4.1 opbloei en macht van de stad

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Late Middeleeuwen

• Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

• Het is 'veiliger' en 'rustiger'
• Er komt meer handel
• Geld komt weer terug
• Bevolking groeit

• Er ontstaan steden

• Macht van de steden neemt toe
• De adel krijgt (soms) minder macht

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

Leerdoel

Je kunt uitleggen hoe de bevolkingsgroei mogelijk werd.

Bevolkingsgroei

Meer landbouwopbrengsten door:

• Woeste gronden ontginnen (meer landbouwgrond)
• Betere landbouwtechnieken (zware ploeg met paard)
• Effectievere bemesting (minder uitputting grond)
• Drieslagstelsel

Bevolkingsgroei

Meer landbouwgrond en betere landbouwtechnieken --> meer voedsel --> bevolkingsgroei

opdrachten

maak opdracht 4, 5 en 6

leerdoel

Je kunt de opkomst van handel beschrijven en het weer ontstaan van steden.

Handel en nijverheid

• Vroege Middeleeuwen dorpen zelfvoorzienend (bijna geen handel over afstand).
• Toename voedselproductie in Vlaanderen en Noord-Italië --> grote economische veranderingen --> Niet iedereen meer in de landbouw, specialisatie beroepen (ambachten)
• Handel en nijverheid bloeiden (o.a. textielnijverheid)
• Landbouwsamenleving werd landbouw-stedelijk

Steden ontstaan

• Handelaren komen vaak op dezelfde plek: om te overwinteren en hun spullen op te slaan.
• Deze plekken liggen op een goede plek: kruispunten van wegen en/of rivieren, meestal in de buurt van een kasteel of klooster
• Op deze plekken waren vaak al jaarmarkten
• Langzaam ontstaan hieruit nederzettingen, die uitgroeien tot steden.

Opdrachten

maak opdrachten 7, 8, 9 en 10

Gent en Brugge

• Sommige gebieden in Vlaanderen hoge landbouwopbrengst.
• Maar ook moerassige gebieden --> schapen --> bloei voor textielnijverheid (Gent, Ieper en Atrecht) --> productie laken.
• Boeren leverden graan en wol aan markten.
• Producten uit de stad werden o.a. aan boeren verkocht.
• Markten regionale functie

Gent en Brugge

Ambachtslieden steeds meer wolproductie --> Daarom noodzaak om te importeren uit Engeland

De Hanze

• Handelaren organiseerden zich in koopmansgilden
• Samenwerking om kapitaal (geld) voor handelsreizen bijeen te krijgen.
• Grootste Hanze de Steden aan de Oostzee en Noordzee (volgende dia).
• Hanze bescherming van elkaars handelaren en handelsvoorrechten (voordelen)  

Maak opdrachten

opdrachten 11, 12, 13 en 14

Stadsstichtingen

• Edelen bevorderden groei van de steden --> meer belastingopbrengsten.
• Edelen gaven extra vrijheden aan steden om handel en nijverheid te stimuleren.
• Horigen wilden ook  naar de stad voor meer vrijheid.
• Tekort aan horigen hierdoor--> gevolg horigen kregen meer vrijheden (verlichting belasting en verplichtingen)

Blij met de stad!

• Alle inwoners van een graafschap moesten gehoorzaam zijn aan de heer.
  
• Ook de inwoners van steden, maar die wilden liever eigen baas zijn

• De heer vond een machtige en rijke stad helemaal niet erg: al die rijkdom!
• De inwoners van de stad en heer maken afspraken, vastgelegd in stadsrechten

De stad Dordrecht kreeg in 1220 stadsrechten van graaf Willem I van Holland. Daarmee is het één van de oudste steden van Nederland

Stadsbestuur

• Steden werden rijker en wilden invloed op rechtsspraak en bestuur.
• In ruil voor belasting en leningen aan de graaf of hertog wilden de stedelingen stadsrechten.
• Door die voorrechten (privileges) minder macht adel in de steden (Vlaanderen)  

Spanningen in de stad

• Schepen (soort wethouder) bleef dat voor zijn leven.
• Macht bleef zo in handen van klein groepje patriciërs
• Arme burgers benadeeld (hogere belastingen/zwaardere straffen)
• Gemeen (armere burgers) soms in opstand tegen patriciaat. 

Maak opdrachten

opdrachten 15, 16 en 17

Wat was geen reden voor de groei van de landbouwopbrengsten in tijdvak 4?

1. Het gebruik van een ploeg
2. Een irrigatiesysteem
3. Het ontginnen van nieuwe gronden
4. Het gebruiken van mest

Tijdvak 4 heet ..

1. Monniken en Ridders
2. Steden en Staten
3. Ontdekkers en Hervormers
4. Kruistochten en Steden

De economie in tijdvak 4 veranderde in een...

1. ruil economie
2. geldeconomie
3. autarkische economie
4. dalende economie

Tijdvak 4 is de periode .....

1. 1600-1700
2. 1500-1600
3. 1000-1500
4. 1700-1800

In tijdvak 4 was er een overgang...

1. van agrarisch urbaan naar agrarisch
2. van zelfvoorzienend naar urbaan
3. van argrarisch naar agrarisch urbaan
4. van agrarisch urbaan naar urbaan

Schrijf 3 dingen op die je
deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les
nog niet zo goed hebt begrepen