Week 2: Gilden, de landbouw en de Hanze

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Tijdvak 4: Steden en Staten

Wat gaan we doen vandaag?

Lesdoelen

Hoe zat het ook alweer?

De Hanze

Gildes in de stad

Ontwikkelingen in de landbouw

Check lesdoelen

Vragenrondje

Zelf aan de slag!

Lesdoelen

Aan het einde van de les kun je...

• de begrippen: gilde, meesterproef, drieslagstelsel, ontginnen, Hanze en samenwerkingsverbond uitleggen
• kun je twee voorbeelden geven van de handelsproducten die werden verhandeld tijdens de Hanze
• kun je het verband uitleggen tussen de ontwikkelingen in de landbouw en de opkomst van de handel
• een oorzaak noemen voor de bevolkingsgroei in West-Europa

Tijdvak 3 monniken en ridders

(B3)

Tijdvak 4 steden en staten (B4)

centralisatie 

hofstelsel

feodale stelsel

gildes

kruistochten

eerste banken

Karel de Grote

herendiensten

stadsrechten

Hoe zat het ook alweer met de Middeleeuwen?

• De tijd na het Romeinse Rijk (Oudheid) en vóór de Nieuwe Tijd.

• Het ligt in het midden van die twee perioden: tussenperiode

• Ongeveer tussen 500 en 1500

• Vroege Middeleeuwen: 500-1000
• Late Middeleeuwen: 1000-1500

De Hanze

De Hanze

• Bestaan: 1356 - 1862
• De meeste steden hadden een plein, waarop markten werden gehouden.
• De belangrijkste markt was de jaarmarkt, die een paar weken duurde.
• Veel handelaren reisden van jaarmarkt naar jaarmarkt.

• Een groep steden in Europa werkte samen om meer handel te krijgen. 
• Ze noemden hun vereniging de Hanze.

Dit is een plattegrond van Deventer, een van de Hanze-steden.

Oftewel...

• Een samenwerkingsverbond tussen West-Europese steden omtrent de handel
• Doel: samen veilig kunnen handelen
• 200 steden waren lid
• 'Moedernegotie': de 'moeder' van alle handel
• Handelsproducten: vis,  glas, aardewerk

Wat is GEEN Nederlandse Hanzestad?

1. Rotterdam
2. Amsterdam
3. Harderwijk
4. Deventer

Gilden

Werken in een gilde

• Omdat de oogst groter wordt, hoeft niet iedereen meer boer te zijn: er ontstaan andere beroepen: ambachten
• Mensen met hetzelfde ambacht zitten in een gilde.
• Het gilde controleerde ook de kwaliteit van de producten en stelde de verkoopprijs vast.
• Bij ziekte en overlijden kreeg het gezin hulp van het gilde.

Vroege middeleeuwen: de handel was bijna verdwenen (steden werden onveilig)

Een gilde:

• Een beroepsvereniging
  
• Bedoeld om kennis en ervaring te delen
  
• Personen met hetzelfde beroep volgen via gilden een opleiding. Zo werden ze vakmensen
  
• Vader op zoon
  
• Monopolie

Ze kwamen voor elkaar op:

• Een soort spaarpot voor wanneer iemsnd ziek werd
• Zorgen voor voedsel
• Nazorg voor overledenen

Afbeelding: Gevels in Dordrecht als meesterproef voor het metselaarsgilde

Ontwikkelingen in de landbouw

Het drieslagstelsel

• ca. 750 n. Chr
• Een nieuwe landbouwmethode
• Een cyclus van 3 jaar

Een 3-jarige cyclus:

• Wintergraan: (broodgraan, tarwe/rogge)
• Zomergraan: (brouwgraan, gerst, haver, veevoer)
• Braakliggende grond (hier gebeurt niets mee)

Gevolg:

Er wordt meer graan verbouwd -> een hogere opbrengst -> mensen worden rijker -> de dorpen/steden kunnen groeien

Daarnaast: de Vikinginvallen stoppen en de steden worden dus veiliger :)

Check lesdoelen

Rond het jaar 1000 groeiden de oogsten snel. Welke oorzaak had dat?

1. De boeren hadden geleerd het land te bemesten.
2. De boeren lieten hun kinderen meehelpen op het land.
3. Er kwamen steeds meer boeren, omdat de mensen in steden ook moesten eten
4. De boeren gebruikten betere werktuigen.

Het gilde controleert de kwaliteit en de prijs van de producten die de gildeleden maken.

1. Waar
2. Niet waar

Als een gildelid ziek is, zorgen de andere leden voor hem en zijn gezin.

1. Waar
2. Niet waar

Een meesterproef kun je goed vergelijken met een examen

1. Waar
2. Niet waar

Leg uit: hoe komt het dat, met de ontwikkelingen in de landbouw, de steden konden groeien?