Fictie en Poëzie les 3: rijmschema's

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Lezen

Leerdoelen van deze les

• Voorrijm
• Repetitie
• Enjambement
• Rijmschema's

Soorten rijm benoemen

AABB - GEPAARD RIJM

ABAB - GEKRUIST RIJM

ABBA - OMARMEND RIJM

Waarom deze benamingen?

Bang in het donker

Mama, papa, blijf je thuis?

Er lopen dieven door het huis.

Er lopen boeven op de gang.

In het donker ben ik bang.

Er zit een kater in de kast,

die daar met zijn nagels krast.

Moet ik ’s nachts naar de wc,

lopen spoken met me mee.

Op de zolder zit een beest.

Ik ben er weken niet geweest.

Hoor ik ’s nachts een harde klap,

dan is het oorlog op de trap.

Dan loopt een vent met een geweer

in het donker op en neer

en loert-ie naar me door een kier.

Blijf liever hier. Blijf liever hier.

Rijm

Bang in het donker

Mama, papa, blijf je thuis?

Er lopen dieven door het huis.

Er lopen boeven op de gang.

In het donker ben ik bang.

Er zit een kater in de kast,

die daar met zijn nagels krast.

Moet ik ’s nachts naar de wc,

lopen spoken met me mee.

Op de zolder zit een beest.

Ik ben er weken niet geweest.

Hoor ik ’s nachts een harde klap,

dan is het oorlog op de trap.

Dan loopt een vent met een geweer

in het donker op en neer

en loert-ie naar me door een kier.

Blijf liever hier. Blijf liever hier.

Joke van Leeuwen

Uit: O zo heppie en andere versjes

Bang in het donker

Mama, papa, blijf je thuis? A

Er lopen dieven door het huis. A

Er lopen boeven op de gang. B

In het donker ben ik bang. B

Er zit een kater in de kast, C

die daar met zijn nagels krast. C

Moet ik ’s nachts naar de wc, D

lopen spoken met me mee. D

Op de zolder zit een beest. E

Ik ben er weken niet geweest. E

Hoor ik ’s nachts een harde klap, F

dan is het oorlog op de trap. F

Dan loopt een vent met een geweer G

in het donker op en neer G

en loert-ie naar me door een kier. H

Blijf liever hier. Blijf liever hier. H

Rijmschema

Een dichter hanteert vaak een volgorde voor zijn rijmwoorden binnen een strofe, dit wordt een rijmschema genoemd.

aabb cc

Elke rijmklank heeft een letter als symbool.

De klank in de eerste regel krijgt de letter a

als symbool, de volgende rijmklank krijgt b

als symbool. Et cetera.

Valentijn is fijn

maar elke dag

bij het zien van je glimlach

is gelukkig zijn

Valentijn is fijn

ik wil elke dag

gelukkig zijn

bij het zien van je glimlach

Valentijn is fijn

is gelukkig zijn
bij het zien van je glimlach

elke dag

abba

aabb

abab

gekruist rijm

omarmend rijm

gepaard rijm

Repetitio (herhaling)

• Repetitio is een opsomming waarbij een woord of delen van woorden steeds herhaald worden
  
• Voorbeelden van repetitio zijn:
• Drommels, drommels en nog eens drommels. 
• Uur na uur na uur zaten we bij meneer Möring in het lokaal.
  

Voorrijm

• Rijm aan het begin van de zin, klanken komen overeen
  

• “Blinkende toortsen en flonkrend kristal
• Klinkende kelken en jubelgeschal”

                                       (P.A. de Génestet)

enjambement

• Een enjambement is een stijlfiguur waarbij de dichter op een niet-natuurlijke plek een regel afbreekt.
  

Voorbeeld

"Ik kan sparen, wat bewaren, kan vergaren en naar waren-

Huizen. Geld uitgeven voor het leven, maar nu kom ik tot bedaren

Ik wil geven, leuker leven, meer beleven en ik streef ernaar

Om meer en meer te zorgen dat jij dan die dingen mee ervaart.”

(Kerstrap 2008)

Het rijmschema abab - cdcd noemen we ook wel:

1. gepaard rijm
2. gekruist rijm
3. omarmend rijm
4. slagrijm

Medeklinkerrijm noemen we ook wel

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Rime riche

Geef een voorbeeld van voorrijm

Wat weet jij nog over een enjambement

Wat weet jij nog over repetitie

Wat ging goed?

Ik weet het verschil tussen repetitie, voorrijm en enjambement

Ja

Nee

Een beetje

Ik kan de verschillende soorten rijmschema's herkennen

Ja

Nee

Een beetje

Opdracht

Werk verder aan je 'dreigbrief'.