Spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes

Even een opwarmertje...

Welk spreekwoord gebruik jij wel eens en wat betekent het?

Misschien heb je helemaal geen spreekwoord opgeschreven bij de vorige vraag, want een spreekwoord is niet hetzelfde als een uitdrukkig of gezegde. Zie hier het verschil:

Eens kijken wat je onthouden hebt...

Sleep de kenmerken op de volgende slide naar het juiste begrip.

Spreekwoord

Uitdrukking

Gezegde

Algemene 

levenswijsheid

Altijd een zinsdeel

Geen werkwoord

Vaste verbinding van woorden

Onveranderlijk

aangepaste formulering

O en PV

kunnen aangepast worden

Dat was de theorie, maar kan je ze nu ook herkennen?

Quizen maar...

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Jong geleerd, is oud gedaan."

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Het loont de moeite."

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Met man en macht"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"van jetje geven"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Joost mag het weten."

1. Spreekwoord
2. uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Het gelag betalen"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"beter laat dan nooit"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Tot in de kleine uurtjes"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Weet je nog met welk 'spreekwoord' je zelf begonnen was? Noteer het hieronder nog eens opnieuw en noteer tussen haakjes of het een spreekwoord, een uitdrukking of gezegde is.

Spreekwoorden en uitdrukkingen zoek je in het woordenboek op op het eerste trefwoord.

Bijvoorbeeld:

"Honger maakt rauwe bonen zoet"--> trefwoord = honger

"Het loopt de spuigaten uit." --> trefwoord = spuigaten

Ga naar het online spreekwoordenboek door op de link op de volgende slide te klikken. 

1) Zoek de betekenis op van de gevraagde spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes.

2) Vermeld tussen haakjes of het een spreekwoord (SW), uitdrukking (UD) of gezegde (G) is.

https:

De pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet.

Een koekje van eigen deeg

Stille waters hebben diepe gronden.

iets uit de mouw schudden

Zoek een leuk spreekwoord, een gezegde of een uitdrukking op en probeer het uit te beelden. Maak een foto van het resultaat en post het op de volgende slide.

Upload je foto hier.

Kijk even naar volgende filmpjes...

Figuurlijk taalgebruik

SW, UD en G zijn ook voorbeelden van figuurlijk taalgebruik. Net zoals bij 'drijfzand' (wat niet letterlijk zand is waarop je blijft drijven) dansen de muizen ook niet echt op tafel als de kat van huis is.

Etymologie

= de wetenschap die de oorsprong en de geschiedenis van woorden opspoort.

Je zoekt de oorsprong en geschiedenis van woorden op in een etymologisch woordenboek.

www.spreekwoord.nl

In dit schilderij van Pieter Bruegel leer je zeer veel spreekwoorden kennen. De betekenis staat er telkens bij vermeld. Ook spreekwoorden van vroeger leer je op deze manier kennen! De grootmeester op zijn best... in het Nederlands!

Pieter Bruegel (de oude) schilderde een denkbeeldig dorp waar het wemelt van de mensen en dieren. Elke scène verbeeldt een Oudnederlands (of Vlaams) spreekwoord. Bruegel laat met dit schilderij zien hoe het niet moet: hij toont de verkeerde wereld.

Er zijn twee groepen spreekwoorden:

1. Een eerste groep illustreert de dwaasheid en de zinloosheid van de menselijke handelingen. Het symbool ervan is de omgekeerde wereld (de wereldbol aan het huis links op de voorgrond), het tegendeel van wat zou moeten zijn.

2. De tweede catagorie heeft het bedrog en de huichelarij als onderwerp, gesymboliseerd door de vrouw die in het midden van het schilderij haar man een blauwe mantel omhangt.

Bekijk het schilderij van Pieter Bruegel uit 1559 en ontdek welke spreekwoorden (meer dan honderd) er worden uitgebeeld.

In dit schilderij van Pieter Bruegel leer je zeer veel spreekwoorden kennen. De betekenis staat er telkens bij vermeld. Ook spreekwoorden van vroeger leer je op deze manier kennen! De grootmeester op zijn best... in het Nederlands!

Pieter Bruegel (de oude) schilderde een denkbeeldig dorp waar het wemelt van de mensen en dieren. Elke scène verbeeldt een Oudnederlands (of Vlaams) spreekwoord. Bruegel laat met dit schilderij zien hoe het niet moet: hij toont de verkeerde wereld.

Er zijn twee groepen spreekwoorden:

1. Een eerste groep illustreert de dwaasheid en de zinloosheid van de menselijke handelingen. Het symbool ervan is de omgekeerde wereld (de wereldbol aan het huis links op de voorgrond), het tegendeel van wat zou moeten zijn.

2. De tweede catagorie heeft het bedrog en de huichelarij als onderwerp, gesymboliseerd door de vrouw die in het midden van het schilderij haar man een blauwe mantel omhangt.

Bekijk het schilderij van Pieter Bruegel uit 1559 en ontdek welke spreekwoorden (meer dan honderd) er worden uitgebeeld.

www.thinglink.com

1) Je kiest het spreekwoord, de uitdrukking, het gezegde uit het schilderij van Breughel.

2) Maak een korte presentatie.

3) Je presentatie bevat: 

              a. de betekenis

              b. de oorsprong (etymologie)

              c. een link met de actualiteit

historiek.net

isgeschiedenis.nl