klas 2 H1 Mensen in verhalen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

klas 2 H1 Mensen in verhalen

doel

een open houding naar anderen 

en respect tonen voor verschillen

personages en hun rol in verhalen beschrijven

uitleggen welke personages je aanspreken

doel

uitleggen wat een verhaal met je doet

relaties tussen personages beschrijven

het ik- en hij-/zij-vertellersperspectief herkennen

het vertellersperspectief juist toepassen in een verhaal

werkwoordstijden toepassen in een verhaal

Theorie

Personage

- verhaalfiguur in boeken en films

- komt van het Latijnse 'persona', wat masker betekent.

In een verhaal kom je verschillende soorten personages tegen:

1. typen - 2. karakters

Theorie

Type 

- snel herkenbaar

- met versimpeling of overdrijving uitgebeeld

- maakt geen ontwikkeling door

Voorbeeld:

Helden en schurken zijn typen. Een held heeft goede manieren en een schurk slechte, ze zijn makkelijk te herkennen.

Type

Noem een voorbeeld van een 'type' dat je kent uit een boek of een film.

Theorie 

Karakter

- heeft niet alleen maar goede, of slechte eigenschappen; hij/zij is menselijk

-  maakt een ontwikkeling door

- maakt keuzes en beleeft dingen waardoor hij/zij groeit en als persoon verandert

Voorbeelden

Katniss Everdeen (de Hongerspelen, zie afbeelding)

Rudolf Wega (Kruistocht in spijkerbroek)

 

Theorie

Uiterlijk: 

- dat wat je aan de buitenkant kunt zien 

Innerlijk:

- alle gedachten en gevoelens van een personage

- geeft 'kleur' aan personage

Meer of minder realistisch

Een verzonnen verhaal kan lijken op de werkelijkheid, dan is het realistisch.

Gebeuren er dingen die ongeloofwaardig zijn of die in werkelijkheid niet mogelijk zijn, dan is het verhaal niet realistisch. 

leeservaring beschrijven

Als je een verhaal leest, doet dat iets met je. Het verhaal raakt je bijvoorbeeld. Je kunt goed meeleven met de hoofdpersoon of juist niet. Of je vindt het verhaal goed uitgewerkt of niet. Dit is je leeservaring.

beoordelingswoorden

beoordelingswoorden helpen je jouw leeservaring onder woorden te brengen, je legt je keuze uit door argumenten te geven bij de beoordelingswoorden. 

Bijv. Ik word verdrietig als ik dit verhaal lees, want de hoofdpersoon raakt zijn beste vriend kwijt en dat lijkt me erg. 

beoordelingswoorden kunnen verschillende dingen zeggen:

wat het verhaal met je doet

Hoe realistisch je het verhaal vindt

Wat je van de boodschap in het verhaal vindt. 

Een verhaal kan vanuit verschillende standpunten geschreven worden:

Ik-perspectief.

Hij-/zij-perspectief

Alwetende verteller

Wisselend perspectief

Vertelperspectief

Fictie - perspectief

Aan de hand van een paar verhaalfragmenten oefenen we met perspectief. We gaan kijken door wiens ogen je de gebeurtenissen ziet. 

Is het verhaal in de ik-vorm geschreven, dan spreken we van een ik-perspectief.

Een verhaal kan ook in de hij/zij-vorm geschreven zijn. Er is dan een personaal perspectief of een alwetende verteller.

Vertelperspectief

Ik-perspectief (personaal)

• De gebeurtenissen worden verteld vanuit de ik-vorm. 
• Je zit als het ware in het hoofd van de ik-persoon.

Vertelperspectief

Hij-/zij-perspectief (personaal)

• De gebeurtenissen worden in de hij- of zij-vorm verteld. 
• Let op: een schrijver kan ook een wisselend perspectief gebruiken. Dan wisselen verschillende personen elkaar af. 

 vertellersperspectief

hoe kan het dat we alles weten wat er gebeurt in het verhaal, wat de personages denken en doen?

rol van de verteller = vertellersperspectief

Wat is het verschil tussen personaal perspectief en alwetende verteller (ook wel onzichtbare verteller genoemd)?     

• Bij een personaal perspectief weet je alleen wat de hoofdpersoon ziet, denkt en voelt. 
• De alwetende verteller weet van meerdere personen wat ze zien, denken en voelen. Hij hangt als het ware boven het verhaal en kan bv. zelfs in de toekomst kijken: "Toen Tim wakker werd, wist hij nog niet dat hij een ongeluk zou krijgen."

Tijd in verhalen

Tijd in verhalen

Verhalen kunnen zich afspelen in een andere tijd.

Dit kan in de toekomst zijn of in het verleden.

