Herhaling Tijdvak 6 - KA 23, 24, 25

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Havo 5 Geschiedenis

Tijdvak 6 

Bekijk de bron hiernaast. Staat de maker van de bron aan de kant van de katholieken of protestanten? Overleg met iemand anders en schrijf vervolgens je antwoord op. Gebruik twee beeldelementen in je antwoord.

Tijd van Ontdekkers en Hervormers gaat over de....

1. 15e eeuw
2. 16e eeuw
3. 17e eeuw
4. 18e eeuw

'De Opstand' gaat over.....

1. ....de vrijheidsstrijd van de Amerikaanse kolonisten tegen de Engelsen
2. ......boeren en stedelingen die in opstand komen tijdens de Franse Revolutie
3. .....mensen in de Nederlanden die in opstand komen tegen de Spaanse koning

Hoe heet de vrede aan het einde van de Opstand/Tachtigjarige oorlog? Graag met jaartal erbij.

Noem twee oorzaken voor dit conflict

Kenmerkend aspect 23

Het streven van vorsten naar absolute macht 

Tekst bij het KA

het streven van vorsten naar absolute macht 

In de 17e eeuw streden Europese vorsten met hun onderdanen om de verdeling van de macht. 

Veel vorsten streefden naar absolute macht. 

In Frankrijk ontstond een absolute monarchie, terwijl Engeland een constitutionele monarchie werd. 

Nadelen feodalisme

(Herhaling) 

• Koning is afhankelijk van onderdanen (belastingen/soldaten)
• Leenmannen laten het land erven --> na enkele generaties onduidelijk van wie land is / leenmannen vergaren veel land en macht
• Nieuwe regels waar koning niets van af weet
• Steden willen zich losmaken van landheer
• Om weer volledige macht te krijgen --> centralisatie 

'La Fronde': opstand vd adel

Op de jonge Lodewijk maakte dit alles een enorme indruk. Hij kreeg een diepe hekel aan iedereen die zijn besluiten dwarsboomde. Op latere leeftijd schreef hij in zijn Memoires:

 

Niemand kan ontkennen dat, hoe slecht een heerser ook is, een opstand door zijn onderdanen

altijd door en door misdadig is. God, die de mensen koningen heeft geschonken , wil dat [koningen] worden gerespecteerd als Zijn plaatsvervangers; alleen Hij heeft het recht hun gedrag te beoordelen . Het is Zijn wil dat wie als onderdaan wordt geboren, zonder vragen gehoorzaamt. Deze wet, die zo duidelijk is en zo universeel , is niet alleen gunstig voor heersers, maar ook heilzaam voor de onderdanen zelf.'

Gevolg: 'L'etat, c'est moi'--> koning is hoofd van de staat

Lodewijk XIV 

4 peilers als basis absolutisme

vb voor andere vorsten

1. Droit Divin = goddelijk recht (Zonnekoning)
2. Bestuur en leger: geen tegenspraak, censuur en eigen wetten + betaald leger dat samenwerkte
3. Economisch: mercantilisme
4. Religieus: godsdienstpolitiek--> katholicisme als enige om macht koning te vergroten --> vervolging protestanten
   

*

In 1685 werd in Frankrijk het Edict van Nantes ingevoerd. Er leefden veel protestanten in Frankrijk en in dit edict kregen protestanten een zekere mate van geloofsvrijheid. Lodewijk XIV herriep het Edict van Nantes, waardoor dit viel. Dit zorgde ervoor dat protestanten niet het geloof konden beoefenen in eigen land en dit zorgde voor grote migratiegolven naar Nederland.

*

Economische politiek die erop gericht is om de rijkdom van het eigen land te vergroten door de import klein te houden en de export zo groot mogelijk te maken.

In Frankrijk wilde Lodewijk XIV vooral zijn eigen rijkdom vergroten door veel te exporteren en niet te importeren. 

Standenmaatschappij

Om dit te handhaven...

• ....inzet standenmaatschappij: indeling maatschappij op basis van bepaalde kenmerken met elk eigen bevoegdheden en rechten. 

1. Eerste stand: geestelijkheid
   
2. Tweede stand: adel
   
3. Derde stand: boeren en burgers

• ....had Lodewijk zijn hele hofhouding (dus de tweede stand) zoveel mogelijk in Versailles gehuisvest

Wat is de boodschap die Lodewijk XIV wil overbrengen met dit schilderij? 

Gebruik in je antwoord ten minste twee beeldelementen waar een stip staat.

Examenvraag (2019/1)

Gebruik bron 3.

Het gedrag van de adel aan het hof zoals dat in de bron wordt

beschreven, wordt door Lodewijk XIV gestimuleerd.

