5.4 / 5.5 De evolutietheorie

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Deze les:

• Opstarten
• 
  
• Uitleg basisstof 2
• Zelfstandig aan de slag
  
• Afsluiting
  

Deze les:

Leerdoel: 

• Je kunt de evolutietheorie beschrijven 

Tijdpad:

- 5 minuten opstarten

- 5 minuten bespreken bs 4/7

- zelf aan de slag. 

Huiswerk:

- HAVO opdr. 1, 2, 5, 6, 7. 

- VWO opdr.  1, 2, 5, 6, 7.

Voorbereiden volgende les:

- lees practicum 1; natuurlijke selectie. 

Zelfstudieles Evolutie

Welkom in deze les. In deze les ga je zelf ontdekken wat evolutie is en ga je in een virtueel laboratorium op onderzoek uit.

Evolutie - argumenten

De evolutietheorie

De evolutietheorie is in de 19e eeuw ontwikkeld door Charles Darwin en anderen. 

De theorie is niet te bewijzen. Er zijn wel veel feiten die de theorie ondersteunen. 

De feiten zijn de argumenten voor de evolutietheorie. 

De evolutietheorie gaat uit van:

- variatie in genotypen 

- natuurlijke selectie

- het ontstaan nieuwe soorten en verdwijnen van soorten

Op de volgende slide staat een aantekening

Deze aantekening moet je goed begrijpen en uit je hoofd leren. Schrijf deze over in je aantekeningen.

Evolutie: ontwikkelen van soorten of het ontstaan van nieuwe soorten over een langere periode. 

1:  Variatie binnen een soort (genotype)

      - Geslachtelijke voorplanting

      - Mutatie van DNA

 

Natuurlijke selectie:

        2:  Survival of the fittest:

              De variant die het beste past in zijn omgeving overleeft het.

        3: De overlevenden krijgen nakomelingen waaraan ze hun "passende"

              eigenschappen doorgeven.

Herhaling van 1 t/m 3 over een langere periode in isolatie kan ertoe leiden dat soorten veranderen en/of er nieuwe soorten ontstaan --> evolutie

Natuurlijke selectie

 

Natuurlijke selectie:

Individuen met een bepaalde eigenschap (gelere slakken) hebben een grotere kans om te overleven (ze worden niet opgegeten door lijsters).

De individuen met deze eigenschap kunnen zich dus wel/vaker/meer voortplanten dan de individuen zonder deze eigenschap.

De nakomelingen krijgen in hun DNA deze eigenschap van hun ouders (geel zijn).

Uiteindelijk komen er dus meer individuen met die eigenschap.

natuurlijke selectie 

Hoe ontstaat een nieuwe soort?

1. Er is variatie (in ander voedsel eten dan gras)
2. Deze variatie is erfelijke variatie (alle jongen lusten ook ander voedsel)
3. Er treedt verschil op in natuurlijke selectie (alleen de jongen die ook andere dingen dan gras eten overleven en planten zich voort)
4. De twee groepen leven geisoleerd van elkaar (ze kunnen niet bij elkaar komen)

Na lange tijd zullen individuen van beide groepen niet meer met elkaar kunnen/willen voortplanten. Er is een nieuwe soort ontstaan.

Op de volgende slide staat een aantekening

Deze aantekening moet je goed begrijpen en uit je hoofd leren. Schrijf deze over in je aantekeningen.

Soort

We spreken van 1 soort wanneer individuen zich onderling voort kunnen platen en vruchtbare nakomelingen krijgen.

Wat is een soort?

Wat is een populatie?

• Soorten zijn verdeeld in populaties. Populaties zijn groepen bij elkaar levende individuen van een soort. Bijv.: populatie konijnen in de waterleidingduinen en populatie konijnen in A'damse bos.
• Meestal komt voortplanting tussen populaties niet veel voor.
  

soort

• Individuen behoren tot 1 soort wanneer zij bij onderlinge kruising vruchtbare nakomelingen kunnen voortbrengen.
  
• Een soort bestaat uit 1 of meer rassen, die kruisbaar zijn met elkaar: bijv. hondenrassen
  

Lijger

Een lijger is een kruising tussen een leeuw en en tijger. 

(zie video)

Lees dit artikel en beantwoord daarna de vraag in de volgende slide.

Wat gaan we doen?

Basisstof 5 en 6 
'Fossielen' en 'geschiedenis van het leven op aarde'

Lezen basisstof 5 + 6

Opdrachten maken bs 5 + 6

leerdoelen

- Aan het einde van de les weet je wat een fossiel is en hoe deze ontstaan. 

