6.2 het oog

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Basisstof 2 Het oog

Beeldvorming

Lichtbreking door positieve en negatieve lenzen

Oogafwijkingen

Pupilreflex

De bouw van het netvlies

Staafjes en kegeltjes

Optisch chiasma

leerdoelen:

• Je kunt de beeldvorming door ooglenzen beschrijven.
  
• Je kunt de werking van de pupilreflex beschrijven.
  
• Je kunt de bouw en werking van het netvlies beschrijven.
  
• Je kunt toelichten hoe je diepte kunt zien.

planning:

1. terugblik
2. theorie werking oog
   
3. verwerken 16 t/m 28
   
4. afsluiting

www.bioplek.org

accomoderen, verziend, bijziend

Beeldvorming

= zorgen dat er een scherp beeld op je netvlies komt

iets van dichtbij en veraf scherp kunnen zien

door je lens boller of platter te maken

accommoderen

Accommoderen = scherpstellen

Accomoderen

dichtbij, lens bol

ver weg, lens plat

Scherp zien

Het boller en platter worden van de lens noemen we accomoderen en dit kunnen wij met behulp van de accomodatiespieren.

Dit zijn de kringspieren in het straalvormig lichaam.

breking van licht

overgang van gas, vloeibaar, gas > licht breekt

lens: positieve/ bolle      negatieve/holle

convergeren                     divergeren

Lichtbreking door lenzen

In de afbeelding zie je lichtbreking door verschillende lenzen.

F is het brandpunt, hier komen de lichtstralen samen bij een bolle lens.

f is de afstand van de lens tot het brandpunt.

convergeren, naar elkaar toe

divergeren, spreiden

Bijziend  = 

dichtbij scherp zien

• een oogbol te lang is;

• het hoornvlies of de lens de lichtstralen te sterk breken.
• correctie - lens

Verziend = 

 van veraf scherp zien

• een oogbol te kort is;

• het hoornvlies of de lens de lichtstralen niet voldoende breken.

•correctie + lens

www.bioplek.org

pupilreflex

Pupilreflex

Pupilreflex: FEL LICHT

1. Kringspieren in de iris trekken samen
   
2. Pupil wordt klein

Pupilreflex: ZWAK LICHT

1. Straalsgewijs lopende spieren in de iris trekken samen
   
2. pupil wordt groot

Optisch chiasma = gedeeltelijke kruising van uitlopers in beide oogzenuwen

Stereoscopie = diepte zien door vergelijken beelden van beide ogen

optisch chiasma

Diepte zien

Gaat het makkelijkst als de ogen aan de voorzijde zitten.

Nodig voor het inschatten van de afstand van jou tot het voorwerp

De beelden van het linkergedeelte van beide ogen gaan naar het rechtergezichtscentrum. Het linkerbeeld van het linkeroog verschilt iets van het linkerbeeld van het rechteroog.

De bouw van het netvlies

Netvlies

Op het netvlies liggen 2 soorten zintuigcellen.

1. De staafjes

2. De kegeltjes 

staafjes kegeltjes

Staafjes

Kegeltjes

Staafjes                            Kegeltjes

Lichtgevoeligheid hoog

Zwart/ wit

Meerdere staafjes per zenuwcel (wazig beeld)

Buiten gele vlek

Geven neurotransmitter af als er GEEN licht op valt

Lichtgevoeligheid laag

Kleuren (groen, blauw, rood)

Eén zenuwcel per kegeltje (scherp beeld)

Vooral in gele vlek

Geven neurotransmitter af als er licht op valt

blinde vlek? Gele vlek?

Lichtreceptoren

Als wij naar een voorwerp kijken en ons beeld fixeren dan valt het beeld op de gele vlek. Dankzij de kegeltjes zien wij dit voorwerp dan in kleur en met details.

Wij hebben 3 soorten kegeltjes:

1. gevoelig voor rood licht
2. gevoelig voor blauw licht
3. gevoelig voor groen licht

Lichtreceptoren

Elk kegeltje geeft zijn impulsen door aan één eigen zenuwcel.

