4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

    G3B

Rusland wordt communistisch

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

De planning van vandaag:

• Mindmap 
• Nieuwe stof + aantekening
• Opdracht: welk woord weg?

Tijd van burgers en stoommachines (1800-1900) 

Tijd van de wereldoorlogen (1900-1950)

De Russische piramide

De Tsaar

 

1e stand: Orthodoxe geestelijken

Aan de top van de samenleving stond de tsaar. Hij had paleizen, bezat miljarden aan grond, aandelen, kapitaal, kunstschatten en juwelen. 

Ook was er een kerkvorst, die door de tsaar werd benoemd. De kerk leerde de Russische bevolking dat God de adel en de tsaar boven hen had gesteld. In opstand komen had daarom geen zin. (mensen met een afwijkende mening werden hard aangepakt) 

Kroning van Nicolaas II en Aleksandra Fjodorovna in de Maria ten Hemelopneming Kathedraal van het Kremlin, 14 mei 1896.

(Olieverfschilderij van Laurits Rogner Tuxen, 1853-1927)

De Russische piramide

De Tsaar

1. Orthodoxe geestelijken

2. Bojaren (= adel)

De bojaren hielpen de tsaar met regeren, belasting innen en oorlog voeren. Ze hadden landgoederen en verbleven graag op het hof in Sint Petersburg

De tsaar en bojaren werden door de kerk beschermd: verzet is daarom onmogelijk.

Houden vast aan het oude systeem. Laten hun vrouwen wel westerse boeken en mode kopen, maar zien niks in modernisering (in de landbouw).

De Russische piramide (bojaren)

De bojaren helpen de tsaar met regeren, belasting innen en oorlog voeren.

De tsaar en bojaren werden door de kerk beschermd: verzet is daarom onmogelijk.

Houden vast aan het oude systeem. Laten hun vrouwen wel westerse boeken en mode kopen, maar zien niks in modernisering (in de landbouw).

De Russische piramide

De Tsaar

1. Orthodoxe geestelijken

2. Bojaren (= adel)

3. Bourgeoisie, middenstanders

     boeren

De 1e en 2e stand betalen 

geen belastingen 

De Russische piramide (boeren)

De boeren (90% van de Russen) wonen in de mir (= dorpgemeenschap) .

Binnen een mir overlegden de families over de onderlinge verdeling van landbouwgrond, de taken wat ze moesten doen voor de bojaar en de belasting. 

Van de oogst ging het grootste deel naar de bojaar. 

De boeren worden steeds ontevredener.

De Russische landbouw bracht weinig op, dat lag aan het landklimaat met zijn ijskoude winters en hete zomers, maar ook aan de bojaren. Die vonden modernisering niet nodig. 

De tsaar 

De Russische bevolking 

Anarchisme

• Anarchisme = socialisme zonder staat (landsbestuur / politie).
  
• Bedenker: Michael Bakoenin (bojaar met 500 lijfeigenen): 
  

• Hij wil de staat, tsaar, kerk en privébezit afschaffen.
  
• Hij wil dat de kleine gemeenschappen (dorp of fabriek)  zelf beslissen.

• Toen zij nauwelijks aanhang kregen, pleegden ze aanslagen. Dit gaf hen een slecht imago.

Het anarchisme streeft naar kleine samenlevingsvormen zonder hiërarchie, dwang en machtsstructuren

In de volksmond betekent anarchie gevoelsmatig chaos of wanorde, maar de diverse varianten van anarchisme hebben een ander uitgangspunt. Vaak streeft het anarchisme naar kleine samenlevingsvormen zonder hiërarchie, dwang en machtsstructuren. Anarchisme is dus iets anders dan anarchie.

Het begrip anarchisme (Grieks: ἄναρχος, anarchos) is een samenvoeging van twee Griekse woorden: ἀ- (geen) en ἀρχός (heerser): zonder heerser, geen vorst. 

Narodniki

•  Anarchistisch-socialisten die de mir

als de ideale bestuurseenheid zagen.

• Aanhangers: Intellectuelen / studenten
• Zien de mir als iets moois (werkt al tijden goed). 
• Worden bestempeld als 'stadskinderen met vreemde ideeën' en daarom door traditioneel ingestelde boeren uitgeleverd aan de politie.

Sociaal-revolutionairen

Socialistische Revolutionaire Partij (SRP) = Partij die boerensocialisme nastreeft. Boeren zijn de motor van een socialistische revolutie (met geweld).

