Romantiek - Kunstlied

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Romantiek en Realisme: muziek

Deze les:

o Herinnering: stromingen 19e eeuw: Romantiek, Impressionisme, Realisme

 

o Muzikale voorstellings- en vormgevingskenmerken aanwijzen van: 

-Romantiek (in vergelijking met Classicisme)

Van elke bovengenoemde kunststroming een aantal belangrijke componisten leren kennen

o Muzikale vormgevingsmiddelen

 

Leerdoelen

o Je weet aan de hand van welke begrippen je muziek kan beschrijven

oJe kan kenmerken noemen van Romantische muziek (ook in vergelijking met classicisme)

oJe kent een aantal Romantische muziekstukken

o Je kent het begrip kunstlied en haar kenmerken.

Classisisme: 1720-1820

Tussen Barok en Romantiek in

De Grote Drie: Haydn, Mozart, Beethoven

(Beethoven en Schubert: overgang Romantiek)

Wenen

Klassiek symfonie orkest

Vaste opbouw: sonate, symfonie

Klassiek element hieraan: volmaakt streven naar rede-emotie, vorm-inhoud

Eine kleine Nachtmusik kan je goed analyseren

Het volgt de regels van het classicisme (zie filmpje (extra))

Romantiek: 19e eeuw

Beethoven

Schubert

Wagner

Strauss

Romantische elementen:

Ontsnappen uit de werkelijkheid

Emotie

Virtuositeit

Nationalisme

Romantiek: 19e eeuw

Romantische elementen:

Ontsnappen uit de werkelijkheid

Emotie

Virtuositeit

Nationalisme

Kenmerkende muziekvormen:

Programmamuziek

Kunstlied

LUISTEREN NAAR MUZIEK

HOE ORDEN JE WAT JE HOORT?

Wat zijn de
muzikale vormgevingsmiddelen?
(pag 156 werkboek)

Muzikale middelen:

Melodie 

Harmonie 

Toonduur 

Tempo 

Dynamiek 

Klankkleur 

met deze vormgevingsmiddelen creëren componisten muziekstukken: composities.

Muzikale middelen:

Melodie (unisono/polyfoon)

Harmonie (akkoorden, consonant of dissonant)

Toonduur (metrum/ritme/syncope)

Tempo (adagio, allegro, bpm)

Dynamiek (variatie in klanksterkte)

Klankkleur (warm/donker/helder/schel etc)

KUNSTLIED

VOORBEELD 1

De elfenkoning

Wie rijdt er zo laat door nacht en wind?

Het is een vader met zijn kind.

Hij houdt de jongen vast in zijn arm,

Omklemt hem stevig en houdt hem warm.-

Waarvoor toch ben je zo bang, mijn zoon?-

Voor de elfenkoning, met mantel en kroon;

Zie jij dan, vader, de elfenkoning niet?-

Mijn zoon, dat is een nevelsliert.-

‘Mijn liefste kind, kom mee met mij!

Zo’n leuke spelletjes spelen wij:

Vol bonte bloemen staat ons strand;

Mijn moeder kleedt ons met goud en kant.’-

Ach vader, ach vader, heb je niet gehoord

Waarmee de koning mij zachtjes bekoort?-

Wees rustig, blijf rustig mijn kind!

In dorre bladeren ritselt de wind.-

‘Ga mee met mij en leer mij kennen;

Mijn dochters zullen jou verwennen,

Ze dansen elke nacht, mijn lieve knaap,

En wiegen en zingen je daarna in slaap.’-

Ach vader, ach vader, kijk ginds naast de baan:

Zie je de koning zijn dochters niet staan?-

Mijn zoon, ik zie ze helder en klaar;

Het lijken die oude grijze wilgen daar.-

‘Ik hou van jou, je bent al wat nu voor mij telt;

En ben je niet willig, dan gebruik ik geweld.’-

Ach vader, ach vader, nu raakt hij me aan!

Elfenkoning heeft mij pijn gedaan!-

De vader huivert, hij rijdt gezwind

Hij houdt in zijn armen het kermende kind,

Bereikt de hoeve ternauwernood;

Het kind in zijn armen was dood.

Het (kunst)lied

Piano werd even belangrijk als stem (zang en piano gelijkwaardig)

Geen couplet-refrein structuur meer, liederen worden doorgecomponeerd

complexer dan volkslied

lange, verhalende tekst

uitgebreider muzikaal verhaal 

(iedere stemmingswisseling en wending van het verhaal moet in muziek worden vertaald)

Aan het werk

o Maak de vragen over De Elfenkoning 

Bekijk de video van 'Der Erlkönig'

Hoe hoor je dat in het lied vier personen worden voorgesteld?

De piano speelt naast de zang een belangrijke rol. Beschrijf de rol van de piano.

Der Erlkönig is een zogenaamd kunstlied, een populair genre in de Romantiek. Het kunstlied wijkt af van het gewone volkslied. Leg dit uit aan de hand van vier zaken die je in Der Erlkönig kan horen.

De elfenkoning

Wie rijdt er zo laat door nacht en wind?

Het is een vader met zijn kind.

Hij houdt de jongen vast in zijn arm,

Omklemt hem stevig en houdt hem warm.-

Waarvoor toch ben je zo bang, mijn zoon?-

Voor de elfenkoning, met mantel en kroon;

Zie jij dan, vader, de elfenkoning niet?-

Mijn zoon, dat is een nevelsliert.-

‘Mijn liefste kind, kom mee met mij!

Zo’n leuke spelletjes spelen wij:

Vol bonte bloemen staat ons strand;

Mijn moeder kleedt ons met goud en kant.’-

Ach vader, ach vader, heb je niet gehoord

Waarmee de koning mij zachtjes bekoort?-

Wees rustig, blijf rustig mijn kind!

In dorre bladeren ritselt de wind.-

‘Ga mee met mij en leer mij kennen;

Mijn dochters zullen jou verwennen,

Ze dansen elke nacht, mijn lieve knaap,

En wiegen en zingen je daarna in slaap.’-

Ach vader, ach vader, kijk ginds naast de baan:

Zie je de koning zijn dochters niet staan?-

Mijn zoon, ik zie ze helder en klaar;

Het lijken die oude grijze wilgen daar.-

‘Ik hou van jou, je bent al wat nu voor mij telt;

En ben je niet willig, dan gebruik ik geweld.’-

Ach vader, ach vader, nu raakt hij me aan!

Elfenkoning heeft mij pijn gedaan!-

De vader huivert, hij rijdt gezwind

Hij houdt in zijn armen het kermende kind,

Bereikt de hoeve ternauwernood;

Het kind in zijn armen was dood.

Der Erlkönig is een lied uit de Romantiek. Noem drie aspecten uit het verhaal waardoor dit lied past bij de romantiek.

Verwerking van de leerdoelen

o Je weet aan de hand van welke begrippen je muziek kan beschrijven;

oJe kan kenmerken noemen van Klassieke en Romantische muziek

oJe kent een aantal Romantische muziekstukken;

o Je kan uitleggen waarom het lied een belangrijke muziekvorm werd in de 19e eeuw;

o Je kent het begrip kunstlied en haar kenmerken.

Verdiepende vraag (extra)

Waarom werd het lied een belangrijke kunstvorm in de 19e eeuw?