3p 8 Licht dit toe door:

- te noemen welk gedrag van deze adel wordt beschreven en

- uit te leggen welk politiek doel Lodewijk XIV nastreeft door dit gedrag

te stimuleren. 

bron 3

De Hertogin van Orléans is de weduwe van de broer van de Franse koning Lodewijk XIV. In een brief schrijft zij over het leven aan het koninklijke hof:

Versailles, 4 januari 1704

De hofdames van de Hertogin van Bourgondië hebben geprobeerd om zich de rang en de plek van mijn hofdames toe te eigenen (…). Ze kregen de bewakers van de koning zover dat die een plek voor hen bezet hielden en de stoelen van mijn hofdames naar achter duwden. Ik heb hier eerst over geklaagd bij de Heer van Noailles, die mij antwoordde dat het op bevel van de koning was. Ik ben toen meteen naar de koning toe gegaan en zei tegen hem: "Mag ik u vragen, Majesteit, of het uw orders zijn dat mijn hofdames geen plek of rang meer hebben? Als dat uw wens is dan zal ik daar niets meer over zeggen want ik wens slechts u te gehoorzamen (…)."

         Die vrouwen zijn veel te vrijmoedig sinds ze de gunst van de koning genieten  

en ze hadden zichzelf wijsgemaakt dat ik niet de moed zou hebben deze zaak

aan te kaarten bij de koning. Maar ik ben niet van plan mijn rang of mijn

voorrechten te verliezen. 

maximumscore 3

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Uit de brief blijkt dat de edelen elkaar (moeten) beconcurreren om de

gunst van de koning 1

• Lodewijk XIV streeft ernaar dat alle macht in zijn handen blijft / dat hij

absolute macht behoudt; door het stimuleren van de onderlinge

concurrentie / door het bevorderen dat de edelen hun eigen

(ceremoniële) positie moeten verdedigen voorkomt Lodewijk dat de

edelen tegen hem (kunnen) samenspannen 2

KA 24: 'De bijzondere plaats van de Republiek in staatkundig opzicht' 

• 1581: Acte van Verlatinghe > de Noordelijke Ned. geen vorst meer >
• soevereiniteit lag bij de Statenvergadering van de Gewestelijke Staten
• overkoepelend bestuur: Staten Generaal, taken:
• - buitenlandse zaken (behartigd door de raadspensionaris van Holland)
• - leger (in handen van de stadhouder uit het Huis van Oranje)
• - enkele belastingen (voor gemeenschappelijke zaken)
• - bemiddeling bij geschillen tussen gewesten
• - bestuur over 'generaliteitslanden' (Brabant/Limburg/Vlaanderen)
• Belangrijk:

1581 In de Nederlanden was géén vorst,

(itt de situatie in het buitenland)

maar lag het bestuur in handen van de rijke burgers (Holland/Zeeland)

XXX

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Gewest Holland betaalde 60 % van de defensielasten

stadhouder prins Maurits van Oranje                                (1576 - 1625)

Johan van Oldenbarnevelt raadspensionaris (1547 - 1619)

Onthoofding Johan van Oldenbarnevelt Binnenhof 

“Maak het kort, maak het kort.”

Standbeeld Van Oldenbarnevelt, tegenover het Binnenhof

Stadhouder Willem III (1650 - 1702) en Mary Stuart 

Raadpensionaris Johan de Witt   (1625 - 1672)

1672=Rampjaar Republiek

Rampjaar

In 1672 wordt de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden aangevallen door Frankrijk, Engeland en twee Duitse staten. Het volk is redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos. De mensen zoeken naar een zondebok. Johan de Witt, de machtigste man van de Republiek, krijgt de schuld van de rampspoed. Samen met zijn broer Cornelis.

De moord

Als in de ochtend van 20 augustus het vonnis (onder andere verbanning uit Holland) bekend wordt gemaakt, barst de bom. Een menigte schutters en boze burgers verzamelt zich rond de Gevangenpoort en weigert Cornelis en Johan, die zijn broer is komen ophalen, te laten vertrekken. Tegen het eind van de middag worden de broers naar buiten gesleurd en vermoord.

Ledematen

De lichamen van de broers worden opgehangen aan de wip (de galg) op het Groene Zoodje, het schavot van het Hof van Holland op de Plaats. Ledematen en stukken van hun kleding worden tegen opbod aan omstanders verkocht. Een vinger levert vijftien tot twintig stuivers op, een oor vijfentwintig tot dertig en een teen tien stuivers. Stukjes van de broers De Witt zijn later in kroegen te zien.

Kenmerkend aspect 25

Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

Hoe werden de luxegoederen betaald in de Republiek?

handel in luxe artikelen, afkomstig uit Azië

handel in bulkgoederen, afkomstig uit de landen rondom de Oostzee=moedernegotie

'Gouden Eeuw'

Oorzaken: Moedernegotie/ontbreken feodale traditie/

Val van Antwerpen 1585

Gevolg: een land met een burgerlijke cultuur, bloeiende economie/cultuur en religieuze tolerantie

VOC (1602 - 1798)

• Zelf naar Verre Oosten varen door winst uit moedernegotie--> teveel concurrentie, duur, gevaarlijk!
• Verenigd Oost-Indische Compagnie 1602
• van Oldebarnevelt nam initiatief
• monopolierecht op de handel met Azië
• recht om oorlog te voeren
• financiering uit aandelen
• eerste multinational: producten uit meerdere continenten werden verhandeld
• Coen stichtte Batavia (met veel geweld)

HANDELSKAPITALISME

WIC

1621

wereldeconomie: 

Europa, Amerika, Afrika