Afsluitende les hst 13 en 14

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Afsluitende les hst 13 en 14

Transport en afweer

Les 13.1 Bloed

Leerdoelen

Je kunt de bestanddelen van bloed noemen met hun kenmerken en functies.

Een volwassen mens heeft vijf tot zes liter bloed in zijn lichaam. Het bloed vervoert allerlei stoffen en warmte door het lichaam.

De bloedsomloop

Leerdoelen

• 13.2.1 Je kunt in de dubbele bloedsomloop van de mens de kleine en de grote bloedsomloop onderscheiden met hun functies.
  
• 13.2.2 Je kunt de drie typen bloedvaten noemen met hun kenmerken en functies.
  
• 13.2.3 Je kunt in het bloedvatenstelsel van de mens slagaders en aders benoemen en je kunt de samenstelling van het bloed daarin aangeven.
  

Alle bloedvaten van een mens bij elkaar zijn honderdduizend kilometer lang. Dat is tweeënhalf keer de omtrek van de aarde.

 De dubbele bloedsomloop bij een mens (schematisch).

3 soorten bloedvaten

Slagaders:
Transport bloed van hart af.

Haarvaten

Bloed stroomt hiermee door organen.

Aders:

Transport bloed naar hart toe.

Poortader

• Vervoert voedingsstoffen naar de lever.
  

• Via de poortader bereiken alle opgenomen voedingsstoffen de lever.
  

• De lever controleert de hoeveelheden en stelt bijvoorbeeld de bloedsuikerspiegel bij door glucose op te nemen en om te zetten naar glycogeen of andersom.

13.3 Het Hart

Leerdoelen

• 13.3.1 Je kunt de delen van het hart en de aansluitende bloedvaten noemen met hun kenmerken en functies.
  
• 13.3.2 Je kunt beschrijven hoe een hartslag verloopt.
  

Door het hele lichaam lopen grote en kleine bloedvaten. Het hart pompt het bloed door de bloedvaten

De bouw van het hart

Bloedsomloop in het hart

Les 13.4 Hart- en vaatziekten

Leerdoelen

13.4.1 Je kunt de gevolgen van hart- en vaatziekten noemen en aangeven hoe je de kans op harten vaatziekten kunt verkleinen.

Slagaderverkalking

Stress en roken zorgen voor beschadigingen aan de binnenkant van de bloedvaten

Cholesterol en witte bloedcellen vormen een verdikking en vormen een plaque.

Hartritmestoornis

• Hartritmestoornis = verstoring 
• Te hoog of te laag
• Pacemaker zorgt weer voor normaal hartritme
  

Hart- en vaatziekten voorkomen

Les 7 Weefselvloeistof en lymfe

Leerdoelen

Je kunt de kenmerken en functies van weefselvloeistof en lymfe noemen.

Lymfevatenstelsel

Het lymfevatenstelsel is ook een vatenstelsel in ons lijf.

Lymfeknopen zuiveren de lymfe van ziekteverwekkers.

In lymfeknopen

- ontwikkelen witte bloedcellen die antistoffen maken.

- zijn witte bloedcellen die ziekteverwekkers kunnen insluiten.

Les 13.6 Afweer

Leerdoelen

13.6.1 Je kunt beschrijven hoe antistoffen bescherming bieden tegen infecties en op welke manieren immuniteit kan ontstaan.

13.6.2 Je kunt omschrijven hoe stoffen een allergische reactie kunnen veroorzaken.

Algemene afweer 

• Opperhuid
• Talg 
• Slijmvlies in de luchtwegen
• Darmwand
• Maagsap

• Witte bloedcellen maken ziekte verwekkers onschadelijk

Antistoffen!

Zijn specifiek

Immuniteit

Wat kan je hier al over vertellen?

Allergie

Allergie= reactie op een bepaalde stof

Hierdoor kun je een allergische reactie krijgen

Les 13.7 Transplantaties en bloedtransfusies

Leerdoelen

13.7.1 Je kunt de problemen beschrijven die het afweersysteem veroorzaakt bij transplantaties en auto-immuunziekten.

13.7.2 Je kunt de rol van bloedfactoren bij bloedtransfusies en de rol van de resusfactor bij zwangerschap beschrijven.

Transplantatie

• Een transplantatie is het vervangen van een aangetast weefsel of orgaan.
• Kan zorgen voor een afstotingsreactie.

• Dit komt doordat de eiwitten op de cellen niet worden herkend.

Bloedgroepen

- Bloedgroep A

- Bloedgroep B

- Bloedgroep AB

- Bloedgroep 0

- Antistoffen

- Antigenen

AB = universele ontvanger

O = universele donor