T4-B1-Transportsystemen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 4:    Transport

4.1    Transportsystemen

4.1 Transportsystemen

Voorkennis:

1. Welke transportsystemen zijn er in een menselijk lichaam?

2. Welk transportsysteem heeft een plant?

Hoe komt het water vanuit de wortels helemaal naar de top van de boom?

Opname water

Een boom neemt iedere dag 240 - 400 liter water op!

De boom heeft geen hart en toch moet al die liters water vanuit grond naar de bladeren tegen zwaartekracht in. Hoe??

3 krachten:

Worteldruk

Capillaire werking

Zuigkracht

Bouw wortels (91B)

Worteldruk

Water en mineralen worden opgenomen via de celwanden van de epidermiscellen. 

Het water met de opgeloste stoffen kan niet door de celwanden van de endodermis vanwege bandje van Caspary.

Mineralen worden via actief transport door de endodermiscellen naar de houtvaten in de centrale cilinder gepompt.

Hierdoor is de concentratie zouten hoog in het houtvat en dus is er een hoge osmotische waarde.

Water wordt door osmose de houtvaten in gestuwd. Het al aanwezige water kan daardoor maar 1 kant op... omhoog. 

Dit gehele proces noemen we Worteldruk

watertransport wortelcellen

• Bij kurkbandjes actief transport via celmembraan
  
• Hoge osmotische waarde in centrale cilinder
• Osmose naar centrale cilinder
• Kurkbandjes verhinderen terugstromen water
• Water in houtvat stijgt --> worteldruk

Vatenstelsel bij planten

Houtvaten:

Anorganische sapstroom (water + zouten / mineralen)

Bastvaten:

Organische sapstroom

(Water + assimilatieproducten)

Sapstroom

• Houtvaten (Xyleem) Anorganische sapstroom
  (water en mineralen)
  OMHOOG
  
  
• Bastvaten (Floeem)
  Organische sapstroom
  (glucose en reservestoffen) Beneden en boven

Organische sapstroom

Via de bastvaten stroomt de organische sapstroom. 

Sap bevat voornamelijk (30%) suiker, maar ook andere stoffen zoals:

- Aminozuren

- Mineralen

- Hormonen (ja planten maken ook hormonen)

In bastvaten geldt niet 1-richtingsverkeer. 

Organische sapstroom

Sapstroom in alle richtingen.

Vooral transport van disacharide sacharose.

Fructose opgeslagen in vruchten.

Zetmeel in groeipunten van wortels en stengels.

Capillaire werking

Houtvaten zijn hele dunne buisjes. 

Waterdruppels gaan via een combinatie van adhesie en cohesie krachten automatisch naar boven.

Dit proces noemen we capillaire werking

Zuigkracht

In de bladeren van de boom vindt verdamping van water plaats. 

De waterdamp kan ontsnappen via de openstaande huidmondjes

Door de verdamping ontstaat er een onderdruk in de houtvaten. Dit zorgt voor een zuigkracht naar boven.

4.1 Transportsystemen

1. Hoe vaak gaat bloedcel door het hart bij 1 volledige omloop? 

2. Hebben insecten een hart? 

Verschillende systemen in dieren

Insecten: Open circulatiesysteem met een hart

Gewervelden: Gesloten bloedsomloop met een hart

Vissen: enkelvoudig bloedsomloop

Mensen: Dubbele bloedsomloop 

Bloedsomloop bij mensen

BINAS 84A

Aan de slag

Maak de volgende opdrachten: 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 12, 13