d13 congrueren

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Het congrueren van het bijv. nw.

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over een zelfstandig naamwoord. Om die reden past het zich aan aan dit zelfstandig naamwoord wat betreft naamval, getal en geslacht. Dit noem je congrueren.

Het bijvoeglijke naamwoord van groep 1-2

In les 13 hebben we het bijv. nw. gehad dat verbogen wordt volgens groep 1 en 2. Zie het voorbeeld van bonus op p. 101.

Het bijv.nw. wordt verbogen volgens 

• groep 1 bona als het iets zegt over een vrouwelijk zelfs. nw. 
• groep 2 bonus als het iets zegt over een mannelijk zelfs. nw.
• groep 2 bonum als het iets zegt over een onzijdig zelfs. nw.

geslachtsregels zelfs. nw.

We kunnen pas weten of een bijv. nw. volgens groep 1 of 2 gaat, als we het geslacht van het zelfst. nw. weten. Daarom is het belangrijk om de geslachtsregels te weten:

geslachtsregels zelfs. nw.

• woorden van groep 1 zijn vrouwelijk (bijv. nw = bona)

• woorden van groep 2 of -us zijn mannelijk ( bijv. nw = bonus)
• woorden van groep 2 op -um zijn onzijdig  ( bijv. nw = bonum)
  
• woorden van groep 3 op -os, -or, -er en woorden met mannelijke betekenis zijn mannelijk  (bijv. nw = bonus)
• woorden van groep 3 met meervoud op -a zijn onzijdig  (bijv. nw = bonum)
• woorden van groep 3 op -s, -o, -x en woorden met vrouelijke betekenis zijn vrouwelijk (bijv. nw = bona) (Let op -os = m, overige woorden op -s = v)

Welke vormen van bonus congrueren met de volgende woorden

pastor (mv pastores)

1. bona
2. bonus
3. bonum

uitleg

woorden van groep 3 op -os, -or, -er en woorden met mannelijke betekenis zijn mannelijk (bijv. nw = bonus)

potestas (mv postestates)

1. bona
2. bonus
3. bonum

uitleg

woorden van groep 3 op -s, -o, -x en woorden met vrouelijke betekenis zijn vrouwelijk (bijv. nw = bona) 

(Let op -os = m, overige woorden op -s = v)

servus

1. bona
2. bonus
3. bonum

uitleg

woorden van groep 2 of -us zijn mannelijk ( bijv. nw = bonus)

flumen (mv. flumina)

1. bona
2. bonus
3. bonum

uitleg

woorden van groep 3 met meervoud op -a zijn onzijdig (bijv. nw = bonum)

ripa

1. bona
2. bonus
3. bonum

uitleg

woorden van groep 1 zijn vrouwelijk (bijv. nw = bona)

vox (mv. voces)

1. bona
2. bonus
3. bonum

uitleg

woorden van groep 3 op -s, -o, -x en woorden met vrouelijke betekenis zijn vrouwelijk (bijv. nw = bona) 

(Let op -os = m, overige woorden op -s = v)

regnum

1. bona
2. bonus
3. bonum

uitleg

woorden van groep 2 op -um zijn onzijdig ( bijv. nw = bonum)

congrueren in andere naamvallen

In de vorige opdrachten stonden de zelfstandig naamwoorden in de nominativus. In de volgende opdrachten kunnen ze in alle naamvallen staan. Als je niet zeker weet of een zelfstandig naamwoord volgens groep 1, 2 of 3 gaat, dan check je de nominativus enkelvoud in de woordenlijst.

lecto

1. bono
2. bona
3. boni
4. bone

lecto: abl of dat ev m

vir

1. bona
2. bonus
3. boni
4. bone

vir: nom ev m

virginem

1. bona
2. bonum
3. bonam
4. bonem

virginem: acc ev v

liberos

1. bonus
2. bonos
3. bonas
4. bones

liberos: acc mv m

arma

1. bonus
2. bono
3. boni
4. bona

arma: nom of acc mv o

dei

1. bonus
2. bono
3. boni
4. bona

dei: gen ev of nom mv m

Martis

1. bonis
2. bonus
3. boni
4. bono

Martis: gen ev m

regi

1. bonis
2. bonus
3. boni
4. bono

regi: dat ev m

In welke naamval staan de volgende combinaties?

liberis suis

1. nom ev m
2. gen ev m
3. gen ev of nom mv m
4. dat of abl mv m

nepotes mei

1. nom ev m
2. nom mv m
3. gen ev of nom mv m
4. nom of acc mv m

uitleg

bona: kan gen ev en nom mv m zijn

sedes: kan nom ev en nom en acc mv v zijn

De combinatie kan dan alleen nom mv zijn, want nepotes kan geen gen ev zijn en mei geen acc mv.

sedes bona

1. nom ev v
2. nom + abl ev v
3. nom + acc mv v
4. nom + acc mv o

uitleg

bona: kan nom en abl ev v zijn, of nom + acc mv o zijn

sedes: is vrouwelijk kan nom ev en nom en acc mv zijn

De combinatie kan dan alleen nom ev zijn, want sedes kan geen abl ev zijn en bona kan geen mv v zijn.

pectus bonum

1. nom ev m
2. nom mv m
3. nom + acc mv m
4. nom + acc ev o

uitleg

pectus (mv pectora) is van groep 3 en onzijdig. De nominativus is dus gelijk aan de accusativus.

anima bona

1. nom ev v
2. nom + abl ev v
3. nom mv o
4. nom + acc mv o