3h Poezie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Lesdoelen

- Je weet weer welke stijlfiguren er zijn

- Je kunt de stijlfiguren herkennen

- Je kunt een gedicht herkennen

- Je kunt vertellen uit hoeveel strofen een gedicht bestaat

- Je kent de verschillende rijmschema's

Stijlfiguren, wat weet je nog?

Herhaling

Opsomming

Tegenstelling

Eufemisme

Hyperbool

Understatement

Ironie

Sarcasme

Aan de slag!

Oefenzinnen maken - 10 minuten

Nakijken - 5 minuten

Waar denk jij aan bij poëzie?

Versregels

Gedichten zijn opgebouwd uit versregels. Versregels zijn niet gelijk aan zinnen; een zin in een gedicht kan korter of langer zijn dan een versregel.

Hoeveel versregels?

Strofen

Teksten zijn verdeeld in alinea's, dat zijn stukken tekst die bij elkaar horen. Gedichten zijn vaak ook verdeeld in stukken. Deze stukken tekst noem je strofen. Tussen elke strofe zit een witregel.

Vader

vader kocht ooit

een verzameld werk

een bundel gedichten

van degelijk merk

bij wat hij mooi vond

zette hij strepen

een enkele keer

een uitroepteken

bij tijd en wijle

herlees ik die

zeer summiere

biografie

Hoeveel versregels?

Hoeveel strofen?

Enjambement

Het afbreken van een zin op een niet-logische plek noemen we 'Enjambement'.

Je leest een zin op de volgende versregel door (zonder pauzemoment) 

De dichter doet dit, omdat: 

• hij het laatste woord of het eerste woord van de versregel meer nadruk wil geven
• hij de versregels ongeveer even lang wil maken
  
•  hij minder nadruk wil leggen op eindrijm
  

Zie jij het enjambement?

Ik denk dat er ooit wel tijden

aanbreken waarin we vrienden

kunnen zijn.

Mama, waar heb je het geluk gelaten?

Mama, waar heb jij het geluk

gelaten? Ik had het hier

neergelegd en nou is het weg!

Je zult het wel ergens hebben laten

slingeren of het is gestolen of 

Misschien per ongeluk weggegooid.

Wie zou mijn geluk willen stelen?

Wie niet?

(Ted van Lieshout)

Hoeveel versregels?

Hoeveel strofen?

Bij welke versregels zie je een enjambement?

Volgende les

rijmvormen en rijmschema's

Welkom bij Nederlands

Lesdoelen

- Je weet weer wat strofen en versregels zijn.

- Je weet weer wat een enjambement is.

- Je kent de gedichtvormen: binnenrijm en eindrijm.

- Je kent de rijmschema's.

- Je kunt een volrijm en een halfrijm herkennen.

Rijmvormen

- Vaak rijmt een gedicht, maar dat hoeft niet.

- Er zijn verschillende soorten rijm: binnenrijm en eindrijm

Binnenrijm en eindrijm = VOLRIJM

binnenrijm 

Rijmende woorden die in dezelfde regel staan, noem je binnenrijm. 

eindrijm

Rijmende woorden aan het eind van regels noem je eindrijm.

                           Ik kan nauwelijks op mijn benen staan

                           Maar ik leef nog, ik stel me niet aan 

                                                               bron: Goldband, noodgeval

5 soorten eindrijm

1. Gepaard rijm: aabb

2. Gekruist rijm: abab

3. Omarmend rijm: abba

4. Slagrijm: aaaa

5. Gebroken rijm: gedeeltelijk gebruikt rijmschema

(Bijna) geen rijm

De zee kun je horen

Met je handen voor je oren,

In een kokkel,

In een mosterdpotje,

Of aan zee.

Judith Herzberg; De zee

Gepaard rijm

Sinterklaas kapoentje

Gooi wat in mijn schoentje

Gooi wat in mijn laarsje

Dank u Sinterklaasje

Gekruist rijm abab

Laatst vroeg ik aan een hommel:

‘Waar gaat gij heen met spoed?'

Ze zei: ‘Ik ga naar Zaltbommel,'

ik dacht: wat rijmt dat goed.

toen riep een tweede hommel:

‘En ik moet naar het Gooi!'

Ik dacht: wel-voor-de-drommel

ook dát rijmt wederom mooi

Omarmend rijm abba

Natuur is voor tevredenen of legen. 

En dan: wat is natuur nog in dit land? 

Een stukje bos, ter grootte van een krant, 

Een heuvel met wat villaatjes ertegen.

Geef mij de grauwe, stedelijke wegen, 

De’ in kaden vastgeklonken waterkant, 

De wolken, nooit zo schoon dan als ze, omrand 

Door zolderramen, langs de lucht bewegen.

Rijmschema AAAA

(slagrijm)

Gebroken rijm

Men noemt dit gebroken (a)

Het heeft wat minder rijm (b)

De derde regel gaat zijn gang (c)

De vierde brengt de lijm (b)

Assonantie en alliteratie

Assonantie = klinkerrijm

Alliteratie = medeklinkerrijm

Assonantie en alliteratie = HALFRIJM

Alliteratie

Leente Leerde Lotje Lopen Langs de Lange Lindelaan.

Assonantie

Volrijm = binnenrijm (midden in zin) en eindrijm (einde zin)

gemaakt/bewaakt, hinderen/kinderen, was/gas

Halfrijm = assonantie (klinkers) en alliteratie (medeklinkers)

Dunkin donuts/Heerlijk helder Heineken > alliteratie
lief/diep, schaap/vaag > Assonantie

haar en was hebben niet dezelfde klank = geen assonantie

DUS:           lief/dief = volrijm             lief/diep = halfrijm

Zelf werken!

Zie Classroom: 

- Reader beeldspraak en stijlfiguren > bonuspunten als foutloos

- Oefentoets