1917 SRs verkiezingsposter waarvan het bijschrift in het rood luidt, een afkorting voor Partij van de Sociaal-Revolutionairen; de banner draagt het motto: Door strijd zul je je rechten bereiken en de wereldbol draagt de slogan land en vrijheid, die de agrarische socialistische ideologie van de partij uitdrukt

Welk woord weg? 

Lees de komende 5 minuten je aantekeningen door en lees eventueel blz. 70 +71 in je werkboek. 

Individueel in stilte

Welk woord weg?

Boeren

Lijfeigenen

Mir 

Bojaar 

Bojaar weg.

De meeste boeren waren ook lijfeigenen; ze waren gebonden aan een bojaar.  (misschien dat je daarom Mir weg kan strepen) 

De bojaar is van adel en komt uit een hogere stand. de boeren, lijfeigenen en Mir horen bij elkaar. (daarom kan je bojaar wegstrepen)

Welk woord weg?

Orthodoxe geestelijken

Bojaren

Bourgeoisie/middenstanders

De bourgeousie/middenstanders zou je weg kunnen strepen. Zij zijn de enige stand in het rijtje die belasting betalen.  

De orthodoxe geestelijken zou je ook weg kunnen strepen. Zij zijn namelijk 'geestelijken' en houden zich bezig met het geloof, de andere niet. 

Welk woord weg?

Boeren

Socialistische Revolutionaire Partij

Anarchisme 

Anarchisme zou je kunnen wegstrepen. De boeren en de SRP hebben een samenhang. 

Welk woord weg?

Anarchisme 

Boeren

Geen regering/staatvorm

Narodniki

Boeren zou je kunnen wegstrepen. De andere 3 woorden hebben te maken met regeringsidealen. 

Aan de slag!

maken WB opdr blz 78 

1 + 2

Gebruik daarbij je lesboek blz 66

In tweetallen 

Rustig overleggen 

Geen lijfeigenen, wel koelakken

Tsaar Alexander II:

• 1861: afschaffing lijfeigenschap zodat de boeren los zouden komen van de bojaren (modernisering dmv staatsleningen). Mislukte. 
  
• Bouwde fabrieken, mijnen en spoorlijnen (heel vooruitstrevend).
• Werkomstandigheden in fabrieken even slecht als ervoor als boer. 
  Alexander II is uiteindelijk vermoord door Narodniki.

-Zelfstandige marktgerichte boeren: koelakken. Dit werd door de tsaar gestimuleerd.

-Tsaar probeert de misstanden in de fabrieken te verbeteren.

-Tsaar stimuleert handel, industrie en infrastructuur, (modernisering dmv mijnbouw, spoorwegen en fabrieken)

Alexander II voerde in eigen land verschillende hervormingen door. Zo schafte hij de lijfeigenschap van boeren af (1861) en verzachtte hij het regime in Polen. De Tweede Poolse opstand (1863) liet hij echter hardhandig neerslaan. Door het afschaffen van de lijfeigenschap staat hij in Rusland ook wel bekend als de “bevrijder van Rusland”. Tsaar Alexander II matigde verder de perscensuur, verkortte de dienstplicht en gaf hij verschillende delen van het rijk het recht op zelfbestuur door het instellen van zogenaamde zemstvo’s.Vanaf 1860 vonden er steeds vaker aanslagen van nihilisten plaats. Deze streden voor meer onafhankelijkheid van het individu en voor nog meer democratische hervormingen. Alexander II liet de politiediensten hard optreden tegen deze nihilisten. Aan de andere kant kwam hij de Russen die meer hervormingen wilden tegemoet. Hij liet zijn minister Mikhail Loris-Melikov een grondwet ontwerpen met vertegenwoordiging van de zemstvo’s bij de regering. Op de dag waarop de tsaar dit plan goedkeurde, 13 maart 1881, werd hij hij het slachtoffer van een bomaanslag.

(koelakken: vrije, marktgerichte zelfstandige boeren) 

Geen lijfeigenen, wel koelakken

Opvolger Tsaar Alexander III bleef moderniseren:

• Verbood nachtarbeid van vrouwen en kinderen. Werkdagen van maximaal 11,5 uur.
• Veel productie en uitgebreid spoormet met meer export (inkomsten voor de staat). Zelfs graan, waardoor een misoogst grote gevolgen had (hongersnood 1891).

