2.3 Hoe ver mogen politie en justitie gaan?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Hoe ver mag de politie gaan?

Hoofdtaken politie:

1. Ordehandhaving

2. Opsporing

3. Hulpverlening

Bevoegdheden politie (gebonden aan strenge regels):

1. Samen met het leger heeft de politie het geweldsmonopolie

2. Recht om iemand staande te houden (vragen naar persoonsgegevens/verblijfplaats). Iedereen vanaf 14 moet zich kunnen identificeren (identificatieplicht sinds 2005) mits een goede reden!

3. Arresteren (aanhouden), verhoren, fouilleren, opsluiting

4. Gebruik vuurwapen (hierna volgt altijd een onderzoek van de Rijksrecherche)

De verdachte

• Moet meewerken aan het politieonderzoek (vingerafdrukken)
• Heeft het recht om te zwijgen (lijkt tegenstrijdig met vorige punt)
• Mag voordat het verhoor begint een advocaat spreken
• Bij zware misdrijven (boven 6 jaar gevangenisstraf) mag de advocaat bij verhoor aanwezig zijn

Het Openbaar Ministerie (OM)

OvJ (Officier van Justitie):

• leidt het politieonderzoek (ook wel: opsporingsonderzoek). Hij beslist welke bevoegdheden gebruikt mogen worden (afluisteren, infiltreren, huiszoeking, bankgegevens, arrestatie in woning, preventief fouilleren)
• De OvJ beoordeelt of agenten en rechercheurs zich aan de regels hebben gehouden a.d.h.v. het proces-verbaal of eventueel verder onderzoek (b.v. bij geweld door politie of aangifte door burger).
• Beslist of iemand strafrechtelijk wordt vervolgd (opportuniteitsbeginsel). 
• Seponeren (afzien van vervolging): technisch sepot (gebrek bewijs of niet strafbaar feit) of beleidssepot (wel bewijs maar te klein vergrijp of schade is al vergoed)
• Het gerechtshof kan OM alsnog verplichten tot vervolging over te gaan.
  

Het Openbaar Ministerie (OM)

OvJ (Officier van Justitie):

• Kan bepaalde verdachten zelf straffen . Sinds 2008 kan de OvJ verdachten van 'lichte zaken' ook zelf straffen (de OM-afdoening). Geen vrijheidsstraffen maar wel geldboetes of taakstraffen. Verdachte kan eventueel verzet aantekenen (alsnog naar rechter).
• Zorgt voor de uitvoering van het vonnis
  

Machtsevenwicht

Het OM met vervolgingsmonopolie wordt ook beperkt in haar macht:

• Bij seponeren kan een speciale procedure toch zorgen voor vervolging
• Bij een OM-afdoening kan een verdachte verzet aantekenen en komt er alsnog een zaak
• Als OM onterecht toestemming heeft gegeven voor bepaalde opsporingsmethode kan dit als 'onrechtmatig' worden gezien
• Buiten het strafrecht controle door media en Nationale ombudsman
• Indirecte invloed burgers bij verkiezingen over aanpak criminaliteit
  

Leg uit wie in NL het geweldsmonopolie heeft, en wat dat betekent

Welke zin is niet juist?

1. Het is niet wenselijk dat er kritische reportages over de politie in de media verschijnen
2. De media moeten burgers kritisch informeren over politie en justitie.
3. Kritische reportages over politie en justitie passen bij de rechtsstaat.
4. De media heeft een belangrijke controlefunctie wat betreft politieoptreden!

Noem 3 bevoegdheden die de politie tegenover een verdachte kan gebruiken

Mag de politie deze bevoegdheden willekeurig inzetten?

Welke 3 taken heeft de OvJ?

Noteer 3 zaken waardoor de macht van het OM ingeperkt wordt