Thema 4 Transport Basisstof 1

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 4 Transport

Basisstof 1 Transportsystemen

Basisstof 2 Het hart

Basisstof 3 Het bloedvatenstelsel

Basisstof 4 Het bloed

Basisstof 5 Weefselvloeistof & Lymfe

Intro

In dit Thema behandelen we de transportsystemen van planten en dieren. We richten ons vooral op de bouw en functie van de bloedsomloop van de mens. 

Je hebt nodig: 

Boek 5B Thema 4

BINAS 91 ABC en 84

Eventueel de ppt in de ELO van magister

Goede zin :P

Belangrijke woorden

- Houtvaten / Bastvaten

- (An)organische sapstroom

- Worteldruk, capillaire werking en verdamping

- Open/gesloten bloedsomloop

- Enkelvoudige/dubbele bloedsomloop

- Kleine/grote bloedsomloop

Basisstof 1 Transportsystemen

Transport van stoffen via o.a. diffusie:

Bij eencellige organismen en organismen die uit een paar cellagen zijn opgebouwd.

Basisstof 1 Transportsystemen

Bij planten en dieren wordt water met opgeloste stoffen vervoerd door buizenstelsels. 

Planten: mineralen gescheiden van assimilatieproducten.

Dieren: voedingsstoffen en afvalstoffen door dezelfde buizen

Planten

Vatenstelsels van planten bestaan uit houtvaten en bastvaten.

Houtvaten: anorganische / opwaartse sapstroom van water en mineralen via wortels naar stengels/bladeren.

Bastvaten: organische sapstroom, water en assimilatieproducten.

Water transport plant

Door middel van:

- Worteldruk 

- Capillaire werking

- Verdamping

Capillaire werking en verdamping

Zie afbeelding 5 en 6 op blz. 12 en 13. 

Door capillaire werking van de houtvaten wordt het water omhooggetrokken.

Door verdamping van water wordt water aangezogen uit de houtvaten.

Worteldruk

Zie afbeelding 1 en 2 op blz. 10 en 11 van je tekstboek. 

Planten nemen via de wortelharen aan de wortels water en mineralen op.

Worteldruk: actief transport door endodermiscellen en osmotische werking van mineralen in de houtvaten.

Organische sapstroom

Sapstroom in alle richtingen.

Vooral transport van disacharide sacharose.

Fructose opgeslagen in vruchten.

Zetmeel in groeipunten van wortels en stengels.

Circulatiesystemen dieren

Circulair transport: een vloeistof met opgeloste stoffen stroomt rond.

Open/gesloten bloedsomloop

Enkele/dubbele 

In de afbeelding links een open bloedsomloop van een sprinkhaan.

Zie ook afb. 10 in je tekstboek.

Gesloten, enkele bloedsomloop

In de afbeelding hiernaast is een enkelvoudige bloedsomloop afgebeeld: per omloop stroomt het bloed één keer door het hart.

Zie ook afbeelding 11 in je tekstboek.

Gesloten, dubbele bloedsomloop

Ten slotte zie je hier de bloedsomloop van de mens. 

Er is sprake van een linkerharthelft en een rechterharthelft (zie ook dat dit bij jezelf links/rechts is!!).

Er is sprake van een kleine (hart/longen/hart) en grote (hart organen lichaam/hart) bloedsomloop (Afb 12 tekstboek).

Functies bloedsomloop

- Transporteren van stoffen 

   - bouw-/brand-/afvalstoffen

   - signaalstoffen (hormonen)

   - bestanddelen afweersysteem

   - verdeling warmte 

Bloedsomloop van een vis

Bekijk de afbeelding op de vorige slide. Welke verschillen met de mens kun je ontdekken?

Kleine bloedsomloop

Lichaam

Grote bloedsomloop

Hart

Longen

Afronding

Bekijk de schematische tekening hiernaast en de twee  filmpjes. Eén over capillaire werking en de andere over je bloedsomloop.

Lezen / Maken:

Lezen: Basisstof 1 blz 10 t/m 17

Maak: Opdracht 1 t/m 11 

Bekijk BINAS 91 ABC en 84 A

Bekijk ook de samenvatting van basisstof 1 (leerdoel 1 en 2) op bladzijde 51 van je tekstboek.