Bijvoegelijk naamwoord

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

Nederlands

Start les

Zit je op je eigen plek?

Is je mobiel uit het zicht?

Zijn je oortjes uit?

Hangt je jas aan de kapstok?

Zijn je pet en capuchon af?

Je bent stil bij start les.

Planning

Doel

Pak je leesboek erbij!

Je gaat 10 minuten lezen.

 

Het bijvoeglijk naamwoord

Wat is een bijvoeglijk naamwoord?

Wat is een stoffelijk bijvoeglijk naamwoord?

Bijvoeglijk naamwoord

Spelling 3 bijvoeglijk naamwoord

• De meeste bijvoeglijk naamwoorden hebben een korte vorm (zonder-e) en een lange vorm. (met -e)
• bv. Het leuke meisje, een leuk meisje
• De lange vorm maak je door een -e erachter te zetten bv. klein-kleine
• Soms moet je daarnaast:
• een -f in een -v veranderen  bv. lief-lieve
• een -s in een -z veranderen bv. grijs-grijze
• laatste medeklinker verdubbelen bv. glad-gladde
• een klinker weghalen bv. groot-grote

Stoffelijk bijvoeglijk naamwoord

Stoffelijk bijvoeglijk naamwoorden geven aan van welke stof iets is gemaakt. Ze eindigen meestal op -en, bv. houten, wollen, ijzeren, glazen enz.

De nieuwere woorden (of uit andere taal) niet, bv. nylon, acryl, plastic.

Zie de volgende pagina.

Stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden NIET op -en:

Stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden WEL op -en:

Lidwoord en zelfstandig naamwoord

Het zelfstandig naamwoord

Geef zoveel mogelijk voorbeelden
van zelfstandig naamwoorden.

Zelfstandig naamwoord

Een zelfstandig naamwoord geeft een ‘naam’ aan ‘zelfstandige’ dingen.

• Namen van mensen, dieren en dingen (eigennamen)
  Lady Gaga, Pluto, Samsung
• Woorden voor concrete zaken
  tafel, laptop, toets
• Woorden voor abstracte zaken
  twijfel, werk, grootte

Zelfstandig naamwoord

Zelfstandignaam woorden komen in verschillende vormen voor. Let op de volgende zaken om ze te herkennen:

• Je kan er een lidwoord voor zetten, ‘de’, ‘het’, ‘een’:
  de taart, het kopje, een stekker
  
• Enkelvoud of meervoud
  taart – taarten, kopje – kopjes
  
• Verkleinwoord
  taart – taartje, kop - kopje
  

Lidwoorden

Een lidwoord hoort altijd bij een zelfstandig naamwoord (lid)

de, het, een

• Er zijn twee bepaalde lidwoorden (de, het) en er is een onbepaald lidwoord (een).
• Bij een bepaald lidwoord weet je precies waarom het gaat, bij een onbepaald lidwoord kan het om van alles gaan.

bepaald lidwoord: ‘de’ en ‘het’

• mannelijk               de leraar
• vrouwelijk               de actrice
• onzijdig                   het station 
• verkleinwoord       het autootje

onbepaald lidwoord: ‘een’

• mannelijk              een leraar
• vrouwelijk              een beroemde actrice
• onzijdig                  een koud, leeg station

Bijvoeglijk naamwoord

• Zegt iets over het zelfstandige naamwoord.
  Kleur, materiaal, eigenschap, enzovoort.

• Staat er direct voor en soms achter een zelfstandig naamwoord;
  Een paarse krokodil – De krokodil is paars.
  

• Heeft soms een verbogen vorm;
  Het ticket is goedkoop – het goedkope ticket
  
  
  
• Krijgt bij stoffen en materialen'-en' erachter;
  Het stalen kettingslot – de katoenen sok

De gele, nieuwe bank

Een gele nieuwe bank

De lieve, zachte pandabeer

Een lieve, zachte pandabeer.

De blanke, jonge man.

Een blanke, jonge man

Het houten, warme bed.

Een houten, warm bed

Het volle, kleine zwembed.

Een vol, klein zwembad.

Bedenk bij ieder object een bijvoeglijk naamwoord (de blauwe/ronde knop).

Bijvoeglijk naamwoord

• Het kan zelfstandig gebruikt worden als er voldoende context is;
  Ik wil een blauwe, geen groene.

• Heeft vaak trappen van vergelijking;
  Deze is laag, die is lager en die het laagst.
  

• Zijn soms afgeleid van een werkwoord.
  Blaffende honden bijten niet.

Bijvoeglijk naamwoord

• Stel een vraag om te ontdekken wat de bijvoegelijke naamwoorden zijn.
  Wat is/zijn + zelfstandig naamwoord?

Let op de spelling

• De-woorden + e (ook bij een)
• Het-woorden + e (bij een zonder e)

• Stof en materialen + 'en'
  Een stoffelijk bijvoeglijk naamwoord vertelt je van welk materiaal iets gemaakt is.

Er zijn ook uitzonderingen! Kijk maar eens naar de voorbeelden:

• de polyester trui
• het plastic tasje

Je ziet dat deze stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden niet op -en eindigen. Dat komt meestal omdat het om nieuwere stoffen gaat, die de mens zelf heeft uitgevonden. De woorden ‘plastic’ en ‘polyester’ zijn daar voorbeelden van. We geven je nog wat voorbeelden:

• het aluminium bootje
• een nylon touw
• de latex handschoenen

Doelen deze les

Volgende les

Afsluiting

Zijn er nog vragen?

Controleer of je huiswerk hebt

Woordsoorten

Elk woord in een zin hoort tot een bepaald woordsoort.

Ken jij ze nog?

Ga voor jezelf na welke woordsoorten je nog allemaal kent? Beschrijf ze hieronder. Bijvoorbeeld: lidwoord.

Woordsoorten

Een werkwoord is een woordsoort.

Wat zijn nog meer woordsoorten?

Uitleg/theorie in het kort

Werkwoord

Een werkwoord:

• Zegt wat iets of iemand doet of wat er gebeurt.
• In elke zin staat altijd één werkwoord, soms meer.

Werkwoorden herkennen

Werkwoorden vervoegen.

Zet er 'ik', 'hij' en 'wij' voor.

beoordelen

ik beoordeel

jij beoordeelt

wij beoordelen

ja, dit is juist

waterton

ik waterton

jij watertont

wij watertonnen

nee, dit is niet juist

Voorbeeld

Let op!

Kijk altijd goed naar de zin. Hoe wordt het (werk)woord gebruikt?

Ik voetbal met mijn vrienden

De voetbal ligt in de gracht.

zelfstandig werken

Maken: hoofdstuk 4, paragraaf 4.4 Grammatica,

opdracht 11, 12, 13, 14.

Heb je een vraag? Steek je vinger op.

Zoek de werkwoorden en lidwoorden in de zin:

Zin: Een foto van mijn moeder ligt in de lade.

1. Werkwoord: Ligt Lidwoord(en): Een
2. Werkwoord: Ligt Lidwoord(en): Een, de
3. Werkwoord: Ligt Lidwoord(en): De
4. Werkwoord: Foto Lidwoord(en): Een, de