poëzie h4 les 5

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

dinsdag 9 februari

- boek kiezen en in de lijst zetten!

- tentamen bespreken?

- verder met poëzie: binnenrijm en eindrijm

Ik wil graag het tentamen bespreken/ Ik wil graag verder met poëzie

Ik wil het tentamen bespreken

Ik wil verder met poëzie

Wat valt je op aan deze songtekst als je ook aan poezie denkt?

Rijm naar plaats in het gedicht

Binnenrijm >>   als er binnen een versregel meerdere volrijmen 

                                staan.

Eindrijm     >>    als het laatste woord van een versregel rijmt op 

                                een laatste woord van één van de volgende 

                                versregels.

De dichter kan eindrijm volgens een bepaald schema gebruiken. (zie volgende dia's)

Binnenrijm   >>

als er binnen een versregel meerdere volrijmen staan

Het heet dus binnenrijm als twee of meer woorden in dezelfde zin op elkaar rijmen.

voorbeeld

Diep van kleur is de geur van

wilde tijm met binnenrijm.

Zit er in dit fragment binnenrijm?
Het klinkt en blinkt als zon en
maan die aan de hemel staan.

1. ja
2. nee

Het klinkt en blinkt als zon en

maan die aan de hemel staan.

eindrijm  >>

als het laatste woord van een versregel rijmt op een laatste    woord van één van de volgende versregels.                

De dichter kan eindrijm volgens een bepaald schema gebruiken. (zie volgende dia's)

Corona-poëzie door Joke van Leeuwen

"Als die venijnige                             A

ijzerenheinige                                  A

virusjes die je niet ziet                     B

als die rond-hoppende                    C

in de war schoppende                    C

piepkleine stukjes verdriet              B

weg zullen kwijnen                          D

en daarna verdwijnen                     D

dat nergens nog eén overschiet     B

dan zal ik je kussen                         E

maar ja, ondertussen                      E

doe ik dat maar niet."                       B

eindrijm  >>

gekruist rijm

A

B

A

B

voorbeeld

Morgenrood van Levi Weemoedt

De week begint pas. Het is 

maandag kwart voor negen,           A

en ik roer nu al zo 

neerslachtig in m'n thee                   B

Maar ik zal sterk zijn: kijk! 

daarbuiten schijnt de regen!          A

En aan het venster piept de vleermuis vrolijk mee!                                                           B

eindrijm >>

gepaard rijm

A

A

B

B

Op het kerkhof
door Jan Hanlo

Ik zou hier wel gelukkig zijn                                        A

om zomer en om zonneschijn                                    A

wanneer ik jonger was – en niet                                 B

te vol was van te veel verdriet                                    B

Maar als ik jong was en nog klein                              A

dan zou ’k hier niet gekomen zijn                               A

want kinderen waarderen niet                                    B

de stilte van dit vreemd gebied                                  B

eindrijm >>

omarmend rijm

A

B

B

A

Ida Gerhardt

's Nachts hoorden wij in 't holle huis             A

de ratten rennen langs de binten                    B

Zij scheurden spaanders van de plinten      B

In kasten viel de kalk tot gruis                           A

eindrijm >>

verspringend

A

B

C

A

B

C

Hij staat in een tuin in de stad         A

alleen en verloren en groot,              B

met wuivende kruin, en 't geruis    C

der winden door twijg en in blad    A

dit lied van verlangen en nood        B

is hoorbaar tot diep in het huis       C

eindrijm >>

slagrijm

A

A

A

A

A

voorbeeld

Misschien heeft iemand op een dag

terwijl hij in een strandstoel lag

en wapperende vlaggen zag gedacht: ' hij zag' rijmt op 'die vlag'.

Ik maak een rijm en noem het een slag.

eindrijm >>

gebroken rijm

Van gebroken rijm is sprake als de 2e en de 4e regel rijmen, en de 1e en de 3e regel van de strofe juist niet. 

Ook kunnen de 1e en de 3e regel rijmen, terwijl de 2e en de 4e regel dat niet doen.

Er hoeven binnen een vierregelige strofe dus maar twee regels op elkaar te rijmen. 

bijvoorbeeld: A B C B - D E F  E 

voorbeeld

Ik denk niet vaak        A

Ik denk niet gauw      B

Maar als ik denk         C

Denk ik aan jou           B

Hier lijkt de zon hun minder fijn
en angstigheid is in hun brein
voor ’t open graf waar ’t soms geschiedt
dat men er oude beenderen ziet
Maar ’k zou hier nu gelukkig zijn
om vlinders en om zonneschijn
wanneer ik anders was – en niet
te vol was van te veel verdriet

1. gepaard rijm
2. omarmend rijm
3. verspringend rijm
4. slagrijm

Hier lijkt de zon hun minder fijn A

en angstigheid is in hun brein A

voor ’t open graf waar ’t soms geschiedt B

dat men er oude beenderen ziet B

Maar ’k zou hier nu gelukkig zijn A

om vlinders en om zonneschijn A

wanneer ik anders was – en niet B

te vol was van te veel verdriet B

wat heb je geleerd?

1.  soorten rijm die er bestaan: eindrijm, beginrijm, klinkerrijm.

2. hoe je rijm kunt herkennen.

3. waar rijm in een gedicht kan staan

4. welke schema's van eindrijm er zijn.

De volgende les ga je deze kennis toepassen

6 soorten eindrijm

- gepaard rijm

- gekruist rijm

- omarmend rijm

- verspringend rijm

- slagrijm 

Sonnet

Gedicht van veertien regels, vaak verdeeld over vier strofes
4, 4, 3, 3

Belangrijke kenmerken:

Rijmschema is abba, abba, cdc, cdc

Tussen de eerste twee strofes en de laatste twee zit vaak een wending, vaak is dat een tegenstelling.

Welke kenmerken van het sonnet komen hier terug?

Welk kenmerk van een sonnet zag je terug in de beeldsonnetten?

1. gedicht van 14 regels
2. strofeverdeling 4-4-3-3
3. rijmschema abba abba cdc cdc
4. wending

Ik snap de stof tot nu toe goed.

ja

kan beter

nee

aan de slag

maken opdr. 3 uit theorieboekje poëzie (blz. 11)