Eenzaamheid

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1-4

Eenzaamheid

28 april 2020

Mensen met een beperking voelen zich significant vaker eenzaam dan mensen zonder beperking. Ruim een op de drie mensen met een beperking (37 procent) voelt zich wekelijks eenzaam en een op de tien geeft aan dat hij/zij zich dagelijks eenzaam voelt (11 procent). Dit blijkt uit onderzoek door onderzoeksbureau Motivaction in opdracht van de Minister van Gehandicaptenzaken Rick Brink onder bijna 2500 Nederlanders met en zonder beperking.

Iedereen voelt zich weleens eenzaam of alleen. Wat is eenzaamheid precies? En wanneer is eenzaamheid een probleem?

Eenzaamheid

Eenzaamheid is je niet verbonden voelen. Je ervaart een gemis aan een hechte, emotionele band met anderen. Of je hebt minder contact met andere mensen dan je wenst. Eenzaamheid gaat gepaard met kenmerken als negatieve gevoelens van leegte, verdriet, angst en zinloosheid en met lichamelijke of psychische klachten. Eenzaamheidgevoelens kunnen invloed hebben op je gezondheid, welzijn en kwaliteit van leven.

Eenzaam of alleen?

Alleen zijn of je eenzaam voelen is niet hetzelfde. Wel valt het vaak samen. Als je alleen bent, heb je niemand om je heen. Wanneer iemand geen of nauwelijks sociale contacten heeft, spreken we van sociaal isolement.

Sociaal isolement is niet hetzelfde als eenzaamheid. Het kan wel samenvallen. Sociaal isolement is een situatie; eenzaamheid is een gevoel.

Eenzaamheid is voor iedereen anders

Wat eenzaamheid is, hoe het voelt en wat het met je doet is voor iedereen anders. De een heeft meer betekenisvolle relaties of een groter sociaal netwerk nodig dan de ander. Het is niet aan mensen te zien of zij zich eenzaam voelen. Er wordt weinig over gepraat. Het kan voelen als eigen falen als je eenzaam bent. Daarom is het goed om scherp te zijn op signalen die kunnen wijzen op eenzaamheid. Samen kunnen we eenzaamheid wél bespreekbaar maken en er zo ook wat aan doen.

Soorten eenzaamheid

Er bestaan verschillende soorten eenzaamheid. Het belangrijkste onderscheid dat wordt gemaakt, is tussen sociale eenzaamheid en emotionele eenzaamheid. Daarbij gaat het respectievelijk om het aantal contacten en de kwaliteit van de contacten. Soms voelt iemand beide, dan wordt ook wel gesproken over gecombineerde eenzaamheid. Het onderscheid in verschillende soorten eenzaamheid is niet alleen theoretisch. Het vraagt ook voor een verschillende aanpak.

Sociale eenzaamheid

Hierbij gaat het vooral om het ontbreken van contacten met mensen waarmee iemand bepaalde gemeenschappelijke kenmerken deelt, zoals vrienden, kennissen of collega’s.

Emotionele eenzaamheid

Dit treedt op als iemand een hechte, intieme band mist met één andere persoon, meestal de levenspartner.

Je bent je eigen graadmeter

Eenzaamheid is iets dat je ervaart. Dit betekent dat je pas eenzaam bent als je jezelf eenzaam voelt. Jij bent je eigen graadmeter. Eenzaamheid is vooral een probleem voor mensen die het sterk of langdurig voelen. Kort gezegd, wanneer eenzaamheid je ongelukkig maakt of het je belemmert in je functioneren.

Signaleren

Hoe eerder eenzaamheid wordt (h)erkend, hoe meer je kunt doen voor iemand. De signalen die hieronder staan beschreven, kunnen wijzen op eenzaamheid. Maar let op: de signalen kunnen ook wijzen op andere (medische) problemen. Zie je signalen? Maak deze zaken dan bespreekbaar. Het is nooit verkeerd om uit betrokkenheid te handelen.