In de hersenen, in het gezichtscentrum, worden al deze losse impulsen weer vertaald naar één beeld.

50 tot 100 staafjes geven samen hun impulsen door aan een zenuwcel. Mede hierdoor, als de locatie van de staafjes, maakt dat je geen scherp beeld kunt krijgen.

Werk de LessonUp les door. Bekijk de animaties.

Maak dan de opdrachten van bs2 het oog: 16 t/m 28.

leerdoelen:

• Je kunt de beeldvorming door ooglenzen beschrijven.
  
• Je kunt de werking van de pupilreflex beschrijven.
  
• Je kunt de bouw en werking van het netvlies beschrijven.
  
• Je kunt toelichten hoe je diepte kunt zien.

planning:

1. terugblik
2. theorie werking oog
   
3. verwerken 16 t/m 28
   
4. afsluiting

verwerken

Definitie	Begrip
Zintuigcellen die reageren op een bepaalde prikkel zoals licht, temperatuur, druk, pijn.
De prikkel waarvoor de zintuigcel de laagste prikkeldrempel heeft
De aanpassing van de gevoeligheid van een zintuig aan een aanhoudende prikkelsterkte
Prikkels vanuit het inwendige milieu
Prikkels vanuit de omgeving
De waarde die bepaald of een prikkel sterk genoeg is om een impuls te genereren in een zintuigcel.

Begrippen

Prikkeldrempel

Adaptatie

Adequate prikkel

Receptoren

Interne prikkel

Externe prikkel

Laag met zintuigcellen (staafjes en kegeltjes)

Waar de oogzenuw het oog verlaat

Verandert de lens van vorm zodat je scherp kunt zien

Zorgt ervoor dat er een scherp beeld op je netvlies valt

Doorzichtig deel van het oog

Geeft structuur en vorm aan het oog

Gat wat licht doorlaat

Brengt impulsen naar de hersenen

Stevige buitenste laag van het oog

Bevat spiertjes die de grootte van de pupil regelen

Hoornvlies

Lens

Pupil

iris

straalvormig lichaam met lensbandjes

oogzenuw

netvlies

harde oogvlies

blinde vlek

glasachtig lichaam

Staafjes

Kegeltjes

waarnemen van kleuren

waarnemen licht-donker

vooral in gele vlek

vooral aan randen netvlies

lage drempelwaarde

hoge drempelwaarde

geschikt voor scherp zien

niet zo geschikt voor scherp zien

Wat voor lens heb je nodig als je bijziend bent?

1. negatief
2. positief

Benoem de verschillende onderdelen van het netvlies.

uitloper zenuwcel

staafje

kegeltje

zenuwcel

blinde vlek

oogzenuw

gele vlek

Bij veel licht is de pupil......?

1. Groot
2. Klein
3. Licht heeft geen invloed op pupil

Wat is het probleem als je bijziend bent?

1. lens wordt niet plat genoeg
2. lens wordt niet bol genoeg
3. brandpunt ligt voor het netvlies
4. je kunt dichtbij niet goed zien

Als je verziend bent kun je.......?

1. in de verte scherp zien
2. dichtbij scherp zien
3. kleuren niet goed zien
4. in het donker niet goed zien

Hieronder staan vijf delen van het oog van de mens. Door welke van de genoemde delen gaan de lichtstralen achtereenvolgens voordat ze impulsen in het oog kunnen veroorzaken?

netvlies

lens

hoornvlies

pupil

glasachtig lichaam

Wat is constant in het oog?

1. brandpuntafstand
2. beeldafstand
3. voorwerpafstand
4. afstand lens en hoornvlies

Als de kringspieren in het straalvormig lichaam zich samentrekken, wordt de lens boller.

1. Waar
2. Niet waar

www.bioplek.org

netvlies

www.bioplek.org

accomoderen