7.4: Staten in wording, Engeland en Frankrijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

H7: Steden, Burgers en koningen in de middeleeuwen

7.4: Staten in wording, Engeland en Frankrijk

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

In het wit zie je een stadspoort. Ging je in de Middeleeuwen een stad binnen, dan moest je door de stadspoort. In veel steden werd een hoge en prachtig versierde kerk gebouwd. Op de achtergrond zie je de binnenkant van zo’n kerk.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoelen

1: Je kunt uitleggen wat het gevolg van de slag bij Hastings was voor zowel Engeland als Frankrijk.

2: Je kunt voor zowel Engeland als Frankrijk uitleggen hoe de Honderdjarige Oorlog verliep.

3: Je kunt het ontstaan van staten en de politiek van centralisatie uitleggen.

In de vroege middeleeuwen zijn er wel landen met een koning, maar het is niet heel duidelijk waar precies de grenzen liggen. 

In de late middeleeuwen worden koningen in West-Europa steeds machtiger en grenzen belangrijker. Koningen worden vooral machtiger door de verkoop van stadsrechten, wat veel geld oplevert. 

Wat doen de koningen met dit geld? 

1. Ambtenaren betalen die meehelpen het land te besturen;

2. Een eigen leger betalen, waardoor oorlogen tussen landen ontstaan.

Slag bij Hastings

In het leenstelsel was het onduidelijk wie de nieuwe koning van Engeland zou worden. In 1066 brak er een oorlog uit tussen Engeland en Frankrijk. 

Harold I uit Engeland had al op de troon plaatsgenomen, maar Willem II uit Normandië wilde ook! 

De strijd (slag bij Hastings) zou maar één dag duren, omdat Harold een pijl in zijn oog kreeg. Willem II won en kreeg als bijnaam 'Willem de Veroveraar'. 

 

Tapijt van Bayeux

Centralisatie

De Engelse adel en geestelijkheid vonden Willem II maar niks. Willem II wilde als koning alles zelf bepalen en vanuit één punt regeren. Hij wilde overal dezelfde wetten en regels. Dit noem je centralisatie. 

Willem II pakte gebied af van Engelse edelen en schafte de geestelijke rechtbanken af. Zo krijg hij alle macht! 

'het streven van van vorsten om hun hele gebied vanuit een hoofdstad te regeren'.

Welk begrip hoort bij bovenstaande omschrijving?

1. Centralisatie
2. Staatsvorming
3. Hofhouding
4. Staten-generaal

'het streven van vorsten naar een aaneengesloten grondgebied met een stevige bestuursstructuur'.

Welk begrip hoort bij bovenstaande omschrijving?

1. Centralisatie
2. Staatsvorming
3. hofhouding
4. Staten-generaal

Honderdjarige oorlog

Tussen 1337 en 1453 vochten Engeland en Frankrijk wéér een oorlog uit. Deze oorlog heet de Honderdjarige Oorlog. 

• De Engelse koning Edward III vond dat hij recht had op de Franse troon, want hij was een kleinzoon van de vorige koning van Frankrijk.
• Het Franse gebied Aquitanië werd door de Engelsen geleend, maar werd zonder overleg teruggepakt. 

Verloop

Aan het begin was Engeland sterker, vooral door de longbow. 

Volgens alle verhalen zou het Franse boerenmeisje Jeanne d'Arc de leiding over het leger hebben gekregen, nadat ze van God gehoord zou hebben dat ze de Fransen naar de overwinning zou leiden. 

Een keerpunt in de oorlog is de slag bij Orléans. Het Franse leger heroverd steeds meer gebied op de Engelsen. Jeanne d'Arc maakte dit zelf niet mee: ze werd in 1430 gevangen genomen en op de brandstapel veroordeeld. 

De 19-jarige Jeanne d'Arc komt in 1431 op de brandstapel. In Frankrijk wordt zij nog steeds als Heilige gezien, een nationale heldin. In elke grote stad in Frankrijk vindt je van haar een standbeeld. Zonder haar had misschien Frankrijk niet meer bestaan!

Geeft het plaatje hiernaast een betrouwbaar (geloofwaardig) beeld hoe het eruit zag toen Jeanne op de brandstapel terechtkwam? Vul in 'JA' of 'NEE' en bedenk ook een reden.

Ja

Nee

Sleep de plaatje over Jeanne d'Arc in de juiste tijdsvolgorde:

Op het plaatje hiernaast komt Jeanne d'Arc aan bij de Franse koning om te vertellen dat zij een visioen (droom) heeft gehad, waarin God heeft verteld hoe de oorlog tegen Engeland kan worden gewonnen.
Stel, de koning geloofde niet in deze droom, hoe was de geschiedenis van Frankrijk VOLGENS JOU dan verlopen? Geef in 3 zinnen uitleg.

Na de Honderdjarige Oorlog kregen Engelse en Franse mensen een liefde voor het eigen land en volk. Dit noem je nationalisme. Frankrijk en Engeland hadden vaste grenzen gekregen met één koning. Dit noem je nationale staten. 

• In Engeland wordt een Parlement (ook wel de volksvertegenwoordiging) opgericht. Gevolg is dat de koning weining macht overhoudt;
• In Frankrijk heet dit niet het Parlement, maar de Staten-Generaal, waarin de koning heel veel macht heeft. 

Na de oorlog

In de late Middeleeuwen (1000-1500) was er een '100-jarige-oorlog' tussen ....

1. de Bourgondische Nederlanden en Engeland
2. de Bourgondische Nederlanden en Frankrijk
3. Engeland en het Heilige Roomse Rijk
4. Geen van de genoemde antwoorden is juist

Twee uitspraken:
1. Het feodalisme hoort meer bij de Vroege Middeleeuwen (500-1000) dan bij de Late Middeleeuwen (1000-1500).

2. Door de invoering van staatsvorming en centralisatie wordt de macht van de koning in de Late Middeleeuwen alsmaar zwakker.

1. Alleen uitspraak 1 is juist
2. Alleen uitspraak 2 is juist
3. Beide uitspraken zijn juist
4. Beide uitspraken zijn onjuist

Door staatsvorming en centralisatie:

1. moesten onderdanen meer / minder doen wat edelen zeiden;
2. kregen koningen meer / minder te vertellen over hun onderdanen;
3. werd het leenstelsel meer / minder belangrijk.

1. 1. meer, 2. meer, 3. minder
2. 1. minder, 2. minder, 3. meer
3. 1. minder, 2. meer, 3. meer
4. 1. minder, 2. meer, 3. minder

Sleep de woorden naar de juiste kolom:

De Vroege Middeleeuwen (500-1000)

Tijdvak: 

Monniken & Ridders

De Late Middeleeuwen (1000-1500)

Tijdvak: 

Steden & Staten.

Het feodalisme

Engeland krijgt een Parlement en Frankrijk een Staten-Generaal (volksvertegenwoordidiging).

de Bourgondische Nederlanden

Keizer Karel de Grote (Frankische Rijk)

Het leenstelsel

de Investituurstrijd

staatsvorming en centralisatie

Filips de Goede

Werktijd

STAP 1

STAP 2

Klaar? 

Maak 7.4: Staten in wording, Engeland en Frankrijk 

Hoe?

• Zelfstandig werken
• Vraag? Steek je vinger op!

Nakijken via Tijd voor GS

Even wat voor jezelf