Les 5: Hormonen en schildklier

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

les doel over hormonen 

Aan het einde van de les 

• weet je welke organen betrokken zijn bij de hormoonproductie.
• kun je Minimaal drie hormoonklieren benoemen inclusief de bijbehorende hormonen en hun functie.
• kun je in eigen woorden de betekenis van  het feedbackmechanisme vertellen.
• kun je uitleggen wat Struma is 

Wat doet het hormoonstelsel 

• Het hormoonstelsel regelt en controleert allerlei processen en gebeurtenissen in het lichaam.
  
• Samen met het zenuwstelsel zorgt het hormoonstelsel dat deze processen en gebeurtenissen op het juiste moment en op de juiste manier worden uitgevoerd.
  
• Het regelen gaat bij het hormoonstelsel via eiwitachtige stoffen of  vetachtige stoffen die we hormonen noemen. Deze hormonen worden gemaakt door hormoonklieren
  

Indeling hormonen

Naar samenstelling:

• Steroïdhormonen: Op basis van cholesterol (bijv. testosteron)
• Eiwithormonen: Op basis van eiwit (wateroplosbaar, bijv. adrenaline)

samenwerking

• hormoonstelsel zorgt samen met zenuwstelsel voor communicatie binnen het lichaam. 
• zenuwen communiceren via ene zenuwcel naar de andere cel. 
• hormonen zijn berichtjes die via het bloed bij andere cellen aankomen. 

hormonen

Signaalstoffen die door cellen in het lichaam gemaakt worden en via het bloed bij de organen komt waar het de activiteit regelt

doel orgaan ??

• Klieren maken hormonen aan die via het bloed naar de doelcel en doelorgaan gaan. Dit orgaan gaat over tot actie. 
• Als het genoeg is gaat de rem op het systeem (feedback mechanisme) en wordt de balans weer bewaard. 

 boodschappers in ons lichaam en zij zijn in staat om via

de bloedsomloop te reizen van de plek waar ze worden uitgescheiden (bv. de schildklier) naar de plek

waar ze een effect moeten hebben (bv. de darmen of het hart). 

Feedback mechanisme

Twee belangrijkste organen in de hersenen 

• * hypothalamus = opsporen van problemen
• * hypofyse = regulatie van de systemen. 

• hypothalamus ontdekt een probleem en geeft dit door aan hypofyse.  Deze gaat hormonen produceren en geeft dit af aan doelorgaan. Als probleem herstelt is merkt de hypothalamus dit en stopt de hypofyse met maken v hormonen.

Belangrijkste hormoonklieren

Hersenaanhangsel (Hypofyse) in combinatie met hypothalamus

Schildklier (glandula thyroidea)

Bijschildklieren (glandulae parathyroidea)

Alvleesklier (eilandjes van Langerhans in het pancreas)

Bijnieren (glandulae suprarenalis)

Geslachtsklieren (overia en testes)

Pijnappelklier (epifyse of het corpus pineale)

hypothalamus

Regelcentrum van het lichaam 

regelt: 

• slaapcyclus
• lichaamstemperatuur 
• energieverbruik
• de bloeddruk 

Hypofyse

• De hypofyse is een hormoonklier in de hersenen.
• De hypofyse beïnvloedt andere hormoonklieren (zoals de geslachtsorganen)

Achterkwab 

doorgeefluik voor hormonen vanuit hypothalamus

• ADH - minder productie van urine
• Oxytocine - samentrekken baarmoeder bij bevalling

voorkwab

maakt eigen hormonen 

• prolactine - borstvoeding 
• groeihormoon
• vrouwelijke en mannelijke geslachtshormonen 
• schildklierhormoon
• hydrocortison - bijnierhormonen

Verschillende hormonen worden gemaakt door een specifieke klier. 

De belangrijkste hormoonproducerende klieren: 

1. De epifyse ofwel “pijnappelklier”, productie van melatonine

2. De hypothalamus en hypofyse, productie van o.a. groeihormoon,

thyreoidstimulerend hormoon, prolactine en oxytocine

3. De thyroïd ofwel “schildklier”, productie van schildklierhormonen (T3 en T4)

4. De bijnieren, productie van corticoiden en geslachtshormonen

5. De pancreas ofwel “alvleesklier”, productie van o.a. insuline en glucagon

6. De ovaria ofwel “eierstokken”, productie van oestrogeen en progesteron

7. De testes ofwel “teelballen”, productie van testosteron

0

Schildklier

• De schildklier maakt schildklierhormoon: 
  
• Schildklierhormoon regelt verbranding in de cellen

Te weinig schildklierhormoon

 (Hypothyreoïdi) 

Je bent koud en moe en wordt dikker.

behandeling = medicatie 

Struma 

Vergrote schildklier 

behandeling= operatie, capsule met radioactief jodium 

Te veel schildklierhormoon

( hyperthyreoïdi)

Je hebt het warm, bent bewegelijk, valt af.

behandeling = medicatie, radioactief jodium, operatie - deel verwijderen. 

De bijnier

• De bijnier ligt boven de nier
  
• De bijnier maakt adrenaline
  
• Adrenaline = paniekhormoon
  

Zorgt voor:

=> snellere hartslag

=> snellere ademhaling

=> meer verbranding

Dus meer energie

geslachthormonen vrouw

• worden aangestuurd door de hypofyse
  
• worden gemaakt in de eierstokken
  
• Zorgen voor de secundaire geslachtsorganen
  
• regelen menstruatie
  

geslachthormonen man

• worden aangestuurd door de hypofyse
  
• worden gemaakt in de teelballen
  
• Zorgen voor de secundaire geslachtsorganen (zoals zwaardere spieren)
  
• testosteron
  

eilandjes van langerhans

Alvleesklier maakt hormonen 

• insuline - verlaagt glucose in het bloed
• glucagon - verhoogt glucose gehalte in het bloed. 

pijnappelklier

•  ligt in de middenhersenen, zo groot als een erwt. 
• vooral belangrijk voor melatonine. Dag en nachtritme 

pijnappelklier = epifyse

https:

https://www.anatomie-online.nl/hormonen-organenquiz.html

sleep de hormoonklieren naar de juiste plek

testikels

hypofyse

schildklier

alvleesklier

bijnieren

Wat is de functie van hormonen?

1. Hormonen verwerken de impulsen die afkomstig zijn van spiercellen
2. Hormonen zorgen voor het voedsel van het hormoonstelsel
3. Hormonen zorgen voor snelle reacties op prikkels
4. Hormonen regelen de werking van weefsels en organen die er gevoelig voor zijn.

Hoe heet het mannelijk groeihormoon?

1. Testosteron
2. Insuline
3. Oestrogeen
4. Melatonine

Hoe heet het slaaphormoon dat bepaalt hoe laat je s' avonds slaap krijgt?

1. Neuronen
2. Melatonine
3. De hypofyse
4. Het groeihormoon

Adrenaline wordt gemaakt in

1. alvleesklier
2. schildklier
3. hypofyse
4. bijnieren

Waar bevindt zich de schildklier?

1. boven op de nieren
2. in de voortplantingsorganen
3. in de hals tegen de luchtpijp aan
4. in de alvleesklier