Sterft in 1894, opgevolgd door Nicolaas II

Geen lijfeigenen, wel koelakken

Tsaar Nicolaas II:

• Trans-Siberie-Express leidt tot conflict met Japan. Hij verliest Russisch -Japanse oorlog
• 1905: staat de Doema toe (= parlement). Liberalen hopen daarmee op democratisering. Daarvan blijkt echter geen sprake: de Doema heeft nauwelijks tot geen invloed op het bestuur.
• Stimuleert boeren om zich te ontwikkelen tot vrije, marktgerichte zelfstandigen: de koelakken.

Marxistisch socialisme

Marxistisch socialisme = Socialisme met gemeenschapplijk eigendom van fabrieken invoeren met behulp van revolutie door de arbeidersklasse.

Aanhangers: o.a. Karl Marx (onder), Vladimir Lenin (boven), Josef Stalin: 

> Richten Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij op.
De visie van Marx past niet echt bij Rusland (landbouwstaat), toch overtuigt Lenin in
1903 tijdens partijvergadering in Londen dat de revolutie moet beginnen.

Voorstanders = bolsjewieken (meerderheid) bij de vergadering
Tegenstanders = mensjewieken (minderheid bij de vergadering)

Wat weet je van Rusland?

• Tsaar, geestelijken adel  besturen en bezitten
• Middenklasse en boeren  belasting
• Lijfeigene

Aan de slag

Maak opdracht 23 in je boek.

Doe het eerst alleen en  vergelijk daarna je antwoorden met een medeleerling.

Wat is het communisme eigenlijk?

Grondleggers:

• Karl Marx
• Friedrich Engels

Kern v/d filosofie:

• Extreme vorm van socialisme, privaat eigendom wordt afgeschaft. Al het kapitaal kom in handen van de overheid en die zorgt voor een eerlijke verdeling.

Aantekeningen, belangrijk voor toetsen.

Karl Marx

Friedrich Engels

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

Deelvraag: Waardoor kwam in tsaristisch Rusland het socialisme en anarchisme op?

 

Begrippen

• tsaar
• bojaren
• lijfeigene
• mir
• anarchisme
• socialisme
• narodniki
• socialisten-revolutionairen
• Doema
• koelakken
• ideologie
• marxistisch socialisme
• Russische Socialdemocratische Arbeiderspartij
• bolsjewieken
• mensjewieken

Personen

• Michael Bakoenin
• Tsaar Alexander II
• Tsaar Alexander III
• Tsaar Nicolaas II
• Karl Marx
• Vladimir Lenin

Rusland wordt communistisch

Tsaar

Keizer van het Russische Rijk. 

Hij was extreem rijk en had vrijwel alle macht in handen. Hij benoemde bijvoorbeeld ook de hoogste priester van de Russisch-orthodoxe kerk.

Iedereen die kritiek uitte op de Tsaar en zijn bewind kreeg lijfstraffen en/of werd verbannen naar bijvoorbeeld Siberië.

Bojaren

Adel van Rusland, groot grondeigenaren.

Hielpen de Tsaar met regeren, belasting innen en oorlog voeren.

Betaalden zelf geen belastingen.

Russisch-orthodoxe kerk

Russiche afsplitsing van de Christelijke kerk.

De hoogste kerkvorst was de patriarch van de Russisch-Orthodoxe kerk, deze werd door de Tsaar benoemd.

De kerk verkondigde dat god de Tsaar en edelen boven de gewone mensen had gesteld. Verzet tegen de Tsaar of de bojaren was dus een doodzonde (reden om in de hel te belanden na de dood).

Bourgeoisie & intellectuelen

Gegoede burgerij, rijke middenstanders. Mensen die b.v. een eigen winkel hebben of een werkplaats.

&

Hoog opgeleidde mensen, b.v. een arts, advocaat of bestuursambtenaar.

Boeren, lijfeigenen en arbeiders

Verreweg het grootste deel van de Russische bevolking hoorde bij deze groep. Zij waren erg arm en hadden geen enkele politieke inspraak/macht.

Mensen die een kleine zelfstandige boerderij hebben.

Lijfeigene zijn mensen die bij de grond horen. Ze staan niet veel hoger dan slaven, ze mogen bijvoorbeeld verkocht worden door de bojaren die de grond in eigendom hebben. Ook zijn ze verplicht om gratis arbeid te leveren.

Mensen die werken in fabrieken, werkplaatsen of boerderijen.

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• Michael Bakoenin (1814-1876).
• Bojaar met 500 lijfeigenen en een groot stuk grond.
• Koos uit idealisme om het lijfeigenschap af te schaffen, hij vond dat gezag over anderen en materieel bezit het slechtste in de mens naar boven bracht.
• Hij was voorstander van de afschaffing van de almachtige staat, Tsaar, de kerk (mede-ondedrukker v/h volk) en het afschaffen van privébezit van fabrieken en landbouwgrond.  De macht en het bezit moest worden gegeven aan kleinschallige gemeenschappen zoals een dorp of fabriek.

