week 8 psychotische stoornissen

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Psychotische stoornissen

Module A2, week 8

Leerdoelen

De student kan:

• In eigen woorden aangeven wat een psychose inhoudt
  
• Verschillende vormen van een hallucinatie benoemen
  
• Verschillende vormen van wanen uitleggen
  
• Aangeven wat de kenmerken van schizofrenie zijn
  
• Het verschil aangeven tussen positieve en negatieve symptomen
  
• Aangeven waar je op let bij de begeleiding van schizofrene zorgvragers
  
• Aangeven waaruit de behandeling bestaat bij schizofrenie
  

Wat is een psychose?

PSYCHOSE

'Een toestand van ernstige verwardheid waarbij vooral het denken en waarnemen verstoord zijn. Men staat uiteindelijk los van de realiteit'

Wat is het verschil tussen wanen en hallucinaties?

HALLUCINATIE

Stoornis in het waarnemen; Er wordt iets waargenomen wat er volgens anderen niet is.

• Dit is niet te corrigeren
  
• Leidend tot vreemd gedrag

Vormen:

• Horen (akoestisch)
  
• Zien (visueel)
  
• Ruiken/proeven
  
• Voelen (sensorisch)
  

WAAN

Stoornis in het denken.

• Een foute, niet te corrigeren overtuiging
  
• Die in strijd is met de objectieve realiteit
  
• Die voor hem zelf zekerheid is
  
• Die niet door logica te beïnvloeden is
  

Roy heeft zijn TV kapot gegooid. 'Ik moest dit wel doen, anders vinden de aliens mij', aldus Roy. Hij zegt dat ze hem via zijn TV op kunnen sporen en hij wil niet dat ze hem vinden. Waar heeft hij last van?

1. Roy heeft een hallucinatie
2. Roy heeft een waan

SOORTEN WANEN

• Grootheidswaan
  
• Schuld- en zondewaan
  
• Hypochondrische/somatische waan
  
• Paranoïde waan
  
• Jaloersheidwaan
  
• Betrekkingswaan 
• Achtervolgingswaan
• Vergiftigingswaan
• Querulantenwaan
• Erotomanie

Psychotische stoornissen

• Schizofrenie
  
• Kortdurende psychotische stoornis
  
• Schizofreniforme stoornis
  
• Manische psychose
  
• Psychotische stoornis als gevolg van middelengebruik
  
• Kraambedpsychose
  
• Schizoaffectieve stoornis
  
• Waanstoornis
  
• Gedeelde psychotische stoornis
  
• Psychotische stoornis door lichamelijke aandoening
  

Van welke psychotische stoornis is sprake bij Niels?

1. Schizofrenie
2. Waanstoornis
3. Gedeelde psychotische stoornis
4. Manische psychose

FEITEN EN CIJFERS

• Elk jaar ontstaat een eerste psychose bij 1 op de 10.000 inwoners in de leeftijd van 15 tot 45 jaar.
• Van de 13.500 gedetineerden die Nederland in 1999 telde, waren er 1.000 psychotisch.
• Medicatie is van groot belang: Meest voorgeschreven medicijnen: antipsychotica en anti-Parkinsonmiddelen (tegen bijwerkingen van antipsychotica)
• Bij 1/3  van de mensen met een eerste psychose is er sprake van vrijwel volledig herstel (multidisciplinaire richtlijn schizofrenie - 2012)
• In Nederland heeft 4% van de bevolking een ultrahoog risico (UHR) op een psychose.

Bron: Ypsilon, 2018

SCHIZOFRENIE

'Ernstige psychiatrische ziekte, die zich meestal tussen het 16de en 30 - 35ste levensjaar voor het eerst openbaart.

 In Nederland lijden ongeveer 120.000 mensen aan schizofrenie'. (Trimbos)

SYMPTOMEN

Positieve symptomen  

komen niet voor bij mensen zonder psychose

• Hallucinaties
  
• Wanen
  
• Verward denken
  

Negatieve symptomen 

er ontbreekt iets wat er eerst wel was

• Vervlakking gevoelens
  
• Ontbreken energie
  
• Weinig initiatief
  
• Terugtrekken sociale contacten
  
• Minder concentratievermogen

KLINISCH BEELD EN DIAGNOSE

DSM hanteren algemene symptomen;

• Wanen
  
• Hallucinaties
  
• Onsamenhangende spraak
  
• Ernstig chaotisch of katatoon gedrag
  
• Negatieve symptomen
  
• Disfunctioneren in werk, relaties, zelfverzorging
  
• Ten minste 6 maanden ononderbroken aanwezig.
  

