4. De Tweede Wereldoorlog (1939 - 1945)

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

4. De Tweede Wereldoorlog (1939-1945)

Onderzoeksvraag

Waarom is de Tweede Wereldoorlog een keerpunt in de Wereldgeschiedenis?

WO II = erfenis van WO I

• Basisvoorwaarden gelegd in 1919.
• 1930s toenemende onvrede mbt afhandeling WO I. Vooral Dui, Ita en Jap bereid tot actie. (=> agressiepolitiek)
• Dui agressiepolitiek = zeer uitgekiend = geleidelijke aantasting verdragsysteem (1933 - 1938)
• Van uitstap Volkenbond ('33) tot Conferentie van Munich ('38)
• <=> GB, Fra, VS = tevreden met status quo -> liever geen oorlog (=>appeasementpolitiek)
• ==> 1939-1945: Wijdverspreide wereldwijde oorlog.
• naties op elk continent aangetast
• meer dan 60.000.000 slachtoffers (40.000.000 burgers!) (+nog meer dan  12.000.000 'collateral damage' = tgv ziekte en honger)
• WMDs + WMEs
• droeg bij aan ontstaan bipolaire wereld (=2 supermachten VS & USSR)
• Invloed tot vandaag!

1933 - 1938:

• Uitstap Volkenbond
• Aanhechting Saarland
• Remilitarisering & bezetting Rijnland
• Anti-kominternpact met Japan
• Steun aan Franco (36-39) -> Condorlegioen (uittesten nieuw wapentuig & tactieken, Luftwaffe) => Spaanse burgeroorlog = proxyoorlog fascisten <->communisten
• Opzeggen Locarnopact (vastgelegde grenzen)
• Anschluss Oostenrijk
• Sudetenland
• Bohemen en Moravia

Dit moet je kennen/kunnen

1 de begrippen ‘Blitzkrieg’ en ‘Uur 0’ (Stunde Null) verklaren

2 de drie verschillende fasen van de Tweede Wereldoorlog opsommen

3 het aanvankelijke succes van Duitsland en zijn bondgenoten met drie voorbeelden aantonen

4 het verloop van de oorlog in grote lijnen uitleggen

5 drie keerpunten van de oorlog geven

6 het gebruik van de atoombommen beoordelen

7 gegevens uit kaarten halen

8 geschreven getuigenissen analyseren

9 bronnen met elkaar vergelijken

10 foto’s met eigen woorden beschrijven

Twee fases in oorlog:

• Duitse opmars ('39 - '42)
• Terugdrijven Duitse troepen ('42 - '45)

1. Duitsland en zijn bondgenoten behalen overwinningen (1939-1942)

Het begin van de oorlog: De Blitzkrieg

• Polen (september 1939)
• Aanvankelijk Pools verzet -> medio september USSR valt oook Polen binnen (<1 maand)

• In West-Europa: Phoney war, Drole de guerre, Sitzkrieg:
• Fra achter Maginotlinie, Dui achter Siegfriedlinie: geallieerden weigeren Hitler's vredesbesprekingen.

• 9/4/1940: Noorwegen en Denemarken: Ijzererts vrijwaren (Engelse zeeblokkade)
• 10/5/1940: Operatie Geel: de inval in de Lage Landen (Bel, Ned, Lux) => 18-daagse veldtocht
• 28/5/1940: Leopold III capituleert
• => Duitsers rukken op richting Parijs (13/6 bezet -> 22/6 wapenstilstand) (massale evacuatie militairen via Duinkerken

Nederland capituleert na dreiging bombardementen

Het begin van de oorlog (2)

• Tegen juni 1940 bezet Hitler evenveel grondgebied als het Rijk van Napoleon;
• Creatie 'Fort Europa'
• In elk land symphatisanten (=collaborateurs). In België zullen na de oorlog ongeveer 32 000 personen wegens militaire collaboratie worden veroordeeld. Iets meer dan 10 000 daarvan wegens lidmaatschap bij de Waffen SS.
• Battle of Britain (herfst 1940) eerst luchtruim veroveren en dan invasie GB=> RAF biedt weerstand => Hitler bindt in => verlegt focus naar Oosten (=Lebensraum)
• Hitler ziet Oost-Eur en USSR als grote graanschuur (Duitsland als industriegebied)
• 22/06/1941: Operatie Barbarossa = invasie USSR (ondanks pact)

Nederland capituleert na dreiging bombardementen

Het begin van de oorlog (3)

• Inval aanvankelijk zeer succesvol (Stalin verrast);
• Brute overrompeling met massamoorden op burgers;
• (Hitler moet industrie/economie helemaal mobiliseren <- oorlog duurt langer dan gepland)
• 1942: Aanval op Kaukasus (USSR olie en industrie) MAAR: USSR verplaatste industrie voorbij Oeral + tactiek van de verschroeide aarde.
• 1942: Oprukken van de AS in Noord-Afrika: generaal Rommel.
• tegen eind 1942 lijkt het alsof de AS Middellandse Zee ging omsluiten.
• Ondertussen is Japan in oorlog met China en de VS (P.H.) 
• -> Hitler verklaart ook oorlog aan VS (11/12/41) wegens pact met Jap.
• ...