Lichamelijke signalen

• verslechterde zelfzorg
  
• vermoeidheid
  
• hoofdpijn
  
• verhoogde spierspanning
  
• gebrek aan eetlust

Psychische signalen

• negatief zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen
  
• gevoelens van zinloosheid en uitzichtloosheid
  
• gevoelens van verlatenheid
  
• teleurstelling
  
• verdriet
  
• boosheid
  
• verlies van vertrouwen in andere mensen

Sociale signalen

• weinig sociale contacten
  
• missen van sociale steun

Gedragsmatige signalen

• gebrek aan sociale vaardigheden
  
• mensen op afstand houden
  
• claimgedrag
  
• op zichzelf gericht zijn
  
• overmatig gebruik of verslaving

Levensgebeurtenissen

• overlijden van een naaste
  
• scheiding
  
• ziekte of beperking (van iemand zelf of een naaste)
  
• verhuizing, migratie of veranderde woonomgeving
  
• verlies van baan
  
• financiële problemen

Gesprekstips

Als je eenzaamheid bespreekbaar wilt maken, zijn er manieren om het gesprek makkelijker te laten verlopen. Zo is aangetoond dat de houding ‘Wees een OEN’ (Wees open, eerlijk en nieuwsgierig) goed werkt om informatie van iemand te verkrijgen. Net als de gesprekstechnieken ‘Wat is LSD (Luisteren, Samenvatten en Doorvragen), Laat OMA thuis (Oplossingen, Meningen en Adviezen) en gebruik NIVEA’ (Niet Invullen Voor Een Ander) kunnen waardevol zijn.

Netwerkversterking

Bij netwerkversterking gaat het om het sterker maken, groter maken en vasthouden van het sociale netwerk van de persoon die je ondersteunt. Kwetsbare mensen hebben vaak een klein netwerk. Netwerken zorgen voor steun en hulp, maar ook zorgen ze ervoor dat je leuke dingen kunt doen met anderen. Dat je het gevoel hebt ergens bij te horen en dat je gewaardeerd wordt. Netwerken zorgen met andere woorden voor een goed en gevuld leven.

Netwerkversterking

Er zijn verschillende methoden die je kunt gebruiken om het netwerk van iemand te versterken. Bedenk wel dat dit vaak in kleine stapjes gaat. Maar bedenk ook dat een kleine verandering al veel kan betekenen.

Versterken sociaal netwerk

Vaak worden de volgende stappen gezet:

1. Voorbereiding: leer de persoon goed kennen.
   
2. Breng het netwerk in kaart.
   
3. Verklaar het netwerk.
   
4. Bedenk nieuwe mogelijkheden.
   
5. Maak een actieplan en ga het doen!

Zet deze stappen samen met de persoon die je ondersteunt. Kijk wat de persoon voor anderen kan doen, door zichtbaar te zijn en taken uit te voeren ontstaan ook relaties. Iets terugdoen is belangrijk in sociale netwerken. Zoek in alles contacten en activiteiten in de gewone samenleving.

Tips en adviezen voor begeleiders

https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/inclusie/netwerkontwikkeling-strategieen

Werken aan sociale netwerken van cliënten

https://www.vilans.nl/kennis/sociale-netwerken-van-clienten-werkwijzer?_ga=2.230996767.1694034119.1671453292-1524113316.1605783428 

Donwload onderdaan de pagina

Aan de slag met sociale netwerken

https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/docs/KNP/KNP%20GS/Aan_de_slag_met_sociale_netwerken-2014.pdf 

Ecogram

https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/gehandicaptensector/media/documents/Thema's/Mantelzorg%20en%20vrijwilligerswerk/ecogram-maken.pdf 

https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/gehandicaptensector/media/documents/Thema's/Mantelzorg%20en%20vrijwilligerswerk/ecogram-leeg.pdf

vragen

VRAGEN?