Les 1: Criminaliteit

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

Maatschappijkunde K3 2024-2025

• Periode 1: Cultuur & Werk
  
  
• Periode 2: Criminaliteit & Media
  
  
• Periode 3: Politiek

WERK & MEDIA

Les X: Titel les

Maatschappijleer

HB3B

Les 1: Criminaliteit

Maatschappijkunde Kader 3

2024-2025

CULTUUR EN IDENTITEIT

Leerdoelen

• Je kunt het verschil uitleggen tussen overtredingen en misdrijven (T1)
• Je kunt risicofactoren voor crimineel gedrag benoemen (R) 
• Je kunt uitleggen dat criminaliteit plaats- en tijdsgebonden is (T1)

Overtreding of misdrijf

In de wet staan allerlei regels. Bijvoorbeeld dat je niet mag stelen en niet mag discrimineren. Als je deze regels overtreedt, spreken we van strafbaar gedrag. In het donker fietsen zonder licht is natuurlijk minder erg dan een inbraak plegen. Daarom maakt de wet verschil tussen overtredingen en misdrijven. 

Overtredingen zijn strafbare feiten die minder erg zijn. Als de politie je aanhoudt omdat je zonder licht rijdt, hoef je niet naar de rechter. Je krijgt meestal wel een boete. 

Misdrijven zijn ernstige strafbare feiten. Denk maar aan vernieling, diefstal, verkrachting, moord en handel in drugs. 

Delicten:

overtreding of misdrijf?

Iets wat verboden is volgens de wet noemen we een strafbaar feit of een delict. Er zijn twee soorten strafbare feiten: overtredingen en misdrijven.

• Overtreding:
  - lichte schending van de wet
  - meestal geen strafblad
  
  
• Misdrijf:
  - zware schending van de wet
  - strafblad
  

Overtreding

• Door rood rijden
• Vissen zonder vergunning
• Niet inchecken in het OV
• Openbare dronkenschap
• Wildplassen

Misdrijf

• Rijden onder invloed
• Mishandeling
• Drugshandel
• Diefstal
• Moord

Misdrijf of overtreding?

Diefstal

1. Misdrijf
2. Overtreding

Misdrijf of overtreding?

Geluidsoverlast

1. Misdrijf
2. Overtreding

Misdrijf of overtreding?

Mishandeling

1. Misdrijf
2. Overtreding

Misdrijf of overtreding?

Wildplassen

1. Misdrijf
2. Overtreding

Criminaliteit is afhankelijk van tijd

Welke misdrijven in de wet staan, is niet altijd en overal hetzelfde. Vroeger was het verboden om seks te hebben met iemand anders dan degene met wie je getrouwd was. 'Overspel', zoals dat heet, was een misdrijf en dus strafbaar. Dat kunnen we ons nu moeilijk voorstellen. Dit voorbeeld laat zien dat criminaliteit tijdsgebonden is: onze ideeën over wat strafbaar zou moeten zijn, veranderen. Daarom wordt soms een wet uit het Wetboek van Strafrecht verwijderd of komt er juist een verbod bij. 

Bedenk een voorbeeld van iets dat vroeger wel mocht, maar tegenwoordig strafbaar is.

Criminaliteit is afhankelijk van plaats

Criminaliteit is ook plaatsgebonden: wat is toegestaan in Nederland, kan in een ander land strafbaar zijn (en omgekeerd). In India mag je bijvoorbeeld niet zoenen in het openbaar, terwijl dat hier veel normaler is. En in de Verenigde Staten mag je op veel plekken een vuurwapen bij je dragen, terwijl je daar in Nederland vier jaar celstraf voor kunt krijgen. 

Bedenk een voorbeeld dat in Nederland strafbaar is, maar in het buitenland niet.

Wanneer ben je een crimineel?

Eigenlijk is criminaliteit alles wat verboden is. Maar iemand die een keer te hard rijdt, noem je nog geen crimineel. Daarom is de beste omschrijving van het woord criminaliteit: het plegen van misdrijven. 

Overtredingen kun je beter niet maken, maar ze maken jou dus niet tot een crimineel als het een keer gebeurt. 

Opgepakt voor een misdrijf?

Wat gebeurt er als je een 

misdrijf hebt gepleegd?

• Je wordt door de politie
  verhoord voor langere tijd
  op het bureau
  
• Bij veroordeling gelden
  er zwaardere straffen en
  je krijgt een strafblad

Waarom worden
mensen crimineel?

Oorsprong van criminologie (Lombroso, frenologie)

Risicofactoren

Waarom worden mensen crimineel? Er zijn enkele risicofactoren: omstandigheden die het risico vergroten dat iemand crimineel wordt. 

• Een onveilige opvoeding
• Groepsgedrag
• Alcohol of drugs
• Spijbelen en schooluitval
• Biologische factoren

Het gaat om risicofactoren, waardoor de kans groter wordt dat iemand crimineel wordt. Maar het betekent niet dat je automatisch een crimineel wordt als je een keertje spijbelt of drinkt. 

Beschermende factoren

• Werk en onderwijs
• Gezin
• Relatie
• Sociale vaardigheden

Opdrachten H5.4

H5.4: Opdracht 1 t/m 8 (blz. 137-138)

Huiswerk voor volgende keer

Invullen begrippen + samenvatting 

H5.4 (blz. 139)

Begrippen

• Criminaliteit
• Delict
• Misdrijf
• Overtreding
• Risicofactoren
• Strafbaar
• Strafblad