2.3 De Braziliaanse economie

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

2.3 De Braziliaanse economie

Lesdoelen

1. Hoe heeft de Braziliaanse economie zich ontwikkeld tot die van een land in de semiperiferie?
2. Hoe is de grote sociale en regionale ongelijkheid in Brazilië zichtbaar en te verklaren? 
3. Met welk beleid probeert de Braziliaanse overheid de ongelijkheid te verklaren?    

Van vroeger naar nu

Brazilië is een land in de semiperiferie in het wereldsysteem: nog geen centrum, maar ook geen periferie meer.

‘jojo-economie’: perioden van economische bloei en economische crisis

Economie rond 1900: 

- plantages met koffie als belangrijkste exportproduct

- meeste mensen wonen op het platteland

- meeste mensen werken in de landbouw

Economie nu: - landbouw, mijnbouw en industrie

- productie van complexe medische apparatuur

- meeste mensen werken in de dienstensector

Economische bloei

 - bloeiperiode aan het begin van deze eeuw:

  - beroepsbevolking van 90 miljoen.

De inkomsten uit export stegen door wereldwijde economische groei.

Meer productie -> meer werkgelegenheid -> meer inkomen -> meer koopkracht -> grotere binnenlandse afzetmarkt

Economische bloei

Beschikbaarheid van veel goedkope energie.

- aardolie, suikerriet voor bio-ethanol, 

- waterkracht

- geen dure import, wel dure export

Andere ontwikkelingskenmerken waaraan je de bloeiperiode herkent:

- daling aandeel beroepsbevolking in de landbouw

- daling bijdrage landbouw aan bnp

- stijging score op de human development 

 index / VN- Ontwikkelingsindex

Economische neergang

Meerdere economische en politieke  crises sinds 2014



Minder export wanneer andere landen minder producten (kunnen) kopen

VB: huizenmarkt in China

Minder export -> minder productie ->minder banen -> lagere koopkracht

 ->minder afzet -> nog meer ontslagen

Na covid voorlopige toename van export, productie en werkgelegenheid. 

-  vraag is of dit doorzet

Informele sector

- speelt een grote rol in de Braziliaanse economie.

- 33% van de Brazilianen in de  beroepsbevolking werkt (voor een deel)  informeel -> illegale goudmijn, straat- en  strandverkopers

Het werk in de informele sector wordt niet geregistreerd.

- Voordeel:+ geen belasting betalen

- Nadelen:- geen uitkering bij ziekte of  een ongeval

                 - onzekere inkomsten

Informele sector 

33 % is hier werkzaam

• niet geregistreerd
• geen vast inkomen
• geen opleiding nodig
• zelfbedacht

Voordeel werk informele sector: iedereen aan het werk levert minder sociale onrust op.

Nadeel: geen belastinginkomsten die kunnen worden geïnvesteerd in andere sectoren.

Aan de slag

 Maken volgende opdrachten van par. 2.3

1,2,3,4

Sociale ongelijkheid

De sociale ongelijkheid in Brazilië is relatief groot.

- zowel in de steden als op het platteland door de economische bloeiperiode is de  inkomensongelijkheid afgenomen



De inkomensongelijkheid kun je weergeven met 

de Gini-coëfficiënt: 

0 = geen ongelijkheid100 = extreme ongelijkheid

 Brazilië: 47 in 2020

Sociale ongelijkheid

Met de Lorenzcurve kun je de sociale ongelijkheid weergeven:

- de rechte lijn geeft een volledig gelijke  inkomensverdeling aan: 

10% van de bevolking verdient 10% van het inkomen

- hoe krommer de lijn, hoe groter de 

 inkomensongelijkheid

Brazilië: de rijkste 1% verdient bijna veertig keer

zo veel als de armste 50% bij elkaar opgeteld.

Regionale ongelijkheid

Economische groei vindt vaak plaats in kernregio’s. (zuid en zuidoosten)

Ook de deelstaat van Brasília is welvarender door veel goedbetaalde overheidsbanen.

Waarom?

Daar zijn de meeste agglomeratievoordelen (=voordelen van vestiging in een grote stad)

Kernregio: Sao Paulo, Rio de Janeiro en Belo Horizonte

(driehoek) 

 Heeft veel hoogwaardige

industrie (chemische, auto, vliegtuigen, staal) en diensten.

Kernregio interessant door 

• Gunstige vestigingsfactoren: 

      - Goede infrastructuur

      - Sterke concentratie banken

      - Grote diverse arbeidsmarkt 

      - Goede afzetmogelijkheden

Het stedelijk netwerk is goed ontwikkeld

• Probleem: gevolgen van economische crisis in het kerngebied het grootst

Regionale ongelijkheid

De andere deelstaten blijven achter.:

- veel armoede in het noordoosten en  noordwesten

- migratie naar de steden of 

naar het Amazonegebied voor een inkomen

Overheidsbeleid

Door sociaal beleid van de Braziliaanse overheid is de ongelijkheid jarenlang afgenomen:

- armere Brazilianen krijgen meer steun -> minder sociale ongelijkheid

- armere deelstaten krijgen meer steun -> minder regionale ongelijkheid

Bolsa Família: moeders ontvangen onder 2 voorwaarden geld van de overheid:

 1 scholing voor hun kinderen

 2 vaccinaties voor hun kinderen

- vele gezinnen uit de (extreme) armoede ontsnapt

- twee maaltijden per dag

- stenen huizen

- geen kinderarbeid meer op de  plantages

13,8 milj. gezinnen =

48 milj. inwoners 

Extreme armoede in Brazilië is afgenomen dankzij...?

Programma Bolsa Familia

Overheidsbeleid

Niet alleen de ontvangers van de Bolsa Famiíia profiteren: in hun omgeving wordt meer geld uitgegeven.



Meer onderwijs + betere medische zorg = kinderen later meer kans op beter betaald werk

 Bolsa Famiíia stimuleert de sociale mobiliteit-> ontsnapping uit de armoedecyclus waarin veel families gevangen zaten sinds  de koloniale tijd

Sociale mobiliteit

• Het vermogen om carrière te maken / 'op te klimmen in de samenleving'. Dus bijvoorbeeld dat je geboren wordt in een arm gezin, maar later toch kunt studeren en/of een goede baan kunt krijgen door hard te werken. 
• 
  Langzame stijging door economische groei
    
  

https:

Sociale mobiliteit 

Alle landen in de top 10 zijn Europees, maar het zijn de Scandinavische landen die comfortabel bovenaan de ranglijst staan.

Denemarken heeft de titel van het meest sociaal mobiele land ter wereld, met een indexscore van 85,2. Als iemand in Denemarken in een gezin met een laag inkomen wordt geboren, schat het WEF dat het twee generaties duurt voordat hij een gemiddeld inkomen bereikt. Daarentegen zou iemand in Brazilië of Zuid-Afrika bij het huidige groeitempo negen generaties nodig hebben.

Vergelijk de twee cirkeldiagrammen 

Sociale klassen in de favela's 2002 en 2011.

Figuur 3.10: Verschillende etnische bevolkingsgroepen voor de Braziliaanse vlag.

Aan de slag

 Maken volgende opdrachten van par. 2.3

5,6,7