Nectar Hoofdstuk 10.1 - Je verandert

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 10 - Je verandert

10.1 Opgroeien

Leerdoelen

1. Je leert hoe je groeit en verandert tijdens je leven.

Aan het eind van de les:

1. kan je uitleggen wat een levensfase is en benoemen welke er zijn
2. kan je uitleggen wat lichamelijke en geestelijke ontwikkeling is en je kan er per ontwikkeling 2 voorbeelden van geven.
3. weet je wat een hormoon is en hoe het ervoor zorgt dat je verandert
4. kan je het gehele groeiproces uitleggen.
5. kan je het verschil van lengte tussen jongens en meisje verklaren

Levensfasen

Baby

Peuter

Oudere

Puber

Kind

Adolescent

Volwassene

Kleuter

Levensfasen

De overstap van de ene levensfase naar de ander brengt met zich verandering mee. Je bent aan het ontwikkelen.

• Lichamelijke ontwikkeling

• Geestelijke ontwikkeling

1. baby -> herkennen van gezichten
2. peuter -> leren praten
3. schoolkind -> leren schrijven, rekenen, enz.

Levensfasen

Lichamelijke ontwikkeling

Levensfasen

Geestelijke ontwikkeling

1. baby -> herkennen van gezichten
2. peuter -> leren praten
3. schoolkind -> leren schrijven, rekenen, enz.

Waardoor verander je?

Waardoor verander je? 

• Hormonen (regelstoffen)

1. worden gemaakt door in hormoonklieren
2. Hypofyse is een belangrijke hormoonklier

Waardoor verander je?

Waardoor verander je?

Waardoor verander je? 

• Hormonen (regelstoffen)

1. worden gemaakt door in hormoonklieren
2. Hypofyse is een belangrijke hormoonklier

Hoe groei je?

• Groeihormoon de groei van je lichaam. 
• In de puberteit maakt de hypofyse veel groeihormoon. 
• groeispurt: je groeit een tijdje heel snel.

Hoe groei je?

Hoe werkt het groeihormoon:

1. Hypofyse geeft groeihormoon af aan het bloed.
2. Het hormoon komt via het bloed bij de verschillende lichaamscellen
3. De cellen van de botten in je armen en benen reageren op de boodschap van het lichaam: ze gaan sneller delen (elke celdeling ontstaan er 2 cellen)
4. De cellen worden groter, dat heet celgroei. Als ze zijn uitgegroeid, kan elke cel opnieuw delen.

Hoe groei je?

• Hiernaast zie je welke botdelen in je lichaam groeien.
• Botten groeien alleen:

1. aan de uiteinden van de pijpbeenderen
2.  in de wervelkolom
3. bij de heupbeenderen
4. de kraakbeencellen, die bevinden zich in de groeischijven.

Hoe groei je?

Meisjes en jongens maken beide groeihormonen aan. Toch zijn mannen over het algemeen langer dan vrouwen. Hoe is dit te verklaren?

1. verschil ontstaat in puberteit
2. groeispurt jongens begint later dan meisjes
3. Groeispurt jongens duurt langer en is intensiever
4. Ook zijn er verschillen in de botten die doorgroeien.

• jongens -> bredere borstkas
• meisjes -> bredere heupen

Puberteit

10.1 Opgroeien

Leerdoelen

1. Je leert hoe je groeit en verandert tijdens je leven.

Aan het eind van de les:

1. kan je uitleggen wat een levensfase is en benoemen welke er zijn
2. kan je uitleggen wat lichamelijke en geestelijke ontwikkeling is en je kan er per ontwikkeling 2 voorbeelden van geven.
3. weet je wat een hormoon is en hoe het ervoor zorgt dat je verandert
4. kan je het gehele groeiproces uitleggen.
5. kan je het verschil van lengte tussen jongens en meisje verklaren

Primaire en secundaire geslachtskenmerken vrouw

primaire

geslachts-kenmerken

secundaire  geslachts-kenmerken

10.1 Opgroeien

Opdrachten: 

• 3 t/m 9
• 11 t/m 15

Opdracht 16a

Roel is aan het begin van de puberteit extreem klein en krijgt extra groeihormoon toegediend. Voor een maximaal effect is het tijdstip van de dag waarop hij dit krijgt belangrijk.

Welk tijdstip is het meest geschikt? Gebruik het diagram hiernaast.