Nederland capituleert na dreiging bombardementen

Waarom is het Duitse leger zo succesvol?

LWB p.20-22

• opdracht 1 - aanvullen lesschema (p.29)
• opdracht 2 - vluchtelingen in België
• opdracht 3 - Duitse troepen plunderen en voeren een terreurbewind in de USSR

• Welke eerdere ervaring heeft meegespeeld in die maatregel van de overheid?
• Tijdens de Eerste Wereldoorlog bleef een deel van België onbezet.
• Geef een verklaring voor de massale vlucht van de bevolking.
• Schrik voor het oorlogsgeweld.
  De herinnering aan de moordpartijen van de Eerste Wereldoorlog.

• Leg uit waarom de gebeurtenissen op deze foto's een verklaring bieden voor het verbeten verzet van Sovjetburgers tegen de nazi’s.
• Ook als burgers zich niet verzetten, worden ze zwaar aangepakt (boerderijen worden
  geplunderd en vernield, mensen samengedreven). Ze hebben dus geen alternatief.
• Waarom zie je geen jonge mannen tussen de dorpsbevolking?
• De jonge mannen vechten in het leger.

2. De geallieerden drijven Duitsland en zijn bondgenoten terug

LWB p. 23-24

• opdracht 4
• opdracht 5 

Foto 1

Foto 2

Stalingrad na de Duitse overgave.

Opdracht 5

Opdracht 5

LWB p. 25

Opdracht 6

V1

V2

• Wat is een V2?
• Een supersonische raket met bomlading. (Vliegt sneller dan het geluid)
• Beschrijf de foto op p.25.
• Vele doden en gewonden liggen tussen het puin. Burgers en soldaten proberen hulp te bieden.
• Waarom zou Antwerpen een belangrijk doelwit zijn voor de nazi’s?
• Zij willen de Antwerpse haven lamleggen om de geallieerde bevoorrading te vertragen.

Opdracht 6

De ommekeer

• Tegen mei 1943 zijn de AS verdreven uit N-Afrika => M-Z terug open + Suezkanaal veilig.
• Dui misrekent zich in all-out offensief te Stalingrad: 600 000 soldaten buiten strijd!
• USSR krijgt hulp vanuit VS (Lend and Lease Act)
• Geallieerde bombardementen op Duitse steden/industrie (bvb Hannover 1943, Dresden 1945,...)
• zomer 1943: Verovering Sicilië & Italië.( =val Mussolini)
• 6/6/1944: Operatie Overlord (D-Day)
• 30/4/1945: Hitler pleegt zelfmoord
• 8/5/1945: Stunde Null = einde WO2 in Eur.

Hannover: belangrijk voor tankonderdelen (zoveel bommen dat in mei 2017 50.000 mensen moesten geevacueerd om gevonden bom te ontmantelen.)

Dresden: 25 000 burgerslachtoffers (op 3u tijd 70% verwoest)

3. Atoombommen vernietigen Hiroshima en Nagasaki

LWB p. 26-27

Opdracht 8: Lees lesttekst + de drie bronnen

• Geef een argument waarom de atoombom op Hiroshima de grootste gebeurtenis uit de
  geschiedenis kan genoemd worden?
• Vanaf dan is de mens in staat zichzelf te vernietigen.
• Toon aan dat Truman enerzijds en Tamiki Hara en Takasji Nagai anderzijds de gebeurtenis
  vanuit een totaal ander gezichtspunt beschrijven.
• Truman is blij dat er een einde aan de oorlog zal komen dankzij de bom.
  De Japanse getuigen zien de verschrikkingen van de bom.

The end...

Langzame opmars VS in Pacific => Truman beslist om zware middelen in te zetten:

• 6/8/1945: VS droppen atoombom (Little Boy) op Hiroshima
• 100 - 200 000 doden
• 8/8/1945: USSR verklaart oorlog aan Japan -> Inval in Matsoerije
• 9/8/1945: VS droppen 2de atoombom (Fat Man) op Nagasaki
• +60 000 doden
• => 14/8/1945 capitulatie Japan. 
• Ondertekening 2/9/1945

Atoombom

• Symbool van massadestructie
• Waarom gebruikt door VS?
• Kwestie van 'efficiëntie' => minder 'loss of American lives'
• Maar ook: demonstratie aan adres van USSR na inval Mantsoerije: "Let op Stalin, niet overdrijven..."
• ==> einde WO2 betekent begin Koude Oorlog...

Dit moet je kennen/kunnen

1 de begrippen ‘Blitzkrieg’ en ‘Uur 0’ (Stunde Null) verklaren

2 de drie verschillende fasen van de Tweede Wereldoorlog opsommen

3 het aanvankelijke succes van Duitsland en zijn bondgenoten met drie voorbeelden aantonen

4 het verloop van de oorlog in grote lijnen uitleggen

5 drie keerpunten van de oorlog geven

6 het gebruik van de atoombommen beoordelen

7 gegevens uit kaarten halen

8 geschreven getuigenissen analyseren

9 bronnen met elkaar vergelijken

10 foto’s met eigen woorden beschrijven