§53, 54, 55: Historische achtergrond, modernisme, expressionisme + §58 Bordewijk + § 64

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Welke stroming is gericht op schrijfstijl, en niet op inhoud?

1. impressionisme
2. naturalisme
3. neoromantiek
4. symbolisme

Welke omschrijving behoort niet tot het
impressionisme in de schilderkunst?

1. Verdere uitwerking van het realisme
2. Het gebruik van synesthesie
3. Nadruk op kleur en licht
4. Weergeven van zintuiglijke indrukken

Het naturalisme valt uiteen in drie soorten romans. Welke hoort er niet bij?

1. familieromans
2. historische roman
3. psychologische romans
4. sociale romans

Het leven wordt volgens een naturalist gevormd door drie factoren.
1 = erfelijke aanleg, 2 = tijd, 3 = ...

1. milieu
2. noodlot
3. psyche
4. vorm

Welk begrip hoort bij de Tachtigers?

1. l'art pour l'art
2. Kunst is een persoonlijke uiting
3. vorm en inhoud zijn één
4. Kunst is de allerindividueelste expressie van de aller individueelste emotie

Welk personage uit De kleine Johannes symboliseert de ontwikkelingsfase van de kinderlijke weetgierigheid?

1. Pluizer
2. Robinetta
3. Windekind
4. Wistik

Het noodlot is in deze stroming iets bovennatuurlijks, iets buiten de mens zelf.

1. impressionisme
2. naturalisme
3. neoromantiek
4. symbolisme

Aan het Fin de siècle kwam abrupt een eind door de Eerste Wereldoorlog. Deze was van:

1. 1904-1908
2. 1914-1918
3. 1920-1925
4. 1940-1945

§54: Het modernisme

De alinea's die behoren bij Muziek hoef je niet te kennen!

19e eeuwse beeldende kunst


- realistisch / impressionistisch
- Gaf de werkelijkheid zo goed mogelijk weer
- toegankelijk

vroeg 20e eeuwse beeldende kunst


- Beeldende kunst moest gevoelens uitdrukken ten koste van de werkelijkheid
- d.m.v. kleuren, vormen of afbeeldingen.
- verwijst naar zichzelf
- lastig te begrijpen (werd verboden door vele dictatoriale bewinden)

1

Andere term voor modernisme:

Historische avant-garde
letterlijk: voorhoede



Richtingen: expressionisme, dadaisme, kubisme, constructivisme, futurisme

3

§55: Expressionisme

Literatuur

- Expressionisme staat tegenover het impressionisme
- Uitdrukken van een gevoel d.m.v. het weergeven van beelden.

Voornamelijk terug te vinden in de poëzie. 
--> Poésie pure: gedichten waarin het niet gaat om het weergeven van concrete inhoud, maar waarin een sfeer, een beeld wordt opgeroepen.
- Leidt soms tot absurdisme (Kafka)

2

Impressionisme

• Wel rijm, metrum en regelmatige strofebouw
• Normale zinnen

• Veel bnw

• Onderwerpen en beeldspraak vaak ontleend uit de natuur
• Traditionele poëzie
  

Expressionisme

• Geen of minder rijm, metrum, regelmatige strofebouw
• Onvolledige, niet grammaticale zinnen
• Emotie / gevoel wordt direct geuit d.m.v.  ongewone woordcombinaties (violette schemer)
•  Onderwerpen en beeldspraak vaak ontleend uit het stadsleven
• Vrije vers
  
  

3

Een andere benaming voor het estheticisme, de opvatting dat kunst iets moois dient te zijn en geen andere functie mag hebben dan kunst te zijn, is:

Het tijdschrift dat de Tachtigers oprichtten in 1885 heette

1. Barbarber
2. De gids
3. De nieuwe gids
4. De Revisor

Wat hoort niet bij het impressionistische taalgebruik?

1. Archaïsmen
2. Beelspraak
3. Litotes
4. Neologismen

Het noodlot is in deze stroming iets bovennatuurlijks, iets buiten de mens zelf.