RISICOFACTOREN

• Eeneiige tweeling
  
• Zus/broer met schizofrenie
  
• Mannelijk geslacht.
  
• Stedelijke omgeving
  
• Voorgeschiedenis van migratie uit niet-westers land naar Europa
  
• Gebruik van cannabis
  

PREVALENTIE

• 1% van de bevolking gediagnostiseerd.
  
• 25% “herstelt”.
  
• 50% kan zich maatschappelijk handhaven
  
• 15% is aanmerkelijk invaliden
  
• 10 % eindigt met suïcide
  

AANDACHTSPUNTEN

Geen vertrouwen in de arts en/of verpleegkundige
Problemen met psychofarmaca:

• Therapietrouw : Orale antipsychotica:
  
• Na 4 wkn: 1 op de 3 stopt met medicatie
  
• Na 2 jaar: 3 op de 4 gestopt met medicatie
  

Iemand met een psychose heeft niet persé de ziekte schizofrenie

1. Waar
2. Niet waar

Iemand met de diagnose schizofrenie heeft in veel gevallen meerdere psychosen doorgemaakt

1. Waar
2. Niet waar

VEEL VOORKOMENDE PROBLEMEN

• Dreigend geweld (zichzelf of anderen)
  
• Sociaal isolement
  
• Ineffectieve coping
  
• Verstoorde zintuiglijke waarneming
  
• Verstoord denken
  
• Verstoorde communicatie
  
• Zelfredzaamheidtekort
  
• Slaapstoornis
  

VPK AANDACHTSPUNTEN

• Ongeveer 10% van de personen die aan schizofrenie lijden gaat tot zelfdoding over. Meestal gebeurt dit tijdens een periode van depressie of vlak na de 1e acute episode.
  
• Overmatig alcohol en drugsgebruik
  
• Bejegening

Wat heeft de voorkeur?

1. Meegaan in de psychose
2. De psychose tegenspreken
3. geen van beide

REHABILITATIE

Gericht op het verminderen van beperkingen veroorzaakt door een psychisch lijden. Daarbij hoort het leren leven met beperkingen, aanpassingen en hulpmiddelen.

• Herstelgerichte zorg
  
• Begeleid zelfstandig wonen (BZW)
• Dagbesteding:

Doel: contacten, structuur, zingeving aan het bestaan, zelfwaardering

- Alle activiteiten waarmee iemand zijn dag vult: zelfverzorging/ leefomgeving onderhouden/ werken/ vrije tijd/ omgaan met anderen.

- Houd rekening met mate van negatieve symptomen: overleg met de patiënt.

Niet doen

Psychose tegenspreken​

Meegaan in de psychose​

Zeggen dat hij nergens bang voor hoeft te zijn​

Verwijten maken​

Hopen dat het vanzelf over zal gaan

Wel doen

Luisteren​

Accepteren dat er een eigen werkelijkheid is.​

Bieden van veiligheid​

Je eigen gevoel of gedachten uitspreken zonder gevoel van de ander te ontkennen​

Wat doe je als verpleegkundige

Vraag naar de beleving​

Bevestig dat je kunt snappen dat het zo voelt​

Probeer iemand in de realiteit te krijgen of te houden​

Rust en ruimte​

Help mee de activiteiten weer op te pakken

Wat kan de patiënt zelf doen​

Trouw in medicatie​

Psycho-educatie​

Niet teveel hooi op de vork​

Structuur aanbrengen in de dag​

Voldoende nachtrust​

Geen alcohol en drugs

MEDICATIE

ANTIPSYCHOTICA:

• Olanzapine ( Zyprexa)
• Risperidon (Risperdal) 
• Quetiapine (Seroquel )
• Sertindol (Serdolect)

TEGEN ANGST:

• Chloordiazepoxide (Librium)
• Diazepam (Valium)
• Alprazolam (Xanax)
• Oxazepam (Seresta) 

GROEPSOPDRACHT

Kies met je subgroep één van onderstaande opdrachten om uit te werken en terug te koppelen aan de groep. 

• Opdracht – verdiepende vragen (werk deze met elkaar uit)

• Opdracht – maken van een voorlichtingsfolder (hang deze op itslearning)

Je vindt de opdrachten op Itslearning 'Week 8 - Opdracht - Gebruik van psychofarmaca'.

Over 45 min. terug in lokaal

NABESPREKING

Folders

Verdiepende vragen

(afhankelijk van de tijd evt. antwoordmodel)