FRT: Sessie 1

• Mentorles
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Eerste hulp bij faalangst

Sessie 1: Wat is faalangst?

Doel: Leer je faalangst kennen

Faalangst is de angst die je voelt als je bang bent om fouten te maken of om te falen bij iets dat je belangrijk vindt. Het kan gebeuren op school, zoals tijdens een toets of een presentatie, of in andere situaties waar je het gevoel hebt dat je moet presteren. Je kunt dan zenuwachtig worden, gaan zweten, of zelfs het antwoord vergeten dat je eigenlijk wel weet. Het is belangrijk om te weten dat iedereen wel eens faalangst kan hebben, en dat er manieren zijn om ermee om te gaan zodat het je niet in de weg staat.

Werkblad: Checklist faalangst

Deze training is bedoeld om je faalangst onder controle te krijgen. 

Faalangst kan in vele vormen en maten voorkomen. 

Wanneer ervaar jij jouw faalangstmoment(en)? 

Vul de checklist in je werkboek in om je faalangst beter te begrijpen. 

Werkblad: Angst

Faalangst is de angst om het niet goed te doen. Je bent bang om te falen. Als je angstig bent, voel je dat in je lijf. Denk eens goed na, wat voel jij als je angstig bent?

Angst is een reactie van ons lichaam op mogelijk gevaar. Om je te beschermen, maakt je lijf een aantal stofjes (hormonen) aan die ervoor zorgen dat je iets tegen het gevaar kunt doen. Door deze hormonen gebeurt het volgende in je lijf:

• je hart gaat sneller kloppen;

• je ademhaling wordt sneller;

• je gaat transpireren om af te koelen;

• je bloeddruk stijgt;

• je spijsvertering vertraagt;

• je spieren worden geprikkeld tot actie;

• je bewuste denken wordt uitgeschakeld.

Door deze stressreactie wordt je lijf bij dreigend gevaar klaar gemaakt om aan te vallen of te vluchten.

Is angst nuttig?

Angst kan nuttig zijn; het maakt je alert en is gericht op overleven in gevaarlijke situaties. 

Het kan ook leuk en spannend zijn, zoals bij een ritje in de achtbaan of het kijken naar een horrorfilm. 

Maar als je je moet concentreren op een belangrijke taak, kan te veel angst ervoor zorgen dat je niet logisch kunt nadenken omdat je bewuste denken wordt uitgeschakeld. Als je voortdurend angstig bent, is dat lastig vol te houden voor je lichaam en kan het leiden tot fysieke klachten.

Wat doe jij om niet te falen?

Als je faalangst hebt, ben je bang om fouten te maken en sommige mensen gaan daardoor overmatig hard studeren om controle te krijgen over hun angst, wat we actieve faalangst noemen. 

Anderen vermijden juist de taken waar ze zenuwachtig voor zijn, ondanks dat ze weten dat een goede voorbereiding helpt. Dat kan er ook toe leiden dat je situaties gaat vermijden, zoals niet naar een schoolfeest gaan of thuisblijven vanwege een moeilijke toets. Het vermijden van deze taken kan de problemen echter alleen maar groter maken. Dit noemen we passieve faalangst. 

Verschillende soorten faalangst

Cognitieve faalangst bij leerlingen kan al ontstaan wanneer nieuwe leerstof wordt aangekondigd, waarbij de angst om het niet te begrijpen ervoor zorgt dat ze de uitleg niet kunnen volgen en last hebben van spanningen voor toetsen. Zelfs als ze goed voorbereid zijn, kunnen ze tijdens de toets een black-out krijgen, waardoor hun cijfers lager uitvallen of ze onder hoge spanning staan ondanks goede resultaten.

Sociale faalangst houdt in dat je bang bent om te falen in de ogen van anderen, zoals klasgenoten of leraren, wat kan leiden tot gedragsveranderingen zoals terugtrekken of overdreven druk doen uit angst om niet geaccepteerd te worden. Deze angst is niet alleen merkbaar in schoolomgevingen, maar ook in sociale situaties zoals familiebijeenkomsten of bij het uitvoeren van alledaagse taken.

Sommige jongeren ervaren motorische faalangst bij activiteiten waarbij lichamelijke prestaties publiekelijk moeten worden getoond, zoals gymnastiek of handenarbeid, en uiten dan de angst dat 'het toch niks wordt' door soms niet eens aan een opdracht te beginnen. Deze angst komt zelfs voor bij topsporters, die vaak beter presteren tijdens trainingen dan in wedstrijden en gezondheidsklachten kunnen ontwikkelen door de spanning.

Hoe herken je jouw type faalangst?

Je kunt vaak een aantal types kinderen met faalangst onderscheiden. De meeste mensen herkennen zich in meerdere types. 

Het afhankelijke type

• Je aanvaardt alle vormen van hulp of steun van anderen.

• Je kunt je eigen faalangst prima onder woorden brengen.

• Volwassenen begrijpen je gedrag heel goed.

• Je roept met dit gedrag veel begrip op bij volwassenen.

Het gesloten type

• Je kunt moeilijk vertellen wat je voelt of denkt.

• Je vraagt zelden of nooit om hulp als iets niet lukt.

• Hoe meer ze je met directe vragen benaderen, hoe minder je vertelt of zegt.

Het brutale type

• Je stelt je erg assertief, zelfs wel agressief en uitdagend op.

• Je voorkomt op die manier dat anderen je bange gezicht zien.

• Je wilt liever geen begeleiding.

De clown

• Je bent de lolbroek van de klas.

• Je verbergt op die manier jouw (vaak sociale) faalangst.

• Dat anderen je gedrag soms vervelend vinden, dat weet je, maar dat neem je dan

maar op de koop toe.

Werkblad: Ken je faalangs

Op het lege werkblad ‘Ken je faalangst’, ga je invullen waar je jezelf in herkent en waar je last van hebt. Ook ga je omschrijven wat je allemaal wilt leren. Het profiel lever je in bij de begeleider en krijg je na afloop van de sessies weer terug. Je zult zien

dat er veel is veranderd!