- Aan het einde van de les weet je de invloed van gesteente lagen op het fossiliseren.

Fossielen 

- Fossiel is een versteend overblijfsel van organismen of afdrukken van organismen in gesteente. 

Ontstaan fossielen

- Alleen mogelijk als resten niet wegrotten.

- Resten worden bedekt door laag zand of klei.

- Bacteriën en schimmels geen mogelijkheid.

- Er komen andere lagen overheen.

- Versteend door de druk van de bovenste laag. 

Fossiliseren 

- Niet vaak complete organismen

- Zachte delen vergaan te snel

- meer van schelpdieren van wormen.

- Voorstelling maken vanuit gefossiliseerde delen.

- Reconstructie

Gesteente lagen

- Nieuwe gesteente lagen worden bovenop oude afgezet. 

- Nieuwe bovenaan, oude dieper in de aarde.

- Fossielen in verschillende lagen 

- Fossielen in één laag, leefden in een bepaalde periode. 

- Ontstaan en weer verdwenen.

Behoren de leeuw en de tijger tot dezelfde soort? Leg uit waarom wel/niet.

Waar zal je fossielen van ingewikkeld gebouwde organismen aantreffen?

1. alleen in oude gesteentelagen
2. alleen in jonge gesteentelagen
3. zowel in oude als ook in jonge gesteentelagen

Wat is een fossiel?

1. een versteende afdruk van een organisme
2. een versteend organisme
3. een skelet van een organisme

Wat zijn Fossielen?

1. Verkalkte dieren
2. Versteende overblijfselen van organismen
3. Mijn opa en oma.
4. Leven de wezens die heel oud zijn geworden.

Van welk organisme zul je de minste fossielen tegenkomen?

1. Kwal
2. Krab
3. Zeemossel

Fossielen
Wat is NIET waar?

1. Het zijn versteende overblijfselen van organismen
2. Het zijn afdrukken van organismen in gesteenten
3. Het zijn de harde delen van organismen ( botten)
4. Het zijn levende organismen van vroeger

Wat is een fossiel?

1. De afdruk van de poot
2. Het skelet
3. Beide
4. Geen van beide

Welke van de volgende organismen zal het beste fossiliseren?

1. Een worm die na het sterven blootgesteld blijft aan de lucht
2. Een worm die na het sterven van de lucht wordt afgesloten door een laag zand of klei
3. Een kever die na het sterven blootgesteld blijft aan de lucht
4. Een kever die na het sterven van de lucht wordt afgesloten door een laag zand of klei

Fossielen
Wat is NIET waar?

1. Versteende overblijfselen van organismen
2. Afdrukken van organismen in gesteenten
3. Er bestaan levende fossielen
4. Fossielen zijn versteende afdrukken van organismen die zijn overgebleven

Fossielen spelen een rol als argument voor de evolutietheorie
Wat is NIET waar?

1. hierdoor kan men zien dat soorten zijn verdwenen
2. hierdoor kan men zien dat soorten zijn ontstaan
3. hierdoor kan men zien dat soorten zijn veranderd
4. hierdoor kan men zien hoe soorten er in de toekomst uit gaan zien

Wie heeft de meeste kans om een fossiel te worden?

1. Een huisjesslak
2. Een naaktslak
3. Een rups

Welk organisme heeft de meeste kans om een fossiel te worden?

1. Een huisjesslak
2. Een naaktslak
3. Een rups

WELKE FOSSIEL IS HET OUDSTE?

1. P
2. Q

Uit gevonden fossielen blijkt dat...

1. ... soorten door de tijd heen niet veranderen
2. ... prehistorische dieren uit vooral harde delen bestonden
3. ... tegenwoordig meer soorten uitsterven dan vroeger
4. ... soorten kunnen ontstaan, veranderen en verdwijnen

Niet alle organismen fossiliseren even snel. Van welk van de onderstaande dieren zijn waarschijnlijkde minste fossielen ontstaan?

1. Slang
2. Vis
3. Octopus
4. Kreeft

Wan huisjesslakken zijn meer fossielen gevonden dan van naaktslakken.

1. Waar
2. Niet waar

Zijn alle soorten waarvan fossielen worden gevonden uitgestorven?

1. Ja
2. Nee

Anouk zegt dat fossielen altijd afkomstig zijn van soorten die zijn uitgestorven. Laura zegt dat fossielen aantonen dat er in de loop van de evolutie nieuwe soorten zijn ontstaan.

Wie heeft gelijk?

1. Alleen Anouk
2. Alleen Laura
3. Beide
4. Geen van beide