Micheal Bakoenin

Wegens zijn opvattingen werd zijn landgoed hem afgenomen en moest hij vluchten naar het buitenland. Hij werd de filosoof van de Russische anarchisten.

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• Anarchisme = ideologie die tegen elke vorm van georganiseerde regering is. Ook zijn ze tegen privébezit, productiemiddelen (alles waarmee iets geproduceerd kan worden) zouden van alle mensen samen moeten zijn.

• De anarchisten dachten dat hun idealen populair zouden worden bij genoeg mensen om zodoende hun ideale samenleving te kunnen krijgen.
• Toen dit niet gebeurde probeerde ze hun zin te krijgen dmv. terreur (b.v. bommen gooien en scherpschutters), dit had niet het effect waar ze op hoopte en leverde ze alleen maar een slechte naam op.

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• Socialisme =  ideologie die streeft naar een zo klein mogelijk vershil in welvaart (geen armen of rijken meer). Communisme is extreme variant van socialisme, hierin zijn de productiemiddelen in handen van de staat en de staat zorgt voor een eerlijke verdeling. Geen privébezit meer maar communaal (gemeenschappelijk) bezit. De socialisten-revolutionairen richtte zich op de boeren, alleen met de grootste bevolkingsgroep kon men een revolutie en socialisme verkrijgen.

• Narodniki = groep verbeteraars in de Russische maatschappij die vooral uit de steden kwamen. Zij zagen de mir als de ideale bezitter en bestuurder van de grond. De mensen op het platteland moesten niks hebben van de 'ware Russische socialisme' en leverden de narodniki vaak uit aan de politie. (waren dus niet effectief)

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• Tsaar Alexander II hief in 1861 het lijfeigenschap op in de hoop zo de landbouw te kunnen moderniseren (lijfeigenschap stamt uit de middeleeuwen)
• Elke mir kreeg een staatslening om zo de grond te kopen van de bojaren, de boeren mochten de grond pas verlaten als zij hun deel van de schuld hadden afbetaald, dus feitelijk was er weinig verandering voor de boeren
• Ook liet de Tsaar fabrieken, mijnen en spoorwegen bouwen uit een wens Rusland te moderniseren
• Arbeiders in de fabrieken hadden een even zwaar leven als de boeren

Alexander II

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• De narodniki bliezen Alexander II op in de hoop dat de misstanden hierdoor zouden worden opgelost
• Alexander III zette echter de modernisering voort
• Pas eind 19e eeuw kwamen kleine verbeteringen zoals: verbod op nachtarbeid van vrouwen en kinderen en een maximale werkdag van 11,5 uur
• Nicolaas II (opvolger van Alexander III) stond de Doema toe (parlement)
• Liberalen hoopte dat dit begin was van een parlementaire democratie maar de Doema kreeg te weinig macht
• Ook stimuleerde Nicolaas II de ontwikkeling van boeren tot vrije, marktgerichte zelfstandigen (dus niet meer als collectief via de mir) deze boeren werden koelakken genoemd

Nicolaas II

Alexander III

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• Volgens Karl Marx zouden socialistische revoluties alleen ontstaan in moderne landen met veel industrie, alleen dan zouden er voldoende industriearbeiders zijn om samen de macht te grijpen.
• De ideologie van Marx wordt het marxistisch socialisme (marxisme) genoemd.
• Rusland was nog steeds grotendeels agrarisch, maar door de moderniseringen in de industrie en mijnbouw waren de Russische marxisten overtuigd dat ook hier een revolutie kans van slagen had.

Karl Marx

Huiswerk 

                            

                           
                               
                                   
                                       
       
           
               
       
   
               
                   
                   
                       
                           
   
     
       
 
   
   
   
   
   
   
   
     
       
       
     
   
 

   
   

   
   

   
   

   
       
           
               
 
   
   
   
   
       
           
                Vragen over de vorige les????
           
       
       
   
   
   
 
 
           
       
   

 
 
 
     
   
   
   
     
   
 
                       
                   
               
               
                   
                       
                         Jagers en Verzamelaars
                   
               
               
                     
               
               
                   
                       
                           
                             
                           
                       

                   
               
           
       
   

                                   
                               
                           

                           
                       

Oriëntatie:

1a, 1c, 2a, 2b, 5 + 6

Socialisten en anarchisten in Rusland

1, 2, 5 + 8