1. impressionisme
2. naturalisme
3. neoromantiek
4. symbolisme

'Dood' is een thema dat veel voorkomt in neoromantische werken.

1. Niet waar
2. waar

Zo heet de cultuurbeweging die tijdens WO-I tot ontwikkeling kwam.

1. Expressionisme
2. Fin de siècle
3. Modernisme
4. Vitalisme

Wat is geen kenmerk van expressionistische schilderkunst?

1. Accent op gevoel i.p.v. de waarneming
2. Abstract
3. Lastig te begrijpen
4. Sober

Welke begrip hoort bij de omschrijving: 'gedichten waarin het niet gaat over het weergeven van concrete inhoud, maar waarin een sfeer / beeld wordt opgeroepen.

1. Historische avant-garde
2. Poésie pure
3. Fauvisme
4. Vitalisme

Vita betekent (vitalisme)?

Welke dichter hoort bij het vitalisme?

1. Herman Gorter
2. Willem Kloos
3. Hendrik Marsman
4. Frederik van Eeden

F. Bordewijk (1884-1964)

• Nieuwe zakelijkheid (korte, bondige zinnen, OPA-constructies, samentrekkingen --> zakelijke stijl)
• Advocaat in de eerste plaats, daarna pas schrijver

• Thematiek / motieven: macht en tucht

Bint (1934)

- Autoritaire schooldirecteur Bint

- Nieuwe leraar De Bree

- Bint  veroorzaakte opschudding omdat men Bordewijk verweet een fascistische doctrine op scholen te bepleiten.

Blokken (1931)

• Anti-utopie over een toekomstdictatuur 'de Staat'
  
• §56: Constructivistisch: vorm en inhoud zijn één
  
• --> De Stijl
  
• Nuchtere, zakelijke stijl
  

Meer info over De Stijl

Zie: https://historiek.net/de-stijl-kunstbeweging-kenmerken-achtergrond/129577/

Ook een anti-utopie: The handmaid's tale

Naar de roman van Margaret Atwood (1985). Serie is te zien op Videoland. 

Welke stromingen horen in de 19e eeuw?

1. Naturalisme en modernisme
2. Realisme en modernisme
3. Neo-romantiek en realisme
4. Realisme en romantiek

Welke stromingen ontstaan in de 20e eeuw?

1. Romantiek en Nieuwe Zakelijkheid
2. Neo-romantiek en Nieuwe Zakelijkheid
3. Modernisme en Naturalisme
4. Romantiek en realisme

0

Willem Elsschot: Kaas

• Je leest eerst een fragment uit Kaas (p. 146-147).
• Zoek van elk kenmerk van de Nieuwe Zakelijkheid een voorbeeld uit de tekst.

De volgende vraag is een sleepvraag. Sleep de antwoorden naar het juist vak ('Nieuwe zakelijkheid' of 'overige stromingen').

Nieuwe Zakelijkheid

Overige stromingen

Uiten van gevoelens

Actualiteit als onderwerp

Subjectief

Objectief

19e eeuw

20e eeuw

Sober en functioneel

Gedetailleerd

Geef in de volgende vragen aan bij welke stroming de schrijvers horen.

Martinus Nijhoff

1. Romantiek
2. Nieuwe Zakelijkheid
3. Modernisme

Slauerhoff

1. Neo-romantiek
2. Modernisme
3. Nieuwe Zakelijkheid

Willem Elsschot

1. Neo-romantiek
2. Modernisme
3. Nieuwe Zakelijkheid
4. Expressionisme

Arthur van Schendel

1. Realisme
2. Neo-romantiek
3. Nieuwe Zakelijkheid
4. Modernisme

Multatuli

1. Romantiek en realisme
2. Modernisme en Expressionisme
3. Neo-romantiek en Nieuwe Zakelijkheid
4. Nieuwe Zakelijkheid en Expressionisme

Ben je klaar? Dan kun je iets voor jezelf gaan doen.