Hoofdstuk 11 Duurzaam leven voor leerlingen

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 2

Jouw invloed op de aarde

Voetafdruk 

• eerlijke verdeling aarde
• ieder persoon 1,8 hectare 
• 3.3 hectare gemiddeld in NL
• Dat kan dus niet

Invloed op de omgeving 

Omgeving = het milieu

Wat gebruik je? 
Nodig + comfortabel

Hoe heeft het invloed?

Bijvoorbeeld je telefoon blz 117

• fabriek - grondstoffen
• energie
• verpakking 
• vervoeren 
• opladen
• afval  

De aarde uitgeput?

Meer gebruiken dan dat de aarde maakt 

Aanvullen wat we gebruiken 

In de natuur: voedselkringloop (gesloten kringloop) 

Hoe kunnen wij dit doen?

Hoe voorkom je uitputting van de aarde? 

Producent maken voedingsstoffen: groene planten, fotosynthese onder invloed van zonlicht.

Consumenten gebruiken deze voedingsstoffen: energie uit glucose komt vrij door de verbranding hiervan in cellen

Afvaleters maken dode resten van consumenten klein (zijn ook consumenten)

Reducenten (schimmels en bacteriën) zetten dode resten (humus) om in mineralen.

Mineralen komen weer in bodem enzovoort

Over die kringlopen..

Gesloten kringloop: als de verbruikte stoffen ook weer aangevuld worden.

Compost: mest voor de tuin, gemaakt door GFT-afval

Recyclen: hergebruiken.

hst 4: Elektriciteit

Energie gebruiken

Elektriciteit maken 

Spanningsbron/ energiebron
Chemisch proces - stoffen reageren 

Elektrische energie 

Elektriciteitscentrale 
https://schooltv.nl/video/hoe-werkt-elektriciteit-van-elektriciteitscentrale-tot-stopcontact/#q=stroom%20maken

Welke energiebronnen zijn er?

• fossiele brandstoffen 
• kernenergie
• zonne-energie (duurzaam)
• waterkracht (duurzaam)
• windenergie (duurzaam)

Elke energie bron heeft zijn voor- en nadelen

11.3 Voedsel produceren

Wie maken ons voedsel?

Akkerbouwers

Tuinbouwers

Veehouders - veeteelt

Hoe produceren boeren voedsel?

Vroeger: gemengd bedrijf | gesloten kringloop

Nu: meer mensen | meer voedsel | goedkoop produceren 

Nu: akkerbouwers en tuinbouwers

1. één voedingsgewas: monocultuur
2. Opbrengst verhogen : mest en kunstmest
3. Ziekte en schade voorkomen: gewasbeschermingsmiddelen

Nu: veehouders

Intensieve veehouderij / bio-industrie

Krachtvoer

Medicijnen

Tegenwoordig wel veel regels rondom bio-industrie en medicatie 

Gevolgen voedselproductie blz 130

1. Overbemesting: planten- en diersoorten verdwijnen
2. Watervervuiling: dieren in de natuur krijgen ook gifstoffen binnen
3. Luchtvervuiling: ammoniak uit de mest vervuilt de lucht en komt in de bodem terecht als extra stikstof
4. Minder natuur: door toename van wereldbevolking is meer landbouwgrond nodig voor voedsel productie

Hoe sparen boeren het milieu?

1. Mestinjectie i.p.v. over het land spuiten
2. Niet meer mineralen gebruiken dan nodig: Mineralenboekhouding
3. Minder gewasbeschermingsmiddelen gebruiken
4. Gewasbeschermingsmiddelen niet in de buurt van water gebruiken

Biologische landbouw

Wat kun je zelf doen?

• Biologische producten
•  Minder vlees eten 

11.4 Vervuiling tegengaan

Gevolgen voedselproductie blz 130

1. Overbemesting: planten- en diersoorten verdwijnen
2. Watervervuiling: dieren in de natuur krijgen ook gifstoffen binnen
3. Luchtvervuiling: ammoniak uit de mest vervuilt de lucht en komt in de bodem terecht als extra stikstof. Zure bodem
4. Minder natuur: door toename van wereldbevolking is meer landbouwgrond nodig voor voedsel productie

Wat gebeurt er met je afval?

1. Compost(eren) GFT!

2. Recyclen (bijv. glas, plastic)

3. Hergebruiken (bijv. kleding)

4. Verbranding --> energie opwekken

5. Storten liefst zo min mogelijk!!!!

Statiegeld

Zwerfafval

Crematorium

Wat zijn de gevolgen van energiegebruik?

Verbranden van fossiele brandstoffen -> 

afvalgassen ontstaan --> 

luchtvervuiling --> klimaatverandering 

Evenwicht tussen verbanding en
fotosynthese is verstoord 

Broeikaseffect

Broeikaseffect: CO2 in de lucht houdt warmte op aarde
Versterkt broeikaseffect: CO2 in de lucht stijgt enorm - deken op de dampkring - warmer op aarde

Gevolgen van luchtvervuiling

1. Verzuring van de bodem - planten gaan dood
2. Fijn stof : slecht voor onze luchtwegen
3. Smog (smoke + fog)

Wat helpt tegen vervuiling?

1. Afvalberg verkleinen
2. Minder brandstof gebruiken
3. Schonere energiebronnen gebruiken 
4. Luchtvervuiling verminderen

De aarde wordt warmer 

Boek: Blz 142+143

Vervuiling

• Verbrandingsgassen komen in de lucht = luchtvervuiling.
• Stoffen komen in de bodem terecht (giffen en chemicaliën) = bodemvervuiling.
• Soms komen (giftige) stoffen ook terecht in het water = watervervuiling.

Broeikaseffect

• Door uitstoot van koolstofdioxide en waterdamp ontstaat er een soort 'deken' over de Aarde.
• De warmte die instraalt kan moeilijker weg.
• Hierdoor opwarming.
• Vergelijkbaar met een kas ==> broeikaseffect.

Zonder broeikasgassen zou het hier gemiddeld -18 graden Celsius zijn. 

Door de broeikasgassen is het gemiddeld 15 graden Celsius. 

Daardoor is het leven op aarde zoals we dat nu kennen, mogelijk.

Versterkt broeikaseffect

Verbranden fossiele brandstoffen

broeikaseffect

Versterkt broeikaseffect

Versterkt broeikaseffect

Gevolgen

• Nieuwe plantensoorten komen voor, maar oude verdwijnen.
• Jaarritme is aan het veranderen.  Bomen krijgen vroeger bladeren waardoor rupsen eerder zijn.  Als de eieren van de koolmees uitkomen, hebben de jongen geen eten omdat de rupsen dan weer weg zijn.

Gevolgen broeikaseffect

• Stijging gemiddelde temperatuur
• Stijging zeespiegel, door smelten van ijs
• Klimaatverandering, andere/extremere weertypen

Wereldwijd probleem

Opwarming aarde is een wereldwijd probleem

Alle landen (moeten) samenwerken; afspraken worden gemaakt

Doelen worden gesteld ook hoe deze doelen gehaald gaan worden.

Voorbeelden van doelen: opwarming aarde beperken (<2 C (liefst ca 1.5 C))

Nederland werkt nu dus nationaal aan 49% minder uitstoot. Nederland wil, als andere landen meedoen, de Europese doelstelling verhogen. Niet 40% minder uitstoot van broeikasgassen in 2030, maar 55 %.

Zelf kun je ook veel doen!