1.4 landbouwrevolutie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

jagers en verzamelaars

nomaden

Waarom stoppen gingen ze steeds minder rondtrekken? 

Hoe ontstond de landbouwrevolutie? 

Wat veranderde voor mensen door de landbouw? 

theorie 1.4 doornemen

Maak de opdrachten bij 1.4 in het werkboek 

Samenvatting

Wat heb je geleerd? 

• 10.000 v.Chr. eerste vormen van landbouw 

• Vruchtbare halve maan 

• Er ontstaat een agrarische samenleving  

• Landbouw revolutie 

Drie gevolgen van de landbouw revolutie 

• Er was voldoende voedsel , dus rondtrekken was niet meer nodig  

• In plaats van kleine hutten werden er stevige huizen gebouw

• Het aantal bezittingen van mensen nam toe, nieuwe voorwerpen zoals potten werden gebruikt 

Eerste vormen van landbouw in Nederland 

5300 v.Chr. eerste landbouw in Nederland 

• Bandkeramiek  cultuur in Zuid-Limburg  

• Mengcultuur van jagen en verzamelen en veeteelt 

Trechtbeker cultuur 

• 3500 - 2700 v.Chr. 

• Drenthe 

• hunebedden 

Welke middelen van bestaan
hadden de mensen
tijdens de Landbouwrevolutie?

1. Jagen en verzamelen
2. Jagen, verzamelen, akkerbouw en veeteelt
3. Akkerbouw en veeteelt
4. Verzamelen, akkerbouw en veeteelt

noem een gevolg van de landbouwrevolutie

Feniks, Geschiedenis Werkplaats Memo

samen lezen § 1.4

landbouw ontdekt

De eerste dorpen

Landbouwrevolutie

• Revolutie betekent verandering
  

• Jager-verzamelaars worden boer

• De landbouwrevolutie duurde meer dan 1000 jaar: niet iedereen werd tegelijk boer

• Landbouw bestaat uit: akkerbouw en veeteelt

Grote en belangrijke verandering

99% van de geschiedenis van de mens, heeft de mens geleefd als jager-verzamelaars

Vruchtbare Halvemaan

• Gebied waar de eerste landbouw ontstaat (9000 v. Chr.)
  

• Midden-Oosten: Egypte, Israël, Palestina, Jordanië, Libanon, Syrië, Irak, Iran en Turkije

• 'De kraamkamer van de beschaving': ontstaan van steden en het schrift

Wat weet je eigenlijk
van landbouw?

Middelen van bestaan zijn
manieren om in leven te blijven.
Welke middelen van bestaan
hadden de eerste mensen?

1. Wilde dieren en verzamelen
2. Jagers en boeren
3. Jagen en verzamelen
4. Boeren en verzamelaars

Ok, landbouw...
Welke 'optelsom' is juist over landbouw?

1. akkerbouw + landbouw = veeteelt
2. landbouw + veeteelt = akkerbouw
3. veeteelt + akkerbouw = landbouw

Door het verschil in bezittingen nam ook de kans op oorlog tussen stammen toe.

Door het verschil in bezittingen nam ook de kans op oorlog tussen stammen toe.

samen lezen § 1.4

verspreiding van de landbouw

Aan de slag

Maak opdracht:

34, 35, 36, 37, 38 en 39 

Boeren in Europa

• Pas laat: het was niet nodig, er was voldoende voedsel te vinden.

• Eerste boeren in Nederland: Zuid-Limburg rond 5300 v. Chr.

• Tóch landbouw in Europa: mensen verhuizen uit gebieden waar gebrek aan landbouwgrond is en komen hier terecht

Boeren in Nederland

• Zuid-Limburg: bandkeramiekers (tot 4400 v. Chr)

• Noord-Nederland: trechterbekercultuur (rond 3500 v. Chr.)

• Vanaf 3000 v. Chr. zijn er in Nederland geen jager-verzamelaars meer

Gevolgen van de landbouwrevolutie

• Mensen stoppen te leven als nomaden

• Het ontstaan van de eerste dorpen steden: landbouwsamenleving

• Mensen krijgen meer bezittingen en andere werktuigen

• Er ontstaat meer ongelijkheid: de één heeft meer bezittingen dan een ander.

Bandkeramiek

Trechterbekercultuur

Veel resten van de boerderijen uit de Steentijd hebben archeologen niet kunnen terugvinden. Toch zijn er aanwijzingen dát er huizen waren.

Hoe kun je dat in de afbeelding zien?

1. Je ziet nog duidelijk de muren die van aarde zijn gemaakt. De eerste woningen hadden zulke muren.
2. De rode stippen komen door de verf die in de Steentijd gebruikt is.
3. De donkere rondjes zijn de plekken waar eens de palen van de woning hebben gestaan.
4. De vloer is helemaal glad, net zoals wij dat tegenwoordig in ons huis hebben.

samen lezen § 1.4

Stenen monumenten

Indeling van 'onze' prehistorie

Neolithische bouwerken

Overblijfselen uit de nieuwe steentijd (neolithicum)

0

Dood en begraven

• Graven worden steeds uitgebreider: grafheuvels en hunebedden

• Zowel begraven als cremeren: urnenvelden

• Doden kregen bezittingen mee: vermoedelijk geloven in leven na de dood

Hoe kan ik aan de afbeelding zien dat de hunebedden ná landbouwrevolutie zijn gemaakt?

1. De grote stenen kwamen hier pas tijdens de landbouwrevolutie.
2. Er woonden hier te weinig mensen om samen de hunebedden te maken.
3. Er wordt gebruik gemaakt van dieren.
4. Voor de landbouwrevolutie werden er geen mensen begraven

Bedenk nóg een reden
waarom de hunebedden pas
ná de landbouwrevolutie werden gemaakt.

De Man van Tollund

Op 6 mei 1950, toen de familie Højgaard in het veen turf aan het steken was, werd de man gevonden. Eerst dacht men dat het een verdwenen jongeman was, dus de politie werd erbij gehaald. De politie schakelde een archeoloog in die na onderzoek vaststelde dat het lichaam al 2300-2400 jaar oud was.

Wie is de Man van Tollund?

De Man van Tollund is omstreeks 350 v.Chr. om het leven gekomen. Hij was toen waarschijnlijk ongeveer 30-40 jaar oud.

Moord...?

Van offering tot vondst

Reconstructie

Stad in het Midden-Oosten, omstreeks 9000 v. Chr.

Waarom zouden mensen offeren?

Aan de slag

Maak opdracht:

40, 41, 42, 43, 44, 45, 46 en 47

Begrippen uit deze les

• middelen van bestaan
• klimaatsverandering
• landbouwrevolutie
• landbouwsamenleving
• bandkeramiekers
• trechterbekercultuur
• hunebedden

Personen uit deze les

• Man van Tollund

Jaartallen uit deze les

• 10.000 v. Chr.: klimaatsverandering
• 9000 v. Chr.: ontstaan van de landbouw in het Midden-Oosten
• 5300 v. Chr.: landbouw in Zuid-Limburg
• tot 4400 v. Chr: bandkeramiekers
• 3500 v. Chr.: trechterbekercultuur
• 3000 v. Chr.: geen jager-verzamelaars meer in Nederland

jagers en verzamelaars

nomaden

Waarom stoppen gingen ze steeds minder rondtrekken? 

Hoe ontstond de landbouwrevolutie? 

Wat veranderde voor mensen door de landbouw? 

theorie 1.4 doornemen

Maak de opdrachten bij 1.4 in het werkboek 

Samenvatting

Wat heb je geleerd?