1. 's Ochtends na het opstaan
2. Om 12:00 's middags
3. Vlak voor het slapen gaan
4. Eén uur na het slapen

10.1 Opgroeien

Leerdoelen

1. Je leert hoe je groeit en verandert tijdens je leven.

Aan het eind van de les:

1. kan je uitleggen wat een levensfase is en benoemen welke er zijn
2. kan je uitleggen wat lichamelijke en geestelijke ontwikkeling is en je kan er per ontwikkeling 2 voorbeelden van geven.
3. weet je wat een hormoon is en hoe het ervoor zorgt dat je verandert
4. kan je het gehele groeiproces uitleggen.
5. kan je het verschil van lengte tussen jongens en meisje verklaren

Baby

Peuter

Oudere

Puber

Kind

Adolescent

Volwassene

Kleuter

Hypofyse

Hormoon

Hormoon

Bloed

Zet de zinnen in de juiste volgorde.

1

2

3

4

Het groeihormoon komt in het bloed.

Het groeihormoon komt in het bot.

De hypofyse maakt het groeihormoon.

De cellen in je botten reageren op het groeihormoon en gaan delen.

Het Hormoon Insuline stimuleert cellen om glucose uit het bloed te halen en op te slaan. Bij diabetes type 2 (suikerziekte) hebben de cellen te weinig insuline-receptoren.

Leg uit wat hiervan de gevolgen zijn.

Zet de zinnen in de juiste volgorde.

1

2

3

4

Het groeihormoon komt in het bloed.

Het groeihormoon komt in het bot.

De hypofyse maakt het groeihormoon.

De cellen in je botten reageren op het groeihormoon en gaan delen.

Hypofyse

Hormoon

Hormoon

Bloed

Baby

Peuter

Oudere

Puber

Kind

Adolescent

Volwassene

Kleuter

Welke geslachtskenmerken zijn vanaf de geboorte zichtbaar?

1. Primaire geslachtskenmerken
2. Secundaire geslachtskenmerken
3. Primaire en secundaire geslachtskenmerken
4. Geen van beide

Schaamhaar, okselhaar en meer zweet en talgklieren zijn:

1. Tertiaire geslachtskenmerken
2. Secundaire geslachtskenmerken van de vrouw
3. Secundaire geslachtskenmerken van de man
4. Secundaire geslachtskenmerken van beide geslachten

Dat je soms onzeker bent over hoe je met je klasgenoten moet omgaan, komt door ....

1. sociale veranderingen
2. geestelijke veranderingen
3. lichamelijke veranderingen
4. geen enkele verandering

Welke veranderingen
zijn er in de puberteit?

1. Geestelijke
2. Lichamelijke
3. Sociale
4. A, B en C zijn allemaal goed

Wat is de juiste volgorde van levensfasen.

1. Baby, peuter, kleuter, kind, adolescent, puber, volwassene, ouder
2. Baby, kleuter, peuter, kind, puber, adolescent, volwassene, ouder
3. Baby, peuter, kleuter, kind, puber, adolescent, volwassene, ouder
4. Baby, kleuter, peuter, kind, adolescent, puber, volwassene, ouder

wat is géén levensfase

1. baby
2. adolescent
3. oudere
4. tiener

Wat is jouw volgende levensfase?

1. kind
2. adolescent
3. puber
4. volwassene

In welke levensfase leer je lezen, schrijven en rekenen?

1. peuter
2. kleuter
3. kind
4. puber

In welke levensfase beginnen de voortplantingsorganen te functioneren?

1. baby
2. puber
3. adolescent
4. volwassene

Kinderen groeien vanaf de geboorte ongeveer 6 centimeter per jaar. In de puberteit ga je ineens heel snel groeien: er vindt een groeispurt plaats.
Hoeveel centimeter per jaar groeien pubers gemiddeld tijdens de groeispurt?

1. 6-8 cm
2. 10-15 cm
3. 12-20 cm
4. 15-30 cm

Kinderen groeien vanaf de geboorte ongeveer 6 centimeter per jaar.

Welke groep voedingsstoffen heb je nodig om te groeien?

10.1 Opgroeien

Huiswerk voor volgende les: 

• 3 t/m 9
• 11 t/m 15

10.2 Pubertijd

Huiswerk voor volgende les: 

• 1 t/m 12