Tijd in verhalen

Je kunt de tijd in verhalen op verschillende manieren beschrijven:

- In welke tijd speelt een verhaal zich af?

- Hoeveel tijd verloopt er in het verhaal?

- Wordt het verhaal in de juiste tijdsvolgorde verteld?

tijd in verhalen 

flashback: de schrijver vertelt iets wat eerder gebeurd is. 

flashforward: de schrijver vertelt iets wat in de toekomst gaat gebeuren. 

Tijd in verhalen

Als je wilt bepalen in welke tijd jouw verhaal speelt, kijk je naar de volgende punten:

• jaartal (Wordt er een jaartal genoemd?)
• historische gebeurtenissen of personen
• door gebruiken, gewoontes, voorwerpen of kleding
• door de ruimte uit die tijd te beschrijven

Opdracht: In welke tijd speelt jouw verhaal denk je?

Fictie - ruimte

Doel:

Je leert hoe een schrijver spanning creëert met ruimtelijke beschrijvingen. 

Beschrijven van ruimtes in een verhaal

Een schrijver beschrijft ruimtes omdat dit een functie heeft in het verhaal, bijvoorbeeld om gebeurtenissen te omschrijven of om een bepaalde sfeer weer te geven.

Een ruimtebeschrijving kan ook spanning creëeren doordat het juist contrasteert met de beschreven gebeurtenissen. 

Ruimte

* Ruimte is de omgeving waarin het verhaal zich afspeelt, waarin personages zich bewegen. 

* Onder ruimte verstaan we niet alleen fysieke ruimtes, zoals een slaapkamer of een park, maar alle omschrijvingen over de omgeving. 

Voorbeelden:

Voorwerpen: flikkerende lampen, een kerstboom, een ambulance voor de deur.

Geluiden: geraas van verkeer, een tikkende klok, een glas dat kapot valt.

Weer en seizoenen: stralende zon, miezer, bittere vrieskou. 

Tijdperken: het heden, een jaar (1940), een verre toekomst.

Culturen: typische Japanse gerechten, personages met een dialect, jongerencultuur. 

Kijk naar de filmpjes

Beantwoord de vragen

Hoe wordt ‘ruimte’ in deze scene gebruikt?

Welke kenmerken van spanning - ruimte wordt hier gebruikt?

Perspectief

Wie vertelt het verhaal?

• ik-perspectief 
• Personaal perspectief
• Meervoudig perspectief
• Auctoriale verteller

Ik-perspectief

• Ik-persoon vertelt het verhaal
• Je ziet alles door de ogen van één persoon

• Ik-persoon vertelt achteraf over gebeurtenissen

• Ik-persoon vertelt over de gebeurtenissen die
  plaatsvinden op het moment dat hij vertelt. 

Vertellend ik-perspectief

Belevend ik-perspectief

Personaal perspectief

• Hij-/zij-perspectief
• Onzichtbare verteller
• Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van 
  één persoon
• Je weet niet méér dan de hij- of zij-persoon
  

Meervoudig perspectief

• Afwisseling van verschillende perspectieven

1. Sophia (belevend ik-perspectief)
2. Dader (vertellend ik-perspectief)

Auctoriale verteller

• Neemt niet deel aan de handeling
• Geeft commentaar op de gebeurtenissen

Fictie: realistisch of niet-realistisch 

Realistisch:

Het verhaal lijkt erg op de werkelijkheid, alles kan in het echt.

Niet-realistisch:

Verhalen met veel gebeurtenissen die niet echt kunnen gebeuren.

Tekenen op het bord

Je leeservaring beschrijven

Beoordelingswoorden

Realistisch? Of juist niet?

Gedichten

Kenmerken van een gedicht:

• Een gedicht is verdeeld in versregels
• Regels die in groepjes bijelkaar staan noem je: een strofe
• In een gedicht komt soms rijm voor (en soms ook niet!)

Bijzonder taalgebruik

Dichters gebruiken vaak bijzondere taal voor hun gedichten:

• Herhaling 
• Opsomming  
• Tegenstelling 
• Overdrijving 

Woorden worden herhaald of hetzelfde wordt vaker gezegd, soms nét iets anders

Er worden een aantal dingen op een rij gezet of na elkaar opgenoemd

Dingen worden tegenover elkaar gezet, waardoor verschillen extra opvallen. Bijvoorbeeld: zwart en wit, rustig en druk, enz.

Iets wordt erger of groter gemaakt dan het in werkelijkheid is

- Hoeveel strofen heeft dit gedicht?

- Heeft dit gedicht rijm?

- Zie je nog andere kenmerken?

vraag

Wat is het verschil tussen een type en een karakter?

3 soorten perspectief

1. ik-perspectief

2. personaal perspectief

3. alwetende verteller