJN telefoon ligt nog aan de lader.

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. werkwoord
4. zelfstandig naamwoord

Noem het bezittelijk voornaamwoord.
Wat vond je van mijn doelpunt, Menno?

1. je
2. mijn
3. doelpunt
4. Menno

Wat is het woordje 'haar' in onderstaande zin?
De jongen wees naar haar.

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. zelfstandig naamwoord

Heb je nog extra uitleg nodig over pers.vnw of bez.vnw?

 

Aan de slag

blz 31: maken opdr 1,2